Hôm thứ Tư (5/5), Hoa Kỳ đã thông báo ủng hộ việc tạm thời đình chỉ việc thực thi Hiệp định của Tổ chức Thương mại Thế giới về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (TRIPS) đối với các bằng sáng chế vắc xin. Động thái của một trong những thành viên quyền lực nhất của WTO mở ra cánh cửa cho các cuộc đàm phán tiếp tục.

Việc từ bỏ đã được thúc đẩy bởi Ấn Độ - khi quốc gia này đối mặt với làn sóng ca bệnh COVID thứ hai nghiêm trọng với nguồn cung cấp vắc xin thiếu hụt - và Nam Phi. Cả hai đều đã tìm kiếm sự hỗ trợ từ các nền kinh tế tiên tiến nơi các nhà sản xuất vắc xin đặt trụ sở chính.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nói với các phóng viên hôm thứ Năm (6/5) rằng ông 'hoàn toàn ủng hộ' việc miễn trừ. Ông nói: “Điểm nghẽn thực sự của chúng tôi, điều gây khó khăn cho việc tiếp cận vắc xin là việc chuyển giao công nghệ và năng lực sản xuất”.

Đức ít nhiệt tình hơn với đề xuất này. Bộ trưởng Ngoại giao Heiko Maas cho biết hôm thứ Năm rằng Berlin 'sẵn sàng thảo luận' nhưng đó không phải là ưu tiên hàng đầu. Ông nói: “Chúng ta đang ở trong tình trạng cấp bách đến mức sẽ là sai lầm nếu không áp dụng tất cả các biện pháp có thể để cải thiện nguồn cung và hiện tại là tăng sản lượng".

Ngành công nghiệp dược phẩm đang kịch liệt phản đối động thái này, khẳng định rằng việc miễn trừ các vắc xin khỏi các bảo hộ bằng sáng chế sẽ gây hại nhiều hơn là có lợi.

Giám đốc điều hành Pfizer Albert Bourla cho biết trong một cuộc phỏng vấn trực tuyến hôm thứ Năm rằng: "Các cuộc thảo luận về việc từ bỏ quyền sở hữu trí tuệ sẽ không tạo ra nhiều liều thuốc hơn trên thế giới bởi vì không có cơ sở hạ tầng trên thế giới, đặc biệt là cho vắc xin của chúng ta. Vắc xin mRNA rất mới. Không có nhà sản xuất nào trên thế giới có khả năng sản xuất như của chúng tôi".

Bourla, người có công ty hợp tác với BioNTech của Đức để phát triển vắc xin cho biết, nguồn cung toàn cầu thậm chí có thể trở nên thấp hơn so với mức bình thường.

Ông nói: “Hiện tại, mỗi gam nguyên liệu thô được 'chuyển đổi ngay lập tức' thành các liều vắc xin. Việc loại bỏ rào cản bằng sáng chế sẽ tạo ra một lượng lớn nhu cầu đối với các thành phần này từ các quốc gia khác, nhưng 'họ sẽ không thể tìm ra cách chuyển chúng thành liều lượng - không ai trong số họ có thể làm được điều đó trong vòng một hoặc hai năm".

Moderna, công ty cũng sản xuất vắc xin dựa trên mRNA đã được phê duyệt ở Hoa Kỳ và Châu Âu, cũng nghi ngờ tương tự về tác động tức thì của việc từ bỏ bằng sáng chế.

"Họ sẽ phải chạy thử nghiệm lâm sàng, lấy dữ liệu, sản phẩm được phê duyệt và quy mô sản xuất. Điều này không xảy ra trong 6 hoặc 12 hoặc 18 tháng nữa", Giám đốc điều hành Moderna Stephane Bancel cho biết trong một cuộc gọi hội nghị.

Nguồn cung cấp toàn cầu về công nghệ và tài năng cần thiết để xử lý sản xuất cũng bị hạn chế. Ví dụ, Nhật Bản chỉ có năm công ty có đủ năng lực cần thiết.

Câu hỏi làm thế nào để xử lý các bảo hộ bằng sáng chế đối với dược phẩm trong thời kỳ bùng phát dịch bệnh đã được tranh luận trong nhiều năm. Nó được chú ý vào khoảng năm 2000, khi các nước đang phát triển bị dịch AIDS gặp khó khăn trong việc tiếp cận các phương pháp điều trị từ các nhà sản xuất thuốc Mỹ và châu Âu do giá cao.

Tuyên bố Doha năm 2001 về TRIPS và Y tế công cộng bao gồm một điều khoản cho phép các thành viên WTO cấp giấy phép bắt buộc mà không cần sự đồng ý của chủ sở hữu bằng sáng chế trong các trường hợp khẩn cấp. Vào những năm 2000, các quốc gia bao gồm Thái Lan, Indonesia và Mozambique đã ban hành giấy phép bắt buộc đối với thuốc kháng virus để điều trị bệnh AIDS.

Nhưng quá trình này diễn ra chậm và phức tạp. Ấn Độ và Nam Phi đã lập luận rằng việc từ bỏ bằng sáng chế đối với vắc xin COVID là cần thiết để tăng tốc độ cung cấp.