Hậu quả của đại dịch COVID-19 đã quá rõ ràng và nó tác động đến hầu hết mọi lĩnh vực, trong đó có ngành hàng không. Việc ngành hàng không lên các phương án, kế hoạch giảm bớt thiệt hại, khó khăn sau dịch bệnh là rất cần thiết.

Tuy nhiên nhiều ý kiến cho rằng khi ban hành một chính sách mới như việc áp giá sàn vé máy bay nội địa cần phải nghiên cứu, tính toán kỹ với các chính sách phù hợp quy định pháp luật và thực tế vận hành của thị trường, đảm bảo quyền lợi của khách hàng cũng như mọi mặt của đời sống xã hội.

Chỉ là giải pháp tình thế...?

Vừa qua, Cục Hàng không Việt Nam đã trình Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) dự thảo Thông tư quy định khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách trên các đường bay nội địa, giá vé máy bay sẽ có nhiều thay đổi và đặc biệt là đề nghị áp dụng mức giá tối thiểu bằng 20% mức giá tối đa quy định.

Với các đường bay dưới 500km, mức giá tối thiểu đề nghị áp dụng với nhóm đường bay này là 320 nghìn đồng/vé/chiều và tối đa là 1,6 triệu đồng vé/chiều. Nhóm đường bay khác dưới 500km, mức giá tối thiểu là 340 nghìn đồng và tối đa là 1,7 triệu đồng.

Các đường bay từ 500 - 850km trở lên, mức giá tối thiểu là 440 nghìn đồng và tối đa 2,2 triệu đồng. Đường bay từ 850km - dưới 1.000km, mức giá tương ứng là 560 nghìn đồng và 2,79 triệu đồng. Cuối cùng, đường bay từ 1.280km trở lên, mức giá tối thiểu là 750 nghìn đồng, tối đa là 3,75 triệu đồng.

Dự thảo Thông tư chỉ thực hiện điều chỉnh mức tối thiểu khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách nội địa từ ngày 1/11/2021 đến hết ngày 31/11/2022.

Trước đề xuất về áp giá sàn vé máy bay của Cục Hàng không, Bộ GTVT đã có văn bản chỉ đạo Cục này phải xem xét, đánh giá kỹ lưỡng những quy định pháp luật liên quan, những tác động đến thị trường và người dân cũng như quyền lợi của Nhà nước và quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp hàng không.

Bên cạnh đó cũng cần đánh giá kỹ lưỡng tác động, ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19 đối với toàn ngành hàng không trong giai đoạn vừa qua và gian đoạn tiếp theo. 

Mới đây Cục Hàng không Việt Nam tiếp tục có báo cáo gửi Bộ GTVT liên quan đến vấn đề này và khẳng định việc áp giá sàn giá vé máy bay là giải pháp mang tính tình huống, chỉ áp dụng trong thời gian ngắn.

Đồng thời thừa nhận việc áp giá sàn cũng tồn tại các bất cập, hạn chế. Một trong những hạn chế là chi phí và dịch vụ cung ứng của các hãng hàng không không cùng một mặt bằng gây khó khăn cho việc xác định mức giá tối thiểu áp dụng chung cho tất cả.

Về cơ sở đề xuất do tính chất khẩn cấp của việc ban hành chính sách, Cục Hàng không Việt Nam đã thực hiện xác định mức giá tối thiểu theo phương pháp so sánh.

“Khi so sánh tỷ lệ mức giá tối thiểu/mức giá tối đa với các quốc gia đã hoặc đang thực hiện quy định mức giá tối thiểu đối với giá dịch vụ vận chuyển hàng không nội địa, mức giá đề xuất của Cục Hàng không Việt Nam thấp hơn, chỉ bằng 20% giá tối đa.

Trong khi đó, Indonesia đang áp mức giá tối thiểu bằng 35% mức tối đa, Ấn Độ từng áp mức từ 33 - 35%, Trung Quốc từng áp mức 44%”, Cục Hàng không cho biết.

Ngoài ra, Cục Hàng không Việt Nam cũng đã thực hiện so sánh mức giá tối thiểu đề xuất với chi phí bình quân/ghế cung ứng chặng Hà Nội - TP.Hồ Chí Minh (đường bay thông dụng nhất trong hệ thống mạng nội địa và được tất cả các hãng hàng không Việt Nam tham gia khai thác) năm 2019 (giai đoạn với điều kiện khai thác bình thường, không chịu ảnh hưởng của dịch COVID-19).

Giá dịch vụ vận chuyển hành khách được các hãng hàng không thực hiện theo cơ chế giá vé linh hoạt. Các hãng hàng không đưa ra nhiều dải giá tương ứng với các điều kiện, thời điểm mua khác nhau...

Mức chi phí bình quân của các hãng hàng không là hơn 1,5 triệu đồng, bằng khoảng 47% so với mức giá tối đa quy định hiện hành. Do vậy, mức tối thiểu theo Cục Hàng không Việt Nam đề xuất bằng khoảng 43% chi phí bình quân của hãng hàng không là phù hợp.

Với mức giá tối thiểu Cục Hàng không Việt Nam đề xuất, sau khi cộng thêm thuế VAT và các khoản thu hộ (giá phục vụ hành khách và đảm bảo an ninh hành khách, hành lý), chi phí tối thiểu hành khách phải chi trả cho 1 vé 1 chiều chặng Hà Nội - TP.Hồ Chí Minh là 824.000 đồng, xấp xỉ mức giá cơ bản của dịch vụ đường sắt (ghế ngồi mềm điều hòa) và ngang bằng với dịch vụ vận chuyển đường bộ.

Cần đánh giá kỹ lưỡng tác động đến thị trường, đời sống xã hội

Trao đổi với PV, một chuyên gia kinh tế cho rằng, đối với dịch vụ vận chuyển hành khách bằng đường hàng không thì giá vé máy bay thường có tính đặc thù về thời điểm.

Cơ bản giá là do quan hệ cung cầu, do thị trường quyết định. Vào những mùa thấp điểm hoặc giờ thấp điểm ít khách bay thì có nhiều hãng hàng không thường áp dụng mức giá vé khá rẻ. Việc áp dụng quy định mức giá tối thiểu dịch vụ vận chuyển hàng không nội địa sẽ gây ảnh hưởng tới khách hàng.

Bởi lẽ khi giá do quan hệ cung cầu và thị trường quyết định thì đó là một công cụ cạnh tranh của doanh nghiệp, khi có nhiều nhà cung ứng khách hàng sẽ được “hưởng lợi” và có nhiều lựa chọn di chuyển.

Việc áp giá sàn có thể làm hạn chế khả năng tiếp cận của một bộ phận người tiêu dùng khi tham gia vận chuyển bằng đường hàng không với những mức giá ưu đãi.

Đặc biệt các ngành dịch vụ liên quan đến hàng không cũng sẽ gặp phải nhiều khó khăn, điển hình là ngành du lịch vốn đã phải chịu thiệt hại nặng nề bởi đại dịch COVID-19 trong suốt 2 năm qua.

Thông tin với PV Báo Nhà báo và Công luận, Luật sư Trần Thị Thanh Lam (Văn phòng luật sư Chính Pháp) cho biết, theo Khoản 3 Điều 19 Luật giá hiện nay, danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá tối đa hoặc giá tối thiểu chỉ quy định đối với hàng dự trữ quốc gia theo quy định của pháp luật về dự trữ quốc gia.

Hàng hóa, dịch vụ được Nhà nước đặt hàng, giao kế hoạch sản xuất, kinh doanh. Sản phẩm, dịch vụ công ích, dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước, trừ dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh và dịch vụ giáo dục, đào tạo tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, cơ sở giáo dục, đào tạo của Nhà nước;...

Bên cạnh đó theo Điều 1 Luật hàng không dân dụng Việt Nam sửa đổi 2014 thì Giá dịch vụ hàng không bao gồm: (1) Giá dịch vụ cất cánh, hạ cánh; giá dịch vụ điều hành bay đi, đến; giá dịch vụ hỗ trợ bảo đảm hoạt động bay; giá phục vụ hành khách; giá bảo đảm an ninh hàng không và giá dịch vụ điều hành bay qua vùng thông báo bay do Việt Nam quản lý. Và (2) Giá dịch vụ hàng không khác.

Bộ GTVT quy định mức giá dịch vụ (1) trên cơ sở phương pháp định giá theo quy định của Bộ Tài chính. Doanh nghiệp quyết định mức giá dịch vụ (2) trong khung giá do Bộ GTVT quy định và thực hiện kê khai giá với Bộ này.

Tại Thông tư số 17/2019/TT-BGTVT của Bộ GTVT ban hành khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách trên các đường bay nội địa quy định khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách hạng phổ thông cơ bản có quy định mức tối đa giá dịch vụ đã bao gồm toàn bộ chi phí hành khách phải trả cho 1 vé máy bay trừ Thuế giá trị gia tăng.

Các khoản thu hộ doanh nghiệp cung ứng dịch vụ nhà ga hành khách và dịch vụ đảm bảo an ninh, bao gồm giá phục vụ hành khách, giá đảm bảo an ninh hành khách, hành lý. Khoản giá dịch vụ đối với các hạng mục tăng thêm.

Như vậy cả Luật giá và Luật hàng không dân dụng Việt Nam và Thông tư của Bộ giao thông vận tải đều không quy định giá sàn (mức tối thiểu) đối với vé dịch vụ vận chuyển hành khách (giá vé máy bay). Bộ GTVT chỉ quy định giá trần, không quy định về giá sàn đối với vé máy bay và thực tế từ trước đến nay thì giá sàn để ở mức 0 đồng.

“Khi áp dụng một chính sách mới thì cần nghiên cứu,tính toán khoa học, đánh giá kỹ lưỡng tác động của nó đến thị trường, quyền lợi của các doanh nghiệp và người dân. Đặc biệt là sự phù hợp với các quy định pháp luật khác và tính khả thi trên thực tế cũng như sự phù hợp thông lệ quốc tế.

Việc quản lý giá dịch vụ hàng không nội địa nên để thị trường tự điều tiết. Nếu như có sự vi phạm giá hay cạnh tranh thì sẽ áp dụng xử lý theo các chế tài quy định tại Luật giá, Luật canh tranh và các văn bản có liên quan...”, Luật sư Trần Thị Thanh Lam đề cập.