Cần thiết phải có những cách thức truyền thông hiệu quả hơn nữa

Đến dự và chỉ đạo Hội thảo có Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam. Tham dự còn có đồng chí Hồ Quang Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, Trưởng Ban Tổ chức Hội Báo toàn quốc 2019; đồng chí Trịnh Thị Thủy, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; đồng chí Hoàng Vĩnh Bảo, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông. Tham dự Hội thảo còn có đại diện các Bộ, Ngành, các ban đơn vị các cơ quan Trung ương và Hà Nội, các nhà khoa học, nhà văn hóa, nhà báo...

Hội thảo “Vai trò của báo chí trong truyền thông về chuẩn mực văn hóa ứng xử” diễn ra ngay trong những ngày giới báo chí cả nước đang tập trung về đây dự Hội báo toàn quốc 2019 – một cuộc biểu dương lực lượng hùng hậu của những người làm báo cả nước. Điều này có ý nghĩa to lớn, bởi sức tác động, thu hút và lan tỏa nội dung hội thảo trực tiếp tới những người làm báo, lãnh đạo báo chí cũng như công chúng báo chí.

Trên thực tế, báo chí có mối quan hệ mật thiết với văn hóa, vừa là bộ phận của văn hóa, vừa là phương tiện truyền tải, phổ biến văn hóa tới công chúng. Báo chí là kênh thông tin đại chúng phản ánh thực tiễn văn hóa, truyền tải, phổ biến văn hóa, là động lực thúc đẩy văn hóa phát triển. Tuy nhiên, ở một số nơi, một số cấp, ngành, địa phương còn nhận thức chưa đúng về vai trò quan trọng của văn hóa trong xây dựng và phát triển đất nước. Đây cũng là một trong những nguyên nhân gây ra những yếu kém trong lĩnh vực văn hóa, trong đó có báo chí.

Tại Hội thảo, nhà báo Hồ Quang Lợi - Phó Chủ tịch Thường trực HNBVN nhận định rằng, bên cạnh những mặt tích cực, vẫn còn tình trạng cơ quan báo chí, nhà báo thiếu quan tâm đến văn hóa ứng xử, chuẩn mực văn hóa ứng xử, thiếu gương mẫu trong cách ứng xử văn hóa, thậm chí vi phạm các quy tắc, quy định về văn hóa ứng xử, vi phạm pháp luật; làm tổn hại đến thanh danh, uy tín cá nhân, tổ chức, cộng đồng... Mặt khác, trong xây dựng văn hóa ứng xử, báo chí nhiều khi chưa có những cách tiếp cận, tác động hợp lí, hiệu quả trong việc điều chỉnh nhận thức, hành vi của cộng  đồng.

Chính vì vậy, Phó chủ tịch Thường trực HNBVN nhấn mạnh: Trong giai đoạn hiện nay, chúng ta càng nhất quán, kiên định quan điểm văn hóa là một mặt trận, một bộ phận cấu thành không thể tách rời của sự nghiệp cách mạng nước ta. Hình thành, xây dựng, định hướng các chuẩn mực văn hóa ứng xử, là công việc lâu dài, phức tạp, muốn thành công phải có sự vào cuộc đồng bộ của nhiều bộ, ngành, cá nhân, tổ chức, của cả hệ thống chính trị, trong đó có lực lượng báo chí hùng hậu của cả nước. Hội Nhà báo Việt Nam luôn xác định họat động bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí cho hội viên là nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt cả nhiệm kỳ. Hội Nhà báo Việt Nam đã ban hành 10 điều Quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo và Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam. Tôi cũng xin được nói thêm là 10 điều quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam đã được ban hành và có hiệu lực từ ngày 1/1/2017 cùng với Luật báo chí 2016. Tức là chúng ta đã thực hiện hai văn bản này 2 năm nay. Và mới đây HNBVN đã ban hành Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam. Bản quy tắc này cụ thể hóa điều 5 của 10 điều quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo. Đây là những quy tắc, quy định thể hiện trong đó những chuẩn mực văn hóa ứng xử của người làm báo Việt Nam trong hoạt động nghề nghiệp và cả trong cuộc sống. Cùng với 10 điều quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo nói chung, Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam do Hội Nhà báo Việt Nam ban hành, nhiều cấp Hội trong cả nước đã xây dựng, ban hành các quy chế, quy tắc nghề nghiệp ứng xử đặc thù theo từng cơ quan báo chí.

Tại Hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận rất nhiều vấn đề thú vị, cả lí luận và thực tiễn, nêu cao vai trò của báo chí trong việc truyền thông chuẩn mực văn hóa ứng xử; trên cơ sở đó kiến nghị, đề xuất các giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác này trong thời gian tới. Đại tá Nguyễn Văn Hải – Báo Quân đội Nhân dân đưa ra khá nhiều những ví dụ điển hình về sự lệch chuẩn của truyền thông về văn hóa giải trí làm ảnh hưởng đến chuẩn mực văn hóa ứng xử của giới trẻ hiện nay. Ông cũng nhấn mạnh rằng, với tư cách là người truyền tin, người định hướng, dẫn dắt dư luận xã hội hướng đến những giá trị tiến bộ, văn minh, mỗi khi đăng tải thông tin phục vụ công chúng trên các phương tiện thông tin đại chúng, mỗi nhà báo, mỗi cơ quan báo chí cần nêu cao trách nhiệm trong việc lựa chọn chủ đề, cân nhắc nội dung, hình thức thể hiện thông tin, văn phong về văn hóa giải trí làm sao vừa bảo đảm nhu cầu của công chúng, trong đó có công chúng trẻ, vừa góp phần hình thành, xây dựng những giá trị chân- thiện- mỹ để kiến tạo môi trường thông tin lành mạnh, nhân văn, bổ ích, qua đó vun đắp chuẩn mực văn hóa ứng xử trong xã hội.

Nhấn mạnh vai trò quan trọng trong truyền thông về chuẩn mực văn hóa ứng xử, ông Lê Quốc Vinh – Phó Viện trưởng Viện Phát  triển Văn hóa Doanh nghiệp đã đưa ra một mô hình truyền thông khá toàn diện mang tính giải pháp trong truyền thông về văn hóa ứng xử hiện nay. Với những nghiên cứu chuyên sâu, ông cho rằng, rất cần thiết phải có những cách thức truyền thông hiệu quả hơn nữa, từ tuyên truyền một chiều sang “đối thoại” để nâng cao hiệu quả truyền thông về các vấn đề liên quan văn hóa ứng xử, từ đó thay đổi tư duy, hành vi của cộng đồng.

Báo chí cần tạo sự chuyển biến nhận thức của cộng đồng trong xây dựng đời sống văn hóa

Hội thảo với 13 ý kiến phát biểu sôi nổi của các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học, các nhà báo, có giá trị thông tin cao và mang tinh thần xây dựng. Các ý kiến đều nhấn mạnh vai trò quan trọng của báo chí trong truyền thông về văn hóa ứng xử. Chính bản thân báo chí cũng cần có những cách thức truyền thông sao cho hiệu quả, phù hợp và định hướng dư luận xã hội trong vấn đề này.  

Phát biểu chỉ đạo tổng kết Hội thảo, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam bày tỏ vui mừng vì có đông đảo các chuyên gia, nhà báo đã có mặt tại buổi Hội thảo này, cho thấy vấn đề văn hóa luôn là vấn đề được quan tâm.  Phó Thủ tướng còn cho rằng, văn hóa là nền tảng, là động lực để phát triển xã hội, trong đó báo chí cũng là một phần của văn hóa. Mỗi một sản phẩm báo chí là một sản phẩm của văn hóa; mỗi nhà báo là một chiến sĩ văn hóa trên mặt trận tư tưởng. 

Song, Phó Thủ tướng cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế trong ứng xử văn hóa của người Việt Nam. Đó là còn tình trạng chen lấn, lãng phí, không có ý thức giữ gìn vệ sinh công cộng, ồn ào, trễ giờ… Vì thế, không chỉ truyền thông, mà cần tất cả các nguồn lực trong xã hội tạo chuyển biến tích cực, giúp xã hội tốt lên thông qua những việc làm có văn hóa. Văn hóa ứng xử là những hành vi, việc làm, thái độ, lời nói của người với người, khái quát thì đó sẽ là hành vi của cả một cộng đồng. Vì thế, văn hóa ứng xử của con người sẽ thể hiện văn hóa của dân tộc. “Một dân tộc có nền kinh tế phát triển cũng đáng được ca tụng, nhưng sẽ vinh dự, tự hào hơn nếu dân tộc đó được ca ngợi là một dân tộc có văn hóa” – Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định.

Đặc biệt, Phó Thủ tướng cũng cho rằng: Báo chí có vai trò không những phản ánh mà cần tạo sự chuyển biến nhận thức của cộng đồng trong xây dựng đời sống văn hóa. Báo chí định hướng dư luận xã hội, thay đổi hành vi cộng đồng bằng cách nêu nhiều gương tốt, phê phán cái xấu. Phải làm sao để báo chí thấm sâu vào quần chúng, làm sao để văn hóa thấm sâu vào tâm lý của quốc dân. 

Phó Thủ tướng nhấn mạnh thêm, để làm được điều đó, báo chí không chỉ đưa tin phản ánh, mà phải phân tích hành vi đó xét trên góc độ văn hóa, từ đó đưa ra khuyến nghị về ứng xử. Vì thế, không chỉ cần nhà báo mà còn cần những chuyên gia nghiên cứu về văn hóa cùng với nhà báo viết lên những tác phẩm đi vào lòng người. Cùng với đó, cần có cơ chế khuyến khích, động viên các bài viết có đóng góp để làm thay đổi hành vi văn hóa hướng tới chuẩn mực.

Nhân đây, Phó Thủ tướng kêu gọi các cơ quan báo chí tiếp tục hình thành, triển khai các chuyên mục, tăng lượng bài viết về ứng xử văn hóa nhằm lan tỏa những hành động đẹp, hành động văn hóa. Chỉ có chú trọng phát triển chuẩn mực văn hóa thì mới góp phần tạo sự phát triển bền vững của đất nước. 

Có thể  nói, đây là một trong những Hội thảo mới, được chờ đợi nhất trong khuôn khổ Hội Báo toàn quốc 2019 những ngày này. Theo thông tin từ Ban tổ chức, rất có thể, sau thành công của Hội thảo hôm nay, năm sau Hội Báo toàn quốc 2020 sẽ có riêng một giải thưởng dành cho báo chí viết về lĩnh vực văn hóa. Nếu có thể làm được như vậy thì chắc chắn sức hút, sự quan tâm của giới báo chí sẽ rất lớn, từ đó góp phần khuyến khích các nhà báo tích cực hơn nữa trong việc tuyên truyền thông tin về lĩnh vực này.

Hà Vân – Hoàng Huy