Những người ủng hộ cho rằng thị trường này sẽ huy động hàng tỷ USD để triển khai các dự án mới, góp phần đối phó với tình trạng nóng lên toàn cầu.

Thỏa thuận sau một thập kỷ đàm phán

Thỏa thuận này được đưa ra sau gần một thập kỷ thảo luận quốc tế về cách hình thành thị trường tín chỉ carbon. Trọng tâm của các cuộc đàm phán là làm sao để đảm bảo tính minh bạch và uy tín, từ đó thị trường có thể thực sự dẫn đến giảm phát thải khí nhà kính – nguyên nhân chính gây biến đổi khí hậu.

Tín chỉ carbon được tạo ra thông qua các dự án như trồng rừng hoặc xây dựng các trang trại điện gió tại các quốc gia nghèo. Các dự án này nhận được một tín chỉ cho mỗi tấn khí thải được cắt giảm hoặc hấp thụ từ khí quyển. Các quốc gia và doanh nghiệp có thể mua các tín chỉ này để đạt mục tiêu về khí hậu của họ.

Hai hệ thống giao dịch tín chỉ

Tại hội nghị, các bên đã nhất trí về việc cho phép triển khai một hệ thống giao dịch trung tâm do Liên hợp quốc quản lý, có thể bắt đầu hoạt động ngay trong năm tới. Đồng thời, các quốc gia cũng thảo luận chi tiết về một hệ thống song phương, cho phép giao dịch tín chỉ trực tiếp giữa các nước.

Các vấn đề cần giải quyết bao gồm cách thiết kế hệ thống theo dõi tín chỉ, mức độ minh bạch trong việc chia sẻ thông tin giữa các quốc gia, cũng như các biện pháp xử lý khi dự án không đạt được mục tiêu.

Liên minh châu Âu (EU) kêu gọi cần có sự giám sát chặt chẽ của Liên hợp quốc và nâng cao tính minh bạch trong các giao dịch, trong khi Mỹ muốn các nước có quyền tự chủ hơn trong việc thiết lập các thỏa thuận riêng.

Sự thỏa hiệp cuối cùng

Dự thảo ban đầu của COP29 cho phép một số quốc gia tạo tín chỉ carbon thông qua hệ thống đăng ký riêng. Thỏa thuận cuối cùng đạt được là một sự thỏa hiệp: EU đảm bảo có dịch vụ đăng ký miễn phí cho các nước không đủ khả năng thiết lập hệ thống riêng, trong khi Mỹ đảm bảo rằng việc ghi nhận giao dịch trong hệ thống này không đồng nghĩa với việc tín chỉ đó được Liên hợp quốc chứng nhận.

Pedro Barata, một nhà quan sát từ tổ chức phi lợi nhuận Environmental Defense Fund, nhận xét: “Hệ thống giao dịch quốc tế vẫn khả thi... dù một số người sẽ cho rằng nó chưa đủ chặt chẽ”.

Tiềm năng phát triển và thách thức

Mặc dù trọng tâm của COP29 là củng cố thị trường tín chỉ carbon toàn cầu, giao dịch song phương đã bắt đầu từ tháng 1 năm nay, khi Thụy Sĩ mua tín chỉ từ Thái Lan. Hiện đã có hàng chục quốc gia ký kết các thỏa thuận tương tự, nhưng khối lượng giao dịch vẫn còn hạn chế.

Việc thiết lập các quy tắc rõ ràng, vừa đảm bảo tính minh bạch và toàn vẹn, vừa không hạn chế sự tham gia của các quốc gia, được kỳ vọng sẽ thúc đẩy giao dịch phát triển mạnh mẽ hơn.

Theo Hiệp hội Kinh doanh Tín chỉ Carbon Quốc tế (IETA), thị trường tín chỉ carbon được Liên hợp quốc hậu thuẫn có thể đạt giá trị 250 tỷ USD mỗi năm vào năm 2030, đồng thời góp phần bù đắp thêm 5 tỷ tấn khí thải carbon hàng năm.

Tương lai của thị trường carbon

Thỏa thuận tại COP29 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc xây dựng cơ chế giảm khí thải toàn cầu. Tuy nhiên, việc triển khai hiệu quả còn phụ thuộc vào cam kết của các quốc gia trong việc thực hiện các quy tắc và đảm bảo tính minh bạch, đặc biệt khi các giao dịch song phương ngày càng phổ biến.

Với tiềm năng tài chính khổng lồ và khả năng góp phần bảo vệ khí hậu, thị trường tín chỉ carbon được kỳ vọng sẽ trở thành công cụ quan trọng trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Cao Phong (theo Reuters)