“Chắc chắn là khi thực hiện việc chuyển đổi số sẽ tối ưu hóa các công đoạn sản xuất tin bài, từ đó tiết kiệm chi phí sản xuất, thông tin nhanh, nhạy hơn, hấp dẫn hơn và đặc biệt tòa soạn có thể biết được công chúng muốn nghe gì, xem gì để đáp ứng, từ đó sẽ làm tăng thêm nguồn thu và khả năng tích lũy cho mình. Khi có nguồn thu dồi dào sẽ quay trở lại tái đầu tư, nâng cấp thiết bị, công nghệ và nâng cao được đời sống của cán bộ phóng viên, kỹ thuật viên và người lao động, tiến tới việc giảm dần sự phụ thuộc vào NSNN. Cũng vì thế mà người lao động ở mỗi lĩnh vực sẽ phát huy hết sức năng lực của mình để các chương trình của VOV ngày càng hấp dẫn hơn với tất cả các phân khúc công chúng, nâng tầm thương hiệu của VOV đối với đồng bào ở mọi vùng miền trong cả nước, kiều bào ta ở nước ngoài và bạn bè quốc tế” - Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng Nói Việt Nam Vũ Hải Quang khẳng định.

Cú hích 100 năm

+ Thưa ông, có thể coi chuyển đổi số (CĐS) là một cuộc đua mới của báo chí Việt Nam cũng dần trở thành xu thế không thể đảo ngược của báo chí thế giới. Theo đánh giá của ông, CĐS đã mở ra những cơ hội gì cho báo chí hiện đại?

- Không chỉ với báo chí mà CĐS đã dần trở thành xu thế không thể đảo ngược, mở ra cho mỗi quốc gia, mỗi nền kinh tế, mỗi tổ chức, mỗi cá nhân cơ hội phát triển chưa từng có, gắn với đó là những thách thức và yêu cầu phải tự điều chỉnh chính mình. Chính vì vậy, CĐS đã luôn là đề tài nóng tại các hội nghị trên toàn thế giới trong nhiều năm qua và đặc biệt trong giai đoạn đại dịch Covid-19, đây cũng là “cú hích 100 năm” như cách nói của Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng với tất cả các tổ chức, cá nhân, quốc gia phải ứng dụng công nghệ số để giảm bớt tác động xấu của đại dịch. Và như vậy báo chí cũng không nằm ngoài xu hướng nói trên.

Nhờ việc CĐS mà các công cụ và phương tiện truyền thông hiện đại được ứng dụng và kết nối với nhau, tạo nên sự bùng nổ của hàng loạt các ứng dụng thông tin - giải trí dưới dạng đa phương tiện trên OTT và mạng xã hội (MXH), đã tạo ra những nhu cầu và thói quen mới trong cách tiếp nhận thông tin của công chúng, khác hẳn với công chúng trước đây họ chỉ được tiếp nhận thông tin một chiều, còn hiện nay họ có quyền lựa chọn những cái gì họ cần nghe, cần xem, ở bất cứ đâu, bất cứ lúc nào và có thể tương tác và lên sóng cùng với “nhà đài”.

Trên môi trường trực tuyến hiện nay, có hàng loạt những mâm cỗ thông tin đầy hấp dẫn mời chào, công chúng chỉ có vài giây để quyết định lựa chọn món ăn nào cho mình, đây cũng là điều khó khăn với các nhà báo hiện nay. Trong dòng chảy cuồn cuộn của thông tin số hiện nay, một sản phẩm báo chí muốn được công chúng đón nhận phải hay, hấp dẫn, chứa đựng hàm lượng thông tin cao nhưng lại phải nhanh và đúng định hướng.

Muốn đạt được điều đó thì công nghệ số, kết nối số đóng vai trò quyết định và công nghệ số hiện nay đã hoàn toàn đáp ứng được điều đó, chỉ còn là vấn đề nguồn vốn đầu tư cho mua sắm trang thiết bị công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực có thể sử dụng tốt phương tiện tác nghiệp và năng lực báo chí đa phương tiện.

+ Với nguồn lực và điều kiện hiện nay, quá trình chuyển đổi số và hội nhập quốc tế đang đặt ra nhiều thách thức cho báo chí trên thế giới nói chung và báo chí Việt Nam nói riêng, thưa ông?

- Đúng như vậy, ngoài những thuận lợi và khó khăn với báo chí nói chung trong môi trường kinh tế số, xã hội số hiện nay như tôi đã nói trên, báo chí còn phải đối mặt với một loạt những khó khăn như: Nạn FakeNews (tin giả) tràn lan, dễ làm mất uy tín, ảnh hưởng đến thương hiệu của một cơ quan truyền thông (CQTT); An toàn an ninh thông tin dễ bị hacker tấn công; Thị phần công chúng bị cạnh tranh, miếng bánh nguồn thu quảng cáo bị chia sẻ với MXH.

Ngoài ra, sự phát triển nhanh chóng, đa chiều, phức tạp, khó dự báo trong đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa,  xã hội v.v… đòi hỏi các nhà báo cần có “tiếng nói” kịp thời, trung thực, tỉnh táo trong một trường thông tin đầy thực, hư lẫn lộn… Do đó đòi hỏi các nhà báo phải có đủ năng lực chuyên môn về đa phương tiện và bản lĩnh chính trị thật vững vàng thì mới đáp ứng được nhu cầu trong môi trường hiện nay.

CĐS là phải số hóa tất cả các công đoạn

+ CĐS mở ra cho báo chí nhiều cơ hội nhưng đặt ra cho báo chí Việt Nam nhiều thách thức không dễ dàng vượt qua. Vậy VOV thời gian qua đã áp dụng và bắt tay vào chiến lược CĐS như thế nào thưa Phó Tổng Giám đốc?

- Tôi chưa nói đến việc CĐS số mà việc số hóa dây chuyền biên tập và sản xuất chương trình phát thanh (SXCT PT) ở Đài TNVN đã được thực hiện từ năm 2000 và đến năm 2010 thì chúng tôi đã chuyển đổi hoàn toàn các tư liệu lưu trữ ở dạng băng từ sang lưu trữ số. Đây mới chỉ là tiền đề cho quá trình CĐS hiện nay.

Việc số hóa một số công đoạn trong tác nghiệp và SXCT và lưu trữ chưa phải là CĐS, mà CĐS là phải số hóa tất cả các công đoạn, thay đổi hoàn toàn thói quen từ phương thức tác nghiệp cho đến việc quản lý tin bài, sản xuất, phát sóng trong môi trường số với việc ứng dụng: AI, Big Data, IoT, Cloud một cách nhịp nhàng, đồng bộ để có thể khai thác tối ưu tất cả các nguồn lực hiện có.

Hiện nay đài TNVN là CQTT thuộc Chính phủ, có đủ 4 loại hình: Báo nói, báo hình, báo điện tử và báo in. Chúng tôi cũng đang trong quá trình thực hiện việc CĐS và xây dựng thành CQTT đa phương tiện với trung tâm là tòa soạn hội tụ.

Với mảng truyền hình thì đã được số hóa hoàn toàn từ khâu sản xuất đến phát sóng số trên vệ tinh, trên Cable, phát sóng số mặt đất DVB-T2 và các ứng dụng khác trên nền tảng Internet.

Riêng khâu truyền dẫn phát sóng phát thanh, chúng tôi đã phát sóng trên đa nền tảng như phát sóng mặt đất, phát sóng trên các ứng dụng của Internet nhưng do điều kiện về kinh tế, điều kiện địa lý ở nhiều khu vực trong cả nước còn nhiều khó khăn, mặt bằng dân trí chưa đồng đều nên việc phát sóng mặt đất vẫn chiếm vai trò chủ đạo, đặc biệt là với nhóm công chúng tham gia giao thông, đồng bào dân tộc ở vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo.

Đặc biệt là hiện nay VOV đang xây dựng những trạm phát sóng phát thanh công suất lớn hướng ra biển Đông để phục vụ số đông công chúng là ngư dân và các lực lượng chấp pháp trên biển và khẳng định chủ quyền biển đảo Việt Nam, về mảng này thì không có phương thức truyền thông nào khác có thể thay thế được sóng phát thanh.

+ Chiến lược này liệu có thể giúp VOV tăng thêm nguồn thu để bù đắp chi phí sản xuất và nâng cao chất lượng nội dung không thưa ông?

- Về việc tăng nguồn thu trong môi trường truyền thông đang cạnh tranh với nhau một cách vô cùng khốc liệt như hiện nay phải nói là rất khó khăn với tất cả các CQTT chứ không chỉ với VOV. Tuy nhiên như tôi đã nhấn mạnh ngay trong câu trả lời đầu tiên là CĐS sẽ mang lại rất nhiều lợi ích, trong đó có cả việc tăng thêm nguồn thu.

Cũng xin lưu ý rằng khi VOV CĐS thì các CQTT khác họ cũng CĐS do đó để tăng thêm nguồn thu thì việc CĐS mới chỉ là “điều kiện cần”, còn “điều kiện đủ” phải cần có một cơ chế quản lý minh bạch, cạnh tranh lành mạnh, có cơ chế đào thải, tạo môi trường làm việc tốt, thu hút được lao động chất lượng cao, cùng nhau nâng cao uy tín và vị thế của VOV trong lòng công chúng trong cả nước, kiều bào ta ở nước ngoài và bạn bè quốc tế.

Nếu làm được như vậy thì không những VOV sẽ hoàn thành tốt nhiệm vụ Đảng, Nhà nước giao mà vẫn có một nguồn thu tốt. Quy luật “cá lớn nuốt cá bé” trước đây không còn hoàn toàn đúng trong môi trường truyền thông số hiện nay nữa, mà hiện nay ai nhanh người đó sẽ thắng, có thể các Startup sẽ thắng cả một CQTT lớn nếu CQTT đó không biết tận dụng cơ hội, CĐS là tất yếu nhưng phải đúng thời điểm và có một hướng đi đúng, phù hợp với xu thế hiện nay và phù hợp với khả năng của mình.

+ Dĩ nhiên là còn nhiều khó khăn phía trước nhưng cách đi này liệu có khả thi không, thưa ông?

- Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 362/QĐ-TTg về Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025, theo đó các cơ quan báo chí sẽ phải tự chủ, Nhà nước chỉ đầu tư cho các cơ quan báo chí chủ lực và đặt hàng các kênh, chương trình thiết yếu phục vụ nhiệm vụ chính trị. Do đó, việc cạnh tranh giữa các loại hình truyền thông với nhau, giữa các CQTT với nhau trong thời gian tới sẽ diễn ra quyết liệt hơn, sẽ có những CQTT ngày càng phát triển, đạt tới đỉnh cao của nó nhưng cũng có những CQTT không tiếp tục đứng vững được trên môi trường báo chí hiện nay, đó cũng là qui luật chung của thị trường.

Do đó, muốn tồn tại và phát triển thì bắt buộc các CQTT phải có một hướng đi đúng, đúng thời điểm, đúng lộ trình và lựa chọn phương thức CĐS phù hợp với điều kiện và khả năng của chính mình.

Riêng với VOV thì ngoài các chương trình thông tin giải trí, còn các chương trình phục vụ nhiệm vụ chính trị với đặc thù riêng của nó, còn phục vụ số lượng lớn công chúng là đồng bào vùng sâu, vùng xa, biên giới hải đảo, đây là những khu vực còn rất nhiều khó khăn về điều kiện kinh tế, địa lý, mặt bằng dân trí chưa cao, thiếu vắng những thông tin chính thống, cũng chính vì thế mà những khu vực này thường xuyên bị các đối tượng thù địch lợi dụng tuyên truyền, xuyên tạc nói xấu lãnh đạo Đảng, Nhà nước và chế độ ta nên vẫn phải cần được sự bao cấp từ NSNN.

+ Vâng, xin cảm ơn ông!

Sông Mây (Thực hiện)