Động thái này diễn ra chỉ vài tháng sau cuộc gặp hồi tháng 7 giữa Thủ tướng Iraq Mustafa al-Kadhimi và Tổng thống Mỹ Joe Biden. Sau đó, các nhà lãnh đạo đã đưa ra một tuyên bố thông báo rằng "sẽ không có lực lượng Mỹ với vai trò chiến đấu ở Iraq từ ngày 31/12/2021".

Các chuyên gia cho biết cả hai đã đi đến thỏa thuận này để giảm bớt áp lực lên chính phủ của Thủ tướng al-Kadhimi. Gần đây các lực lượng nổi dậy do Iran hậu thuẫn được gọi với cái tên Lực lượng Huy động Phổ biến (PMF) đã phản đối bất kỳ sự hiện diện của Mỹ ở Iraq.

Các nhóm này bị nghi đứng sau các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa nhằm vào các đoàn xe và căn cứ hậu cần của Mỹ, cũng như một vụ ám sát chính ông al-Kadhimi.

Vào ngày 9/12, cố vấn an ninh quốc gia của Iraq Qasim al-Araji thông báo rằng quá trình chuyển đổi sang nhiệm vụ "cố vấn, hỗ trợ và kích hoạt" của quân đội Mỹ hiện đã hoàn tất.

Hầu hết binh lính Mỹ ở Iraq tham gia như một phần của Liên minh Quốc tế với mục đích chống lại nhóm cực đoan được gọi là "Nhà nước Hồi giáo" (IS).

Không giống như Afghanistan

Bất chấp sự phô trương, song sự kết thúc quân sự của Mỹ tại Iraq chắc chắn sẽ khác xa với cuộc rút quân theo kiểu ồ ạt khỏi Afghanistan gần đây.

Mỹ chiếm đóng Iraq vào năm 2003 để tìm kiếm vũ khí hủy diệt hàng loạt, và số lượng binh lính Mỹ ở nước này đã giảm dần kể từ đó, từ mức cao nhất khoảng 160.000 người vào năm 2008. 

Vào năm 2011, dưới thời Tổng thống Barack Obama, các thỏa thuận giữa Mỹ và Iraq đã chứng kiến ​​số lượng binh lính Mỹ giảm xuống. Năm 2014, quân đội Mỹ quay trở lại Iraq một lần nữa, theo yêu cầu của nước này, để dẫn đầu một liên minh quốc tế chống lại nhóm "Nhà nước Hồi giáo", vốn đã nắm quyền kiểm soát một phần lớn miền bắc Iraq. Kể từ khi chính phủ Iraq chính thức tuyên bố chiến thắng IS vào năm 2017, quân số Mỹ đã giảm trở lại.

Hiện, có khoảng 2.500 lính Mỹ ở Iraq, cùng với khoảng 4.500 nhà thầu của Bộ Quốc phòng. Ngoài ra còn có khoảng 1.000 binh sĩ từ các quốc gia liên minh khác đóng quân tại Iraq.

Không kết thúc trong tương lai gần

Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Mỹ John Kirby cho biết rằng quân số của quân đội Mỹ sẽ không thay đổi nhiều kể cả sau tuyên bố kết thúc chiến đấu. Ông Kirby nói với các nhà báo: “Đây là một sự thay đổi trong nhiệm vụ, không nhất thiết là một sự thay đổi về số lượng quân".

Ông giải thích, đó là một "sự chuyển biến tự nhiên" dựa trên các thỏa thuận với chính phủ Iraq và công việc đã diễn ra trong nhiều tháng. Sẽ không có bất kỳ buổi lễ nào cho sự chuyển đổi, và hiện tại vẫn chưa có ngày kết thúc.

Ông Ranj Alaaldin, một thành viên không thường trú tại cơ quan tư vấn trong chương trình chính sách đối ngoại của Viện Brookings, cho biết: “Mỹ đã ở trong tình trạng không chiến đấu ở Iraq trong một thời gian, nếu không muốn nói là vài năm". Ông Alaaldin chỉ ra rằng những thông báo như thế này đã được đưa ra vài lần.

Những thay đổi đang diễn ra

Nhưng đã có một số thay đổi vẫn đang diễn ra. Bà Caroline Rose, một nhà phân tích cấp cao tại Viện Newlines, có trụ sở tại Washington, nói với DW: "Chúng tôi đã chứng kiến ​​một loạt các cuộc chuyển giao căn cứ một cách khá im lặng".

Theo một báo cáo tháng 11 cho Quốc hội Mỹ về nhiệm vụ tại Iraq, một bộ chỉ huy đã được chuyển từ Iraq đến Kuwait vào tháng 11 và một bộ chỉ huy khác gần đây đã bị hạ cấp lãnh đạo.

Một số nhà thầu của Mỹ, chẳng hạn như những nhà thầu liên quan đến việc duy trì phi đội máy bay chiến đấu F-16 của Iraq, đã được di dời và hiện đang làm việc từ xa. Hầu hết người Mỹ hiện đang sống ở Baghdad hoặc thành phố phía bắc Erbil. Hai nghìn xe quân sự gần đây đã được bàn giao cho các nhân viên địa phương, và nguồn tài trợ của Mỹ cho một số khía cạnh của hợp tác quân sự đã giảm dần. 

Báo cáo do quân đội Mỹ cũng lưu ý rằng trong số 426 hoạt động chống nhóm IS do lực lượng chống khủng bố Iraq thực hiện từ tháng 7 đến tháng 9, chỉ có 13 hoạt động có quan hệ đối tác với liên quân. Liên minh quốc tế cũng tiến hành ít cuộc không kích nhằm vào các mục tiêu của nhóm IS trong những tháng đó hơn so với trước đây.

Báo cáo cũng cho rằng việc Mỹ rút quân nhanh chóng khỏi Afghanistan có tác động đến tốc độ độc lập của quân đội Iraq.