Ai có thể bỏ phiếu?

Ở Mỹ, công dân phải đáp ứng một số tiêu chuẩn đủ điều kiện cơ bản để được bỏ phiếu. Họ phải là công dân Mỹ, là cư dân của bang nơi họ đăng ký bỏ phiếu và phải 18 tuổi trở lên

Quyền bỏ phiếu có thể khác nhau tùy theo từng bang, đặc biệt là khi liên quan đến các bản án hình sự. Ví dụ, những cá nhân có tiền án có thể chịu các hạn chế ở một số bang, bao gồm cả việc mất quyền bỏ phiếu vĩnh viễn.

Có khoảng 160 triệu cử tri đã đăng ký, nhưng không phải tất cả đều sẽ đi bỏ phiếu. Trong cuộc bầu cử năm 2020, tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu chỉ là khoảng 66%, dù đây là mức cao nhất trong hơn một thế kỷ.

Cuộc bầu cử ở Mỹ diễn ra như thế nào?

Nền chính trị Mỹ bị chi phối bởi Đảng Dân chủ trung tả và tự do; và Đảng Cộng hòa cánh hữu và bảo thủ. Các ứng cử viên tiềm năng của từng đảng sẽ tranh cử để được đại diện cho đảng của mình tranh cử tổng thống.

Để chọn ra ứng cử viên, Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa tổ chức các cuộc bầu cử sơ bộ hoặc họp kín tại mỗi bang, kết thúc bằng việc người chiến thắng chấp nhận đề cử tại Đại hội toàn quốc của Đảng Cộng hòa hoặc Đảng Dân chủ.

Quá trình này đã đưa Phó Tổng thống Đảng Dân chủ Kamala Harris đối đầu với cựu Tổng thống Đảng Cộng hòa Donald Trump vào năm nay.

Tổng thống Mỹ Joe Biden ban đầu đã tìm cách tái tranh cử nhiệm kỳ thứ hai, nhưng ông đã bỏ cuộc vào tháng 7 sau khi màn tranh luận thảm hại dấy lên nghi ngờ về khả năng lãnh đạo của ông trong 4 năm nữa.

Ngoài ra còn có các ứng cử viên của đảng thứ ba hoặc độc lập, chẳng hạn như bà Jill Stein của Đảng Xanh, ông Chase Oliver của Đảng Tự do và học giả phản chiến Cornel West.

Trong giai đoạn bầu cử, các ứng cử viên tổng thống chỉ định những "phó tướng" của mình, trong cuộc đua lần này là Thống đốc Minnesota Tim Walz của Đảng Dân chủ và Thượng nghị sĩ Ohio JD Vance của Đảng Cộng hòa - những người sẽ trở thành phó tổng thống nếu ứng cử viên tổng thống của họ giành chiến thắng. Sau đó, cử tri bỏ phiếu bầu tổng thống và phó tổng thống, và kết quả của cuộc bỏ phiếu này sau đó được chuyển qua Đại cử tri đoàn.

Kể từ năm 1845, cuộc bầu cử ở Mỹ được tổ chức vào thứ Ba đầu tiên của tháng 11. Tuy nhiên, cử tri cũng có thể bỏ phiếu sớm ở hầu hết các tiểu bang và hơn 52 triệu phiếu đã được bỏ.

Đại cử tri đoàn hoạt động như thế nào?

Để hiểu cách thức bầu cử ở Mỹ và cách cử tri bầu ra nhà lãnh đạo tiếp theo, thì cần phải hiểu về Đại cử tri đoàn Mỹ.

Không giống như các thành viên Quốc hội Mỹ được cử tri trực tiếp lựa chọn, tổng thống Mỹ không được bầu bằng một cuộc bỏ phiếu toàn quốc trực tiếp. Thay vào đó, khi người Mỹ bỏ phiếu, họ đang lựa chọn một danh sách "đại cử tri" từ  bang của họ.

Các đại cử tri là những người cam kết bỏ phiếu cho các ứng cử viên tổng thống và phó tổng thống cụ thể. Sau khi số phiếu được kiểm và xác nhận, những đại cử tri này chính thức bỏ phiếu cho tổng thống và phó tổng thống mà họ đã cam kết ủng hộ.

Cần có bao nhiêu phiếu đại cử tri để thắng cử?

Cần giành được 270 phiếu đại cử tri trong tổng số 538 phiếu đại cử tri có sẵn để giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ.

Hệ thống này có thể tạo ra những kết quả bất ngờ. Một ứng cử viên chiếm ưu thế về số phiếu phổ thông trên toàn quốc nhưng lại không thắng cử vì mất Đại cử tri đoàn, điều này đã xảy ra 5 lần trong lịch sử nước Mỹ. Trường hợp gần đây nhất là vào năm 2016, khi ông Trump giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống trước bà Hillary Clinton mặc dù thua gần ba triệu phiếu trên toàn quốc.

Các cuộc thăm dò nói lên điều gì?

Khi Ngày bầu cử đang đến gần, bà Harris và ông Trump cũng đang bám đuổi sát nút, cạnh tranh quyết liệt để giành quyền kiểm soát các tiểu bang dao động quan trọng.

Theo công cụ theo dõi cuộc thăm dò của FiveThirtyEight, bà Harris dẫn trước sít sao 1,5 điểm trên toàn quốc, mặc dù ông Trump gần như đã thu hẹp khoảng cách. Một cuộc thăm dò của Reuters/Ipsos cho thấy bà Harris chỉ dẫn trước một điểm, trong phạm vi sai số.

Ông Trump dẫn đầu về các vấn đề kinh tế và nhập cư, trong khi bà Harris có lợi thế về chủ nghĩa cực đoan chính trị và quyền phá thai.

Các tiểu bang dao động hay còn gọi là chiến trường như Pennsylvania, Georgia và Arizona cho thấy tỷ lệ sít sao. Mặc dù các cuộc thăm dò toàn quốc ủng hộ bà Harris, kết quả của Đại cử tri đoàn vẫn chưa chắc chắn, phản ánh sự khó lường của cuộc bầu cử.

Khi nào kết quả được công bố?

Điều đó còn chưa chắc chắn. Rất khó có khả năng người chiến thắng sẽ được xác định vào đêm bầu cử. Tuy nhiên, điều đó không phải là không thể. Theo truyền thống, người chiến thắng sẽ được công bố vào đêm hoặc sáng sau cuộc bầu cử.

Khi các điểm bỏ phiếu đóng cửa trên khắp cả nước vào Ngày bầu cử, phương tiện truyền thông sẽ đưa tin về kết quả theo thời gian thực. Số phiếu cuối cùng có thể không có ngay lập tức, đặc biệt là khi khối lượng phiếu bầu qua thư và phiếu bầu vắng mặt tăng lên. Trong một số trường hợp, các bang có luật cho phép kiểm phiếu có dấu bưu điện trước Ngày bầu cử ngay cả khi chúng đến muộn hơn. Quá trình này có thể dẫn đến sự chậm trễ ở một số bang.

Nếu không có ứng cử viên nào giành được 270 phiếu đại cử tri, một cuộc bầu cử bất thường sẽ diễn ra. Hạ viện bầu tổng thống, với mỗi tiểu bang bỏ một phiếu, và Thượng viện bầu phó tổng thống. Một ứng cử viên Hạ viện cần có đa số (26 tiểu bang) để giành chiến thắng. Quá trình hiếm hoi này đã xảy ra lần cuối vào năm 1824 khi cựu Tổng thống John Quincy Adams được Hạ viện bầu sau khi ứng cử viên Andrew Jackson giành được nhiều phiếu phổ thông và phiếu đại cử tri nhất, nhưng không đa số tuyệt đối (quá bán).

Hoài Phương (theo AJ)