Chính phủ yếu kém phá nát Lebanon trước khi cả vụ nổ kinh hoàng xảy ra

Vụ nổ khủng khiếp đã làm rung chuyển thủ đô Beirut vào ngày 4 tháng 8 đến mức người dân Cộng hòa Síp cách đó 240km (150 dặm), nghĩ rằng họ đã hứng chịu động đất.

Hàng chục người thiệt mạng và hàng ngàn người bị thương trong vụ nổ đã khiến nơi đây trở thành đống hoang tàn.

Chính phủ Lebanon cho rằng vụ việc gây ra bởi 2.750 tấn ammonium nitrate - một chất được sử dụng làm phân bón hoặc chất nổ.

Chất này dường như đã bị thu hồi nhiều năm về trước từ một tàu chở hàng của Nga bị bỏ hoang đang hướng đến Mozambique.

Các quan chức hải quan đề xuất việc xuất khẩu chất này, đưa cho quân đội hoặc bán cho một công ty làm về chất nổ - nhưng họ cần sự chấp thuận của cơ quan tư pháp.

Những yêu cầu liên tiếp của họ đã bị đáp trả bằng sự im lặng. Vì vậy, vật liệu này nằm trong nhà kho tại cảng.

Chính phủ kiểu gì lại để một núi hóa chất nổ nằm xung quanh một cách nguy hiểm như vậy trong suốt một thập kỷ qua?

Kiểu chính phủ gì mà không thể thống nhất về ngân sách trong 11 năm và điều này buộc ngân hàng trung ương phải thực hiện kế hoạch Ponzi để bảo vệ tỷ giá tiền tệ phi thực tế của ngân sách.

Kiểu chính phủ gì mà kém cỏi đến mức phụ thuộc vào viện trợ, các khoản vay và kiều hối, chi tiêu nhiều hơn số tiền thu được từ thuế.

Kiểu chính phủ gì mà bị kiểm soát bởi giới thượng lưu không có quan hệ nào đó, những kẻ lừa bịp và tống tiền trong lúc nền kinh tế bùng nổ.

Tóm lại, đó là chính phủ Lebanon - và chính phủ này cực kỳ cần được cải cách.

Điều này thậm chí đã rõ ràng ngay cả trước khi vụ nổ trút xuống Beirut đống kính vỡ và những mảnh gạch vụn.

Trong nhiều tháng, Lebanon đã bị đẩy vào khủng hoảng kinh tế suy nhược, vì khu vực ngân hàng đã mục ruỗng và đồng tiền mất giá.

Đồng bảng Lebanon đã mất đi khoảng 80% giá trị trên thị trường chợ đen so với đồng đô la.

Vì Lebanon nhập khẩu quá mức nên lạm phát đã tăng vọt. Chính phủ thì vỡ nợ từ nhiều tháng trước.

Nền kinh tế trở nên suy yếu từ trước khi dịch Covid-19 buộc các chính trị gia phải đóng cửa đất nước trong hai máng đầu năm nay. Giờ đây, nền kinh tế đang bị tê liệt.

Tỷ lệ hộ nghèo dự kiến ​​sẽ tăng từ 45% vào năm 2019 lên hơn 75% vào cuối năm nay. Nhiều doanh nghiệp đã phá sản.

Các cửa hàng đã mở cửa trở lại gần đây lại phải tiếp tục đóng cửa vì một đợt bệnh truyền nhiễm mới.

Không có câu trả lời thích đáng, chính phủ đã cầu cứu đến Quỹ IMF.

Quỹ muốn thể hiện thiện chí một cách khiêm tốn, ví dụ như bộ luật mới về kiểm soát vốn hoặc cuộc cải cách về ngành điện đang thua lỗ.

Tuy nhiên, các quan chức Lebanon thậm chí không thể thống nhất về mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng.

Họ đã dành nhiều tuần tranh cãi về cách ước tính thiệt hại do ngân hàng trung ương yêu cầu tăng lên.

Các quan chức IMF đã nhìn vào với sự thất vọng. Ngay cả một số người trong chính phủ cũng đã đủ thất vọng.

Lebanon nên nhìn lại những bài học của quá khứ để bảo vệ tương lai

Vào ngày 3 tháng 8, Bộ trưởng Ngoại giao từ chức, nói rằng Lebanon có nguy cơ trở thành một quốc gia thất bại.

“Tôi tham gia vào chính phủ này trên cơ sở tôi có một người chủ sở hữu lao động tên là Lebanon,” Nassif Hitti viết trong đơn từ chức, “và tôi nhận thấy ở đất nước mình có nhiều người sử dụng lao động và lợi ích mâu thuẫn nhau”.

Đó là một cách mới để mô tả một vấn đề cũ.

Trong nhiều thập kỷ, Lebanon đã xây dựng quyền lực chính trị giữa các tôn giáo và giáo phái của mình như một công cụ để duy trì hòa bình giữa họ.

Mặc dù được thiết kế để đảm bảo rằng tất cả người dân Lebanon đều có tiếng nói trong chính phủ, hệ thống này đã bị một nhóm tinh nhuệ cố thủ nắm giữ.

Giới thượng lưu này chia các công việc của chính phủ dựa trên giáo phái. Nhờ quyền lực được đảm bảo, nó có thể cướp bóc các bộ.

Ngân hàng Thế giới cho biết, chất thải liên quan đến các chương trình bảo trợ của giới này đã tiêu tốn 9% GDP Lebanon mỗi năm. Tham nhũng tràn lan.

Cư dân của Beirut lưu ý rằng vụ nổ xảy ra ở cảng của thành phố, được người dân địa phương gọi là "hang động của Ali Baba và 40 tên cướp", do các cáo buộc về hành vi trộm cắp, hối lộ và tham ô tại cơ sở thuộc sở hữu của chính phủ.

Hầu hết người Lebanon muốn từ bỏ hệ thống phân bổ quyền lực. Chưa bao giờ có ít người cảm thấy được định nghĩa bởi tôn giáo của họ đến vậy. Một số lượng ngày càng tăng không sùng đạo chút nào.

Các cuộc biểu tình lớn vào tháng 10 đã buộc chính phủ trước đó, vốn cũng không đủ năng lực, phải bị loại bỏ.

Chính phủ hiện tại đã vào văn phòng với hứa hẹn thay đổi, nhưng lại đạt được kết quả rất ít. Một phần là vì những quyền lợi ngăn cản.

Các lãnh chúa đã tàn phá Lebanon trong cuộc nội chiến giờ đây biến thành những chính trị gia cướp bóc đất nước.

Các nhóm như Hizbullah, một đảng dân quân kiêm chính trị của người Shia, phải đối mặt với một số hạn chế.

Các cường quốc nước ngoài, chẳng hạn như Iran, nước ủng hộ Hizbullah và Ả Rập Xê-út, nước ủng hộ giới thượng lưu Sunni, chắc chắn sẽ nỗ lực thực hiện các cải cách làm suy giảm thân chủ hoặc mang lại lợi ích cho các đối thủ của họ.

Tất cả bọn họ đều lợi dụng nỗi lo sợ về cuộc tranh giành quyền lực giáo phái có thể khiến một số nhóm lâm vào tình cảnh tồi tệ hơn — hoặc nhấn chìm đất nước trở lại bạo loạn.

Mức độ nghiêm trọng của vụ nổ tại cảng gợi nhắc đến vụ nổ bom xe hơi khổng lồ đã giết chết thủ tướng Rafik Hariri, một người Sunni, vào năm 2005.

Một tòa án không có hậu thuẫn sẽ đưa ra phán quyết vào cuối tháng này đối với trường hợp bốn thành viên nhóm Hizbul bị cáo buộc tội ám sát.

Đã có lúc những nỗi sợ hãi như vậy dường như là lý do chính đáng để chuyển đổi từ từ sang việc loại bỏ hệ thống chia sẻ quyền lực.

Mặt khác, những kẻ nắm quyền đang lợi dụng cuộc khủng hoảng để thu hút thêm nhiều người về phía họ trên những tờ rơi họ cung cấp.

Bên cạnh đó, cái giá của việc chuyển đổi từ từ ngày càng rõ ràng.

Không phải sự tranh giành hay sự chiếm đóng của nước ngoài đã dẫn đến sự sụp đổ một phần lớn Beirut.

Đó là do sự kém cỏi được tạo nên bởi một đất nước thối nát và đổ vỡ. Chỉ có hành động cứng rắn mới khắc phục được điều này.

Chính phủ quốc gia này nên loại bỏ hệ thống phân bổ quyền lực sớm nhất có thể, và thay thế nó bằng một hệ thống nào đó dân chủ và trọng dụng nhân tài hơn.