Ngày 31/3, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo đang tiến hành một “cuộc rà soát toàn diện” đối với các khoản tài trợ và hợp đồng liên bang dành cho Đại học Harvard, với cáo buộc dung túng cho hành vi bài Do Thái trong nhà trường.

Cụ thể, ba cơ quan gồm Bộ Giáo dục, Cơ quan Dịch vụ Tổng hợp và Bộ Y tế & Dịch vụ Nhân sinh đã ra thông cáo báo chí cho biết sẽ xem xét lại hơn 8,7 tỷ USD tài trợ liên bang nhiều năm dành cho Harvard. Đồng thời, những hợp đồng trị giá 225 triệu USD mà Harvard đã ký với Chính phủ Mỹ cũng sẽ bị rà soát.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục Mỹ Linda McMahon nhận định: “Harvard đã không bảo vệ sinh viên khỏi trình trạng phân biệt đối xử mang tính bài Do Thái. Thay vì khuyến khích tự do học thuật, họ lại cổ xúy tư tưởng gây chia rẽ. Điều này đe dọa nghiêm trọng uy tín của trường”.

Trước quyết định của chính quyền, Hiệu trưởng trường Harvard Alan Garber khẳng định sẽ phối hợp với chính phủ trong nỗ lực chống tư tưởng bài Do Thái. Trong email gửi đến cộng đồng Harvard hôm 31/3, ông nêu rõ: “Chúng ta sẽ đảm bảo rằng họ có đầy đủ thông tin về những biện pháp chúng ta đã và sẽ thực hiện nhằm chống lại tình trạng bài Do Thái”. Đồng thời, ông bày tỏ sự quan ngại về những tác động tiêu cực của việc chính phủ cắt tài trợ liên bang.

Cuộc điều tra đối với Harvard là bước đi mới nhất của chính quyền Trump nhằm gây sức ép, buộc các trường đại học Mỹ phải hành động quyết liệt để kiểm soát những cuộc biểu tình phản chiến liên quan đến xung đột Hamas - Israel. Động thái này diễn ra sau khi Mỹ hủy khoản tài trợ liên bang trị giá 400 triệu USD cho Đại học Columbia. Đây từng là tâm điểm của các cuộc biểu tình chống Israel trong các trường đại học sau chiến dịch quân sự của Israel ở dải Gaza.

Để khôi phục nguồn tài trợ, Columbia đã chấp nhận một loạt điều kiện từ chính quyền, bao gồm tăng cường an ninh trong khuôn viên trường và siết chặt giám sát Khoa Nghiên cứu Trung Đông, Nam Á và châu Phi.

Bên cạnh Harvard và Columbia, còn nhiều trường đại học khác cũng bị chính quyền ông Trump đưa vào tầm ngắm. Theo danh sách do Văn phòng Dân quyền thuộc Bộ Giáo dục Mỹ công bố hồi tháng 2, có khoảng 60 trường đang bị điều tra, bao gồm Đại học George Washington, Johns Hopkins, New York University, Northwestern, UCLA, UC Berkeley, Đại học Minnesota và Đại học Nam California.

Ngoài vấn đề bài Do Thái, Mỹ cũng đã tạm dừng 175 triệu USD tài trợ cho Đại học Pennsylvania vì cho phép một phụ nữ chuyển giới thi đấu trong đội bơi nữ vào năm 2022. Chiến dịch rà soát này hiện đang làm dấy lên tranh cãi về quyền tự do ngôn luận cũng như sự độc lập của nền giáo dục Mỹ trước sức ép chính trị.

Trần Hiền (theo Reuters, Al Jazeera, The New York Times)