Bà Ursula von der Leyen tỏ ra vô cùng lo ngại trước phán quyết hôm thứ Năm (7/10) của tòa án hiến pháp Ba Lan, nơi kết luận rằng các nguyên tắc cơ bản của luật pháp Liên minh Châu Âu không phù hợp với hiến pháp của Ba Lan.

Phát ngôn viên trưởng của ủy ban Châu Âu, Eric Mamer cho biết, "chúng tôi sẽ xem xét phán quyết này, và thời gian chúng tôi đưa ra phân tích rõ ràng sẽ phụ thuộc vào mức độ phức tạp của phán quyết và tác động của nó đối với chúng tôi".

Trong khi Ủy ban châu Âu đang vướng vào một cuộc tranh chấp pháp lý với tòa án hiến pháp của Đức về luật của EU, phán quyết mới nhất từ ​​Ba Lan được Brussels cho là nghiêm trọng hơn nhiều. Các thẩm phán Ba Lan đã bác bỏ nguyên tắc cơ bản về tính ưu tiên pháp lý của EU - một trụ cột cốt lõi trong trật tự pháp lý của khối mà tất cả các quốc gia thành viên đăng ký tham gia.

Phán quyết của Ba Lan bác bỏ các điều khoản quan trọng trong các hiệp ước của EU, bao gồm cả việc các nước thành viên sẽ thực hiện "các biện pháp thích hợp" để thực hiện các nghĩa vụ của mình theo luật của EU.

Các chính trị gia và học giả pháp lý đã mô tả động thái gây nguy hiểm cho việc tiếp cận các quỹ của Liên minh Châu Âu và quyền của người dân và doanh nghiệp phần lớn ủng hộ Liên minh Châu Âu của Ba Lan.

Bộ trưởng Châu Âu của Pháp, Clément Beaune, cho biết tình hình rất nghiêm trọng. Ông nói với đài truyền hình BFM-TV rằng ông không muốn Ba Lan rời khỏi EU: “Đây là một chủ đề mang tính chính trị cao bổ sung vào một danh sách dài các hành động khiêu khích nhằm vào EU".

Bộ trưởng ngoại giao Luxembourg, Jean Asselborn, nói với chính phủ Ba Lan rằng họ đang đùa với lửa. “Tính ưu việt của luật pháp Châu Âu là điều cần thiết cho sự hội nhập của Châu Âu và cùng chung sống ở Châu Âu. Nếu nguyên tắc này bị phá vỡ, châu Âu như chúng ta biết - đã được xây dựng bằng các hiệp ước Rome, sẽ không còn tồn tại".

Chính phủ Ba Lan đã tìm cách xoa dịu cuộc khủng hoảng bằng cách nói rằng việc từ chối quyền tối cao pháp lý của EU không ảnh hưởng đến các lĩnh vực mà EU có thẩm quyền, chẳng hạn như cạnh tranh và thương mại.

Nhưng bế tắc chính trị được nhấn mạnh khi phán quyết được yêu cầu bởi thủ tướng Ba Lan, Mateusz Morawiecki, người đã lập luận rằng tư cách thành viên Liên minh Châu Âu của Ba Lan kể từ năm 2004 không mang lại quyền tối cao cho luật pháp của Liên minh Châu Âu.

Các quan chức ở Brussels thất vọng rằng họ không có người đối thoại ở Ba Lan, vì hai bên xung đột về một loạt vấn đề, từ pháp quyền, đến quyền LGBTQ+ và việc Ba Lan xử lý những người xin tị nạn ở biên giới với Belarus.

Các quan chức EU cho rằng Morawiecki đã không có lối thoát dễ dàng giữa các yêu cầu của luật pháp EU và việc làm hài lòng những người theo chủ nghĩa cứng rắn trong đảng của mình.

Phán quyết này là bước ngoặt mới nhất trong cuộc xung đột giữa Brussels và Warsaw bắt đầu ngay sau khi đảng Công lý và Luật pháp dân tộc chủ nghĩa của Ba Lan lên nắm quyền vào năm 2015. Đảng cầm quyền đã nhanh chóng đưa ra những thay đổi đối với hệ thống pháp luật của mình nhằm tăng cường quyền kiểm soát của chính phủ đối với các thẩm phán, bị nhiều người lên án là làm suy yếu pháp quyền.

Cuộc xung đột mới nhất làm tăng thêm tình thế tiến thoái lưỡng nan ở Brussels về việc có nên thông qua kế hoạch phục hồi sau COVID trị giá 58 tỷ euro (49 tỷ bảng Anh) cho Ba Lan hay không. Trong khi các nhà chức trách EU đã thông qua kế hoạch cho gần như tất cả các quốc gia thành viên, các quyết định về Hungary và Ba Lan vẫn còn bế tắc vì lo ngại về nhà nước pháp quyền.

Các quan chức EU dự kiến ​​sẽ phê duyệt các khoản tiền cho Ba Lan vào cuối tháng này, tùy thuộc vào các điều kiện về cải cách tư pháp. Nhưng phán quyết mới nhất của tòa án làm phức tạp mục tiêu đó.

Mai Vũ (theo theguardian)