Chính phủ Nga kỳ vọng kế hoạch tư nhân hóa tài sản nhà nước, bao gồm cả những tài sản bị tịch thu theo lệnh tòa kể từ khi Tổng thống Vladimir Putin phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine, sẽ giúp tăng nguồn thu ngân sách trong bối cảnh kinh tế nước này chịu tác động từ các lệnh trừng phạt và dòng vốn phương Tây rút đi.

Tuy nhiên, theo Vladimir Milov, cựu Thứ trưởng Năng lượng Nga và hiện là một nhà phê bình chính quyền Putin, kế hoạch bán cổ phần doanh nghiệp nhà nước sẽ khó thu hút nhà đầu tư, bởi họ không có cơ hội tác động đến các tập đoàn vốn chịu sự chi phối của chính phủ.

Bộ trưởng Tài chính Nga Anton Siluanov cho biết kế hoạch tư nhân hóa này thực chất là sự khởi động lại chiến dịch bán tài sản nhà nước từng được đề ra từ năm 2010 nhưng bị đình trệ. Nếu thành công, kế hoạch có thể mang về hàng tỷ USD cho ngân sách liên bang.

Vì sao kế hoạch này quan trọng?

Kế hoạch tư nhân hóa diễn ra sau khi Nga tịch thu tài sản của các chủ sở hữu bị cáo buộc gây tổn hại đến lợi ích quốc gia.

Việc bán cổ phần các doanh nghiệp nhà nước, bao gồm cả những công ty bị tịch thu, đánh dấu một giai đoạn mới trong quá trình phân phối lại tài sản tại Nga. Đây cũng được xem là một biện pháp nhằm bù đắp chi tiêu quân sự trong bối cảnh nền kinh tế chịu sức ép từ lạm phát, thiếu hụt lao động và tác động của lệnh trừng phạt.

Những điểm đáng chú ý

Trong cuộc họp với Rosimushchestvo - Cơ quan Quản lý Tài sản Liên bang Nga hôm thứ Ba, Bộ trưởng Anton Siluanov thông báo chính phủ sẽ bán cổ phần tại 7 doanh nghiệp lớn với mục tiêu thu về 300 tỷ ruble (khoảng 3,66 tỷ USD), theo Reuters.

Năm 2023, Siluanov đã xem xét khôi phục kế hoạch tư nhân hóa từng được đề xuất từ năm 2010, trong đó chính phủ dự định bán cổ phần tại 30 doanh nghiệp nhà nước nhưng vẫn duy trì quyền kiểm soát.

Trước đó, Văn phòng Công tố Nga đã đệ đơn kiện nhằm tịch thu tài sản từ các công ty mà chính phủ cho rằng có hành vi gây tổn hại đến an ninh quốc gia. Tổng thống Vladimir Putin khẳng định đây không phải là một cuộc đảo ngược tư nhân hóa, bởi các chủ sở hữu bị tịch thu tài sản đều bị cáo buộc vi phạm lợi ích quốc gia.

Những doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng, kỹ thuật, thực phẩm, cảng biển và bất động sản có liên kết với chủ sở hữu nước ngoài là nhóm bị nhắm đến nhiều nhất. Điều này làm dấy lên lo ngại trong cộng đồng doanh nghiệp về phạm vi của các vụ quốc hữu hóa.

Milov cho rằng trong bối cảnh hiện tại, sẽ rất khó tìm được nhà đầu tư cho các tài sản này. Ông cũng nhận định các tuyên bố tư nhân hóa trước đây của chính quyền Nga phần lớn không đi kèm với hành động cụ thể.

"Theo thời gian, giá trị tài sản thực sự được tư nhân hóa là không đáng kể, bởi trong hơn hai thập kỷ qua, chính phủ Nga vẫn duy trì quyền kiểm soát đối với các ngành kinh tế chủ chốt và không muốn từ bỏ quyền sở hữu với những doanh nghiệp chiến lược", Milov phân tích.

Cựu Thứ trưởng Năng lượng Nga cho rằng chính phủ có thể chỉ bán một phần nhỏ cổ phần tại các doanh nghiệp nhà nước, nhưng vẫn giữ quyền kiểm soát chiến lược. Tuy nhiên, phương án này không hấp dẫn với nhà đầu tư vì họ sẽ phải bỏ ra một số tiền lớn nhưng không có quyền can thiệp vào hoạt động của doanh nghiệp, khiến khoản đầu tư trở nên vô nghĩa.

Một khả năng khác là chính phủ sẽ sắp xếp để bán cổ phần thiểu số của một số doanh nghiệp lớn cho các tập đoàn nhà nước khác, nhưng điều này không được coi là tư nhân hóa theo đúng nghĩa.

Chuyên gia kinh tế Vasily Astrov tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Vienna đánh giá kế hoạch tư nhân hóa này thực chất là sự phân chia lại tài sản, và nhiều khả năng những doanh nghiệp có quan hệ gần gũi với chính phủ sẽ giành quyền sở hữu các tài sản được bán ra.

Bộ trưởng Anton Siluanov cho biết chính phủ sẽ đẩy mạnh các thương vụ tư nhân hóa, với mục tiêu thu về ít nhất 100 tỷ ruble (khoảng 1,23 tỷ USD) trong năm nay.

Boris Grozovski, chuyên gia kinh tế Nga tại Trung tâm Wilson (Mỹ), nhận định Siluanov đang phải vật lộn với bài toán ngân sách và nguồn thu từ tư nhân hóa có thể giúp giảm bớt áp lực tài chính.

Timothy Ash, chuyên gia chiến lược thị trường tại BlueBay Asset Management, cho rằng kế hoạch này phản ánh những thách thức tài khóa mà chính quyền Nga đang đối mặt, trong bối cảnh nguồn lực từ quỹ tài sản quốc gia đã bị rút cạn đáng kể.

Chuyên gia nói gì?

Bộ trưởng Tài chính Nga Anton Siluanov phát biểu hôm thứ Ba: "Chúng tôi đã có đề xuất về kế hoạch tư nhân hóa quy mô lớn".

Cựu Thứ trưởng Năng lượng Nga Vladimir Milov nói: "Điều này không mấy hấp dẫn đối với giới đầu tư... Sở hữu cổ phần thiểu số đòi hỏi khoản đầu tư lớn nhưng không mang lại quyền kiểm soát doanh nghiệp, khiến nó trở thành một khoản đầu tư vô nghĩa. Không ai muốn mua những cổ phần không có bất kỳ ảnh hưởng nào đến hoạt động công ty".

Boris Grozovski, chuyên gia kinh tế tại Trung tâm Wilson, nhận định: "Siluanov đang gặp khó khăn lớn với ngân sách cho năm 2025 trở đi. Việc có thêm 2-3 nghìn tỷ ruble mỗi năm sẽ giúp ích rất nhiều, và đó là lý do ông ấy đưa ra ý tưởng này".

Tiếp theo sẽ ra sao?

Bộ Tài chính Nga đã bổ sung hàng chục tài sản mới vào danh sách tư nhân hóa trong hai năm tới, với các cuộc đấu giá dự kiến diễn ra vào quý II/2025.

Tuy nhiên, theo chuyên gia Grozovski, rất khó để xác định phạm vi thực sự của quá trình tư nhân hóa, bởi trong số các doanh nghiệp bị quốc hữu hóa, nhiều công ty có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến ngành công nghiệp quốc phòng.

Dũng Phan (Theo Newsweek)