Các doanh nghiệp của Việt Nam vẫn chưa tham gia sâu vào chuỗi cung ứng nguyên vật liệu  (Ảnh TL)

Chưa tham gia sâu vào chuỗi cung ứng nguyên vật liệu

Theo nhận định của giới chuyên gia kinh tế, các doanh nghiệp của Việt Nam vẫn chưa tham gia sâu vào chuỗi cung ứng nguyên vật liệu cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) tại Việt Nam. Tỷ lệ cung ứng mới chỉ đạt 33,2%, thấp hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực.

Lý giải về thực tế này, một chuyên gia nước ngoài cho rằng, các doanh nghiệp Việt Nam mặc dù đang sở hữu từ công nghệ, năng lực quản trị cho đến toàn bộ chuỗi hoạt động sản xuất kinh doanh… nhưng chưa phù hợp với “sân chơi” toàn cầu.

Mặc dù nhận thấy nhiều doanh nghiệp đã có sự đầu tư vào máy móc, thiết bị sản xuất, mở rộng quy mô để đáp ứng nhu cầu hội nhập hiện nay, nhưng ông Mike Dickinson - Cố vấn cấp cao của Chương trình thí điểm phát triển nhà cung cấp (SDP) của Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC) cho biết, việc thiếu hụt kiến thức về các quy chuẩn quốc tế cũng là một rào cản lớn để có thể giúp doanh nghiệp Việt tiếp cận chuỗi cung ứng.

“Các nhà cung ứng của Việt Nam thiếu hụt kiến thức về tiêu chuẩn quốc tế nên khi tham gia sân chơi này thực sự là một khó khăn”, ông Mike Dickinson nhận xét. 

Thừa nhận những hạn chế của các doanh nghiệp Việt Nam khi tham gia vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp FDI, ông Lê Dương Quang, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam cho rằng, các doanh nghiệp FDI thường có yêu cầu cao về chất lượng hàng hóa, dịch vụ cung cấp và tiến độ giao hàng, trong khi nhiều doanh nghiệp Việt Nam chưa đáp ứng được.

Theo ông Quang, hiện đang tồn tại mâu thuẫn, đó là khi doanh nghiệp FDI muốn đặt hàng, họ sẽ yêu cầu doanh nghiệp Việt Nam phải chứng minh được năng lực, phải có công nghệ hiện đại có hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến, thậm chí phải có các chứng chỉ về quản lý môi trường, về trách nhiệm xã hội…

Trong khi đó, doanh nghiệp Việt Nam hầu hết là doanh nghiệp nhỏ và vừa, thậm chí siêu nhỏ lại muốn có đơn hàng chắc chắn, có đầu ra được đảm bảo thì mới dám vay vốn, mới dám đầu tư mở rộng nhà xưởng, mua sắm máy móc thiết bị hiện đại, tuyển dụng nhân lực trình độ cao. Đây là mâu thuẫn khiến cho các doanh nghiệp Việt khó có thể tham gia chuỗi cung ứng như kỳ vọng.

Rào cản lớn hơn cho sự thay đổi của doanh nghiệp chính là cản trở từ tư duy của chủ doanh nghiệp (Ảnh TL)

Điều gì đã khiến các doanh nghiệp Việt Nam vẫn "ì ạch"?

Theo ông Mike Dickinson, Cố vấn cấp cao Chương trình thí điểm phát triển nhà cung cấp SDP của IFC, lý do khiến doanh nghiệp Việt Nam “ì ạch” là bởi các doanh nghiệp Việt Nam chưa cùng nói chung một thứ "ngôn ngữ" với các doanh nghiệp FDI. Thứ ngôn ngữ đó chính là hệ thống quản lý, đánh giá hoạt động sản xuất kinh doanh nên doanh nghiệp Việt Nam chưa thể thiết lập mối quan hệ hợp tác đa quốc gia.

"Trong một số trường hợp, các nhà cung ứng của Việt Nam thiếu hụt kiến thức về tiêu chuẩn quốc tế. Có thể những bộ tiêu chuẩn quốc tế như APQP không phải là cần thiết với các doanh nghiệp hiện nay nhưng về dài hạn, đây là "công cụ" để giao tiếp với các công ty đa quốc gia", ông Mike nhìn nhận.

Cùng chung quan điểm, ông Nguyễn Mạnh Quang, CEO của Công ty Cơ khí Mạnh Quang cho hay, Mạnh Quang chuyển từ hoạt động trên thị trường tự do sang hợp tác với doanh nghiệp FDI lớn như Honda, nên thời gian đầu doanh nghiệp gặp rất nhiều áp lực từ quá trình kiểm tra, đánh giá nghiêm ngặt từ phía đối tác. 

 "Để cung cấp cho bất kỳ một công ty lớn nào, doanh nghiệp đều phải đạt được tiêu chuẩn của họ. Nhưng các công ty của Việt Nam đa phần đều thiếu sự chuyên nghiệp và làm theo cảm tính, thói quen. Vì thế, phải thay đổi, thích ứng, cải tiến để đạt được cùng bộ tiêu chuẩn của họ thì mới có cơ hội cho hợp tác", ông Quang nêu quan điểm.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Mạnh Linh, Uỷ viên Ban Chấp hành Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) cùng quan điểm. Đại diện VASI cho rằng việc áp dụng các bộ tiêu chuẩn ban đầu sẽ làm doanh nghiệp tiêu tốn một khoản chi phí như thuê chuyên gia tư vấn, đánh giá, cấp giấy chứng nhận... "Đây là một khoản chi phí khá lớn", ông Linh nhận định. Song vị này cho rằng, về lâu về dài, việc áp dụng quy trình cải tiến sẽ đem lại hiệu quả nhất định như giúp doanh nghiệp cải thiện công tác quản trị, nâng cao chất lượng hàng hoá và tiết giảm chi phí phát sinh.

Tuy vậy, rào cản lớn hơn cho sự thay đổi của doanh nghiệp, theo ông Linh, chính là cản trở từ tư duy của chủ doanh nghiệp, của người lao động về sự cần thiết của những thay đổi. "Rất nhiều người lao động không thể hấp thụ được những tiêu chuẩn mới. Đây là một cái khó mà doanh nghiệp phải đối mặt", ông Linh khẳng định.

Tương tự, ông Quang cũng cho rằng đây là khó khăn lớn nhất mà doanh nghiệp của ông phải vượt qua để có chỗ đứng trong chuỗi sản xuất của Honda. "Người lao động phải hiểu được từng bước của bộ tiêu chuẩn, tác động của những bước này đến quá trình hình thành sản phẩm. Người lao động phải ý thức, tuân thủ chặt chẽ việc đảm bảo quy trình cho đúng thì mới tạo được chất lượng. Việc thay đổi tư duy người lao động và cả một bộ máy là khó khăn lớn nhất", ông Quang bày tỏ.

Nguyễn Mạnh