Mặc dù nhiều hóa thạch khủng long đã được tìm thấy ở Argentina và Zimbabwe, nghiên cứu mới cho rằng khủng long đầu tiên có thể xuất hiện tại các vùng xích đạo ẩm ướt cổ đại – nơi nay là rừng Amazon, lưu vực Congo và sa mạc Sahara.

Khoảng trống trong hồ sơ hóa thạch khủng long

Những hóa thạch khủng long lâu đời nhất, khoảng 230 triệu năm, được phát hiện ở Argentina, Brazil và Zimbabwe. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa các hóa thạch cho thấy khủng long đã tiến hóa từ hàng triệu năm trước, dù chưa tìm thấy bằng chứng trực tiếp.

Nghiên cứu từ Current Biology sử dụng mô hình hóa để lấp đầy các khoảng trống này, phân tích hóa thạch, cây tiến hóa và địa lý cổ. Thay vì cho rằng khủng long không tồn tại ở một số khu vực, nghiên cứu coi đây là dữ liệu chưa được khám phá.

Khủng long đầu tiên và thế giới của chúng

Theo nghiên cứu, khủng long đầu tiên có thể xuất hiện tại phía tây Gondwana – một khu vực nóng và khô, tương tự các sa mạc và thảo nguyên ngày nay, trái ngược với giả thuyết trước đó rằng chúng tiến hóa ở vùng ôn đới. Tuy nhiên, chưa có hóa thạch nào được tìm thấy ở Amazon hoặc miền trung châu Phi, có lẽ do điều kiện khó tiếp cận và thiếu nghiên cứu tập trung ở những khu vực này.

Trong kỷ Trias muộn, thế giới khủng long đầu tiên rất khác với thời kỳ chúng thống trị sau này. Chúng chỉ là một phần nhỏ của hệ sinh thái đa dạng, nơi tồn tại nhiều loài bò sát khác như tổ tiên cá sấu dài tới 10 mét và thằn lằn bay – loài động vật đầu tiên phát triển khả năng bay.

Khủng long đầu tiên thường nhỏ, chỉ lớn bằng một con gà hoặc chó cỡ trung, đi bằng hai chân và nhanh nhẹn. Chúng chủ yếu là loài ăn tạp, sống sót nhờ kích thước nhỏ và khả năng thích nghi trong môi trường khắc nghiệt của Gondwana thời kỳ đầu.

Sự trỗi dậy của khủng long

Khoảng 201 triệu năm trước, các vụ phun trào núi lửa lớn gây ra sự tuyệt chủng hàng loạt vào cuối kỷ Trias, quét sạch nhiều loài bò sát thống trị. Khủng long sống sót đã nhanh chóng lấp đầy khoảng trống sinh thái, lan rộng và đa dạng hóa, trở thành loài động vật trên cạn thống trị trong 135 triệu năm.

Nghiên cứu cho thấy khủng long có thể tiến hóa từ Gondwana ở vĩ độ thấp, sau đó mở rộng sang Argentina, Zimbabwe, và Laurasia – tiền thân của châu Âu, châu Á và Bắc Mỹ. Bằng chứng hóa thạch ở Laurasia, gồm họ hàng gần của khủng long, hỗ trợ giả thuyết này.

Nghiên cứu chỉ ra silesaurid – họ hàng xa của khủng long – có thể là tổ tiên của ornithischian (gồm Triceratops và stegosaur), giúp giải thích khoảng trống hóa thạch và làm rõ sự đa dạng hóa khủng long thời kỳ đầu.

Khủng long đầu tiên thích nghi tốt với khí hậu nóng và khô. Khủng long chân thằn lằn (Brontosaurus, Diplodocus) ưa vĩ độ thấp, trong khi khủng long chân thú (T. rex, tổ tiên chim) và ornithischian phát triển khả năng tự tạo nhiệt, xâm chiếm cả các vùng lạnh như vùng cực vào kỷ Jura.

Hóa thạch tại Amazon, Congo, hoặc Sahara vẫn chưa được tìm thấy, nhưng những cuộc khai quật mới ở các khu vực này có thể hé lộ bằng chứng về tổ tiên khủng long, giúp hoàn thiện câu chuyện về nguồn gốc và tiến hóa của chúng.

Hà Trang (theo earth.com)