Các đại cử tri là gì?

Tổng thống Mỹ không được bầu theo số lượng phiếu bầu trực tiếp. Thay vào đó, mỗi tiểu bang bổ nhiệm các đại cử tri để chọn tổng thống theo một quy trình do Hiến pháp Mỹ quy định. Ứng cử viên chiến thắng phải nhận được ít nhất 270 trên tổng số 538 phiếu đại cử tri.

Mỗi bang đều sẽ có số phiếu đại cử tri phù hợp với quy mô đoàn đại biểu quốc hội của mình. Chẳng hạn, California sẽ có 54 phiếu đại cử tri trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2024, trong khi các bang dân cư thưa thớt như Vermont và Wyoming sẽ chỉ có 3 phiếu. 

Mỗi ứng cử viên tổng thống sẽ có nhóm đại cử tri riêng ở mỗi bang, được gọi là "nhóm". Sau cuộc bầu cử, phiếu đại cử tri sẽ được trao cho nhóm có ứng viên chiến thắng tương ứng tại bang đó.

Tại 48 trên tổng số 50 bang, người giành được nhiều phiếu bầu cử tri phổ thông nhất sẽ nhận được tất cả phiếu đại cử tri của bang. Chỉ có 2 bang là Maine và Nebraska sẽ trao số phiếu đại cử tri dựa trên tỷ lệ phiếu bầu. Trong năm 2020, hai bang này cũng chia phiếu đại cử tri cho các ứng viên.

Các đại cử tri sẽ bỏ phiếu thay cho ứng cử viên của họ và gửi kết quả tới Quốc hội, nơi sẽ kiểm phiếu và xác nhận người chiến thắng. Nếu không có ứng cử viên nào chiếm đa số, Hạ viện sẽ chọn Tổng thống và Thượng viện sẽ chọn Phó Tổng thống.

Trong hầu hết các cuộc bầu cử, người giành được tỷ lệ phiếu bầu cao hơn cũng giành được đa số phiếu đại cử tri. Nhưng đã có 5 lần, ứng cử viên có số phiếu phổ thông ít hơn đã thắng cử. Lần gần đây nhất là vào năm 2016, khi ông Trump giành được 304 phiếu đại cử tri mặc dù ông có ít hơn 3 triệu phiếu bầu trên toàn quốc so với bà Hillary Clinton của đảng Dân chủ.

Vào ngày 18/7, Tổng chưởng lý bang Michigan Dana Nessel đã công bố các cáo buộc hình sự đối với 16 người vì đã đệ trình danh sách đại cử tri giả để cố gắng giúp ông Trump lật ngược thất bại trong cuộc bầu cử năm 2020 trước ông Biden.

Điều gì xảy ra sau cuộc bầu cử năm 2020?

Theo ủy ban quốc hội chuyên điều tra vụ tấn công Điện Capitol ngày 6/1/2021, ông Trump và các đồng minh đã tìm cách lật ngược thất bại của mình bằng cách thuyết phục các cơ quan lập pháp do Đảng Cộng hòa kiểm soát ở các bang chiến trường. Ông yêu cầu các cơ quan này phải bổ nhiệm những đại cử tri ủng hộ ông, hoặc từ chối bổ nhiệm bất kỳ đại cử tri nào.

Giáo sư luật John Eastman và Kenneth Chesebro, cố vấn cho chiến dịch tranh cử của ông Trump, đã viết các bản ghi nhớ pháp lý lập luận rằng các cơ quan lập pháp bang có thẩm quyền lựa chọn đại cử tri của chính họ, theo báo cáo cuối cùng của ủy ban.

Ông Trump và những người ủng hộ, bao gồm Rudy Giuliani, cựu luật sư cá nhân của ông, đã kêu gọi các nhà lập pháp ở Michigan, Pennsylvania, Arizona và Georgia thực hiện các hành động này, nhưng không ai làm theo.

Tuy nhiên, ông Trump và các đồng minh của ông đã tập hợp các nhóm đại cử tri của riêng mình ở 7 bang mà ông đã thua. Những đại cử tri đó đã gặp nhau vào ngày 14/12/2020 để bỏ phiếu cho ông Trump, cùng ngày các đại cử tri hợp pháp bỏ phiếu cho ông Biden.

Những lá phiếu đó không có giá trị pháp lý, nhưng ông Trump và những người ủng hộ ông đã sử dụng chúng để gây áp lực buộc Phó Tổng thống khi đó là Mike Pence hủy bỏ kết quả thực tế từ các bang được đề cập trong phiên họp Quốc hội ngày 6/1/2021 để xác nhận kết quả bầu cử.

Điều đó có thể khiến ông Biden không đạt được đa số cần thiết, tạo cơ hội cho các đảng viên Cộng hòa trong Quốc hội tuyên bố ông Trump là người chiến thắng. Ông Pence từ chối thực hiện kế hoạch này, nói rằng ông không có quyền từ chối các đại cử tri.

Vào ngày 6/1, ông Trump đã tổ chức một cuộc mít tinh trước Nhà Trắng và nói với đám đông rằng đó sẽ là một "ngày buồn cho đất nước chúng ta" nếu ông Pence không làm như vậy. Hàng nghìn người ủng hộ ông sau đó đã tấn công Điện Capitol nhằm hủy bỏ việc xác nhận chiến thắng của ông Biden.

5 người đã tử vong và hơn 140 cảnh sát bị thương trong vụ việc. Điện Capitol bị thiệt hại hàng triệu đô la. Hơn 1.000 người đã bị buộc tội liên quan đến vụ tấn công này.

Hoàng Tôn (theo Reuters)