Cuộc chiến giữa “Thủ tướng và rau diếp”

Được mua tại cửa hàng tạp hóa với giá chỉ hơn nửa bảng Anh, rau diếp đã trở thành một hình ảnh biếm họa cho quãng thời gian thảm họa và ngắn ngủi làm thủ tướng Anh của bà Truss. "Liệu Liz Truss có tồn tại lâu hơn loại rau diếp này không?", tờ báo lá cải The Daily Star đã hỏi trong một video trực tiếp phát từ vào ngày 14 tháng 10, thu hút rất nhiều lượt người xem và bình luận trên mạng xã hội.

Cuộc chiến “Thủ tướng vs rau diếp” của The Daily Star thực ra được lấy cảm hứng từ tờ The Economist, khi vào ngày 11 tháng 10 tạp chí danh tiếng này ví chính quyền của tân Thủ tướng Anh đã sớm lụi tàn chỉ sau khoảng 7 ngày tồn tại, nếu trừ đi 10 ngày để tang Nữ hoàng Elizabeth II, "đại khái là thời hạn sử dụng chỉ bằng của loại rau diếp”.

Cuối cùng như đã biết, "rau diếp" đã chiến thắng Thủ tướng Anh trong cuộc chiến giả tưởng của tờ báo lá cải The Daily Star, khi bà Truss chính thức tuyên bố từ chức vào hôm qua (20/10). Sau đó, đoạn video trực tiếp về cuộc chiến tiếp tục phát sóng trên YouTube. Chỉ khác, người ta đã lật bức ảnh bà Truss úp xuống, đoạn ghi âm "God Save the King" được phát đi phát lại khi gần 20.000 người xem trực tiếp, khiến hình ảnh châm biếm của sự việc càng trở nên sâu sắc.

Việc được so sánh trực tiếp với rau diếp đã cho thấy bà Truss đã trải qua một cơn ác mộng lớn đến thế nào từ khi bà trở thành nhà lãnh đạo của Vương quốc Anh. Kế hoạch cắt giảm thuế được đề xuất của bà khiến các cử tri và thị trường hoảng sợ đến mức bà buộc phải phản bội chính mình và sa thải các cộng sự thân cận hàng đầu, khiến người ta đã nói về việc bà sẽ sớm rời nhiệm sở chỉ sau vài tuần kể từ khi bà chính thức được bổ nhiệm.

Và dù thế nào thì bà Liz Truss cũng đã đi vào lịch sử với tư cách là thủ tướng tại vị ngắn nhất trong lịch sử Vương quốc Anh. Thống kê chỉ ra bà Liz Truss chỉ tại vị 44 ngày kể từ khi chính thức nhậm chức vào ngày 6 tháng 9 năm 2022 và từ chức vào ngày 20 tháng 10 năm 2022, dù rằng bà vẫn sẽ làm việc cho đến khi có người thay thế.

Vị thủ tướng Anh có thời gian tại vị ngắn thứ hai trong lịch sử sau bà Truss là George Canning, nhưng vẫn kéo dài được tới 121 ngày, từ 10/4/1827 đến 8/8/1827, đồng thời lý do bởi vì ông đột ngột qua đời và sự việc này cũng diễn ra cách đây gần một thế kỷ.

Những vị thủ tướng Anh có thời gian tại vị ngắn khác cũng đều từ quá khứ xa xưa và phần lớn đều vì lý do sức khỏe. Điều đó cho thấy, việc bà Truss chỉ có vỏn vẹn 44 ngày nắm quyền thật sự là thảm họa và làm ảnh hưởng mạnh mẽ đến uy tín của Vương quốc Anh.

Chiếc ghế thủ tướng Anh nóng hơn bao giờ hết

Thực tế, bà Truss từng được kỳ vọng rất lớn khi mới được bổ nhiệm làm thủ tướng Anh thay thế ông Johnson. Vị cựu Ngoại trưởng Anh có phong cách mạnh mẽ này thậm chí còn được mong đợi sẽ tiếp bước cố Thủ tướng Margaret Thatcher để trở thành “Bà đầm thép” tiếp theo của Vương quốc Anh, giúp vực lại sự suy thoái của nền kinh tế nước này. Song như đã nói, bà Truss thậm chí không có nổi một “tuần trăng mật”, khi quyền lực của bà bị suy giảm và lu mờ gần như ngay sau khi bà bước vào Số 10 Phố Downing, bởi sự qua đời của Nữ hoàng Elizabeth và những cơn bão chỉ trích sớm ập đến với bà.

Chỉ trong một thời gian ngắn, các chính sách kinh tế theo chủ nghĩa tự do của bà Truss đã gây ra cuộc khủng hoảng tài chính. Nhà lập pháp bảo thủ Robert Halfon thậm chí còn sợ hãi đến mức còn bình luận rằng: “Câu chuyện kinh dị này chưa qua thì câu chuyện kinh dị khác đã đến”. Ông nói thêm: “Chính phủ trông giống như những chiến binh thánh chiến theo chủ nghĩa tự do và coi cả đất nước như những con chuột thí nghiệm để thực hiện các thí nghiệm siêu thị trường tự do”.

Các chính sách kinh tế quá mức táo bạo của bà Truss vốn đã được dự báo sẽ gây ra thảm họa. Đối thủ của bà, cựu Bộ trưởng Tài chính Rishi Sunak, cho rằng việc cắt giảm thuế ngay lập tức sẽ là hành động thiếu thận trọng trong bối cảnh kinh tế bị chấn động bởi đại dịch COVID và cuộc chiến ở Ukraine.

Đồng bảng Anh giảm xuống mức thấp kỷ lục so với đô la Mỹ và chi phí đi vay của chính phủ tăng vọt. Ngân hàng Trung ương Anh buộc phải vào cuộc để mua trái phiếu chính phủ và ngăn chặn cuộc khủng hoảng tài chính lan sang nền kinh tế rộng lớn hơn. Ngân hàng trung ương cũng cảnh báo rằng lãi suất sẽ phải tăng nhanh hơn dự kiến để kiềm chế lạm phát đang ở mức khoảng 10%, khiến hàng triệu hộ gia đình phải đối mặt với sự gia tăng lớn trong các khoản thanh toán thế chấp.

Jill Rutter, một thành viên cấp cao tại Viện nghiên cứu chính phủ, cho biết Truss và Kwarteng đã mắc một loạt “sai lầm không thể chấp nhận”. Bà nói: “Đáng lẽ họ không nên tỏ thái độ khinh thường các thể chế kinh tế một cách rõ ràng như vậy”. Khi phản ứng tiêu cực ngày càng tăng, bà Truss bắt đầu từ bỏ các phần của chương trình cải tổ để trấn an nhóm của bà và thị trường. Việc cắt giảm thuế đối với những người có thu nhập cao nhất đã được bãi bỏ vào giữa hội nghị thường niên của Đảng Bảo thủ hồi đầu tháng 10, khi các thành viên đảng này không thể chịu đựng thêm được nữa và nổi dậy.

Nhưng mọi thứ đã quá muộn. Hôm thứ Sáu tuần trước, bà Truss đã tự cắt “cánh tay phải” của mình khi sa thải Bộ trưởng Tài chính Kwasi Kwarteng và thay bằng người bạn lâu năm Jeremy Hunt, người từng là Bộ trưởng Y tế và Ngoại trưởng trong chính phủ của các cựu Thủ tướng David Cameron và Theresa May. Và sau đó vỏn vẹn chưa đầy một tuần, vào hôm qua (20/10), bà Truss đã tuyên bố từ chức - một quyết định đã được đề cập từ trước nhưng vẫn khiến tất cả phải sửng sốt bởi sự đầu hàng quá nhanh của bà.

Theo kế hoạch, Đảng Bảo thủ sẽ nhanh chóng tiến hành bầu lại để tìm người thay thế bà Truss ở cả vai trò lãnh đạo đảng và thủ tướng Anh, muộn nhất là vào thứ Sáu tuần sau. Khi đó Vương quốc Anh sẽ có tới 3 thủ tướng trong 8 tuần, hai trong số đó đã lên nắm quyền mà không thông qua tổng tuyển cử.

Giờ khi niềm tin và danh tiếng của chiếc ghế thủ tướng Anh đã bị suy giảm, chẳng ai dám chắc về một ứng cử viên nào có thể ngay lập tức mang lại sự ổn định chính trị cho nước này. Ít nhất, sự chia rẽ trong Đảng Bảo thủ hiện đang còn lớn hơn bao giờ hết, khi họ vừa liên tiếp lật đổ 2 vị thủ tướng chỉ trong vòng vài tuần ngắn ngủi.

Hiện Rishi Sunak, bại tướng của bà Truss trong cuộc bầu chọn hồi đầu tháng 9, lại đang được xem như người có khả năng chiến thắng cao nhất vào cuối tháng này. Cựu Thủ tướng Boris Johnson, người cũng bị các thành viên Đảng Bảo thủ của mình lật đổ không thương tiếc, lại cũng chính là ứng viên được đánh giá cao tiếp theo. Kế đến là tân Bộ trưởng Tài chính Jeremy Hunt và cựu Bộ trưởng Thương mại Penny Mordaunt - những người thực tế cũng không quá xa lạ với các cử tri Anh bởi những thất bại bầu cử của họ trước đây.

Rõ ràng, 6 tuần ngắn ngủi trên cương vị thủ tướng của Liz Truss không chỉ làm ảnh hưởng đến kinh tế Vương quốc Anh mà rõ ràng còn ảnh hưởng tới cả sự ổn định chính trị của nước này, cũng như chắc chắn đang khiến chiếc ghế thủ tướng Anh nóng hơn bao giờ hết.

Hải Anh