Theo Reuters, một dự luật lưỡng đảng đã được trình lên Thượng viện Mỹ vào hôm 14/1 đẻ xét duyệt. Cụ thể, nếu dự luật được thông qua, nó sẽ buộc các nhà thầu quốc phòng Mỹ dừng mua đất hiếm của Trung Quốc vào năm 2026, cũng như lên kế hoạch tạo ra một kho dự trữ khoáng sản chiến lược lâu dài cho nước Mỹ.

Dự luật do Thượng nghị sĩ Tom Cotton của đảng Cộng hòa và Mark Kelly của đảng Dân chủ đệ trình. Đây là một trong những nỗ lực của giới chính trị Mỹ nhằm đối phó với việc Trung Quốc đang gần như nắm quyền kiểm soát về đất hiếm, vốn được sử dụng trong hàng loạt các lĩnh vực sản xuất từ đồ điện tử, pin xe điện cho đến vũ khí.

Theo đó, dự luật muốn sử dụng khoản ngân sách hàng tỷ USD dành cho việc mua sắm vũ khí của Lầu Năm Góc để yêu cầu các nhà thầu quốc phòng ngừng phụ thuộc vào Trung Quốc, cũng như hỗ trợ việc tái hồi sinh ngành công nghiệp sản xuất đất hiếm của Mỹ.

Đất hiếm là một nhóm gồm 17 kim loại chuyên dùng trong sản xuất xe điện, vũ khí và thiết bị điện tử. Trong khi Mỹ phát minh ngành công nghiệp này vào Thế chiến thứ hai và các nhà khoa học quân sự Mỹ phát triển loại nam châm đất hiếm được sử dụng rộng rãi nhất, Trung Quốc đã dần phát triển để nắm kiểm soát toàn bộ lĩnh vực này trong 30 năm qua. Tính đến nay, Mỹ chỉ có một mỏ khai thác đất hiếm và không có khả năng tinh chế khoáng sản này.

“Việc chấm dứt sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong việc khai thác và chế biến đất hiếm là rất quan trọng để xây dựng các lĩnh vực quốc phòng và công nghệ của Mỹ”, ông Cotton chia sẻ với Reuters.

Ngành công nghiệp đất hiếm hồi sinh

Thượng nghị sĩ của bang Arkanas mô tả sự phát triển của Trung Quốc thành nước dẫn đầu trong lĩnh vực đất hiếm “đơn giản chỉ là sự lựa chọn trong chính sách của Mỹ” và chia sẻ thêm rằng ông hy vọng các chính sách, quy định mới sẽ giúp giảm đi vị thế thống trị của Bắc Kinh trong ngành công nghiệp.

Quá trình sản xuất đất hiếm có khả năng gây ô nhiễm cao, đó là một phần lý do tại sao nó không được ưa chuộng tại Mỹ. Washington hiện đang nghiên cứu những quy trình mới để giúp việc sản xuất loại khoáng sản này trở nên sạch hơn.

Thượng nghị sĩ Cotton tiết lộ ông đã thảo luận về dự luật trên với nhiều giám đốc điều hành các tổ chức, nhưng từ chối tiết lộ rằng liệu ông đã đề cập về vấn đề này với Tổng thống Joe Biden hay Nhà Trắng hay chưa.

Dự luật trên được kỳ vọng có thể được đưa vào luật tài trợ của Lầu Năm Góc vào cuối năm nay, song không hỗ trợ trực tiếp cho lĩnh vực đất hiếm mới ra đời của Hoa Kỳ. Thay vào đó, dự luật yêu cầu các nhà thầu của Lầu Năm Góc ngừng sử dụng đất hiếm của Trung Quốc trong vòng 4 năm, chỉ cho phép miễn trừ trong những trường hợp hiếm hoi. Các nhà thầu quốc phòng sẽ được yêu cầu ngay lập tức cho biết nguồn khoáng sản của họ đến từ đâu trong trường hợp kiểm tra.

Kelly, một cựu phi hành gia và là thành viên của Ủy ban Năng lượng và Dịch vụ Vũ trang của Thượng viện Mỹ, cho rằng dự luật này sẽ “củng cố vị thế của Mỹ với tư cách là nhà lãnh đạo toàn cầu về công nghệ bằng cách giảm sự phụ thuộc vào các đối thủ như Trung Quốc về nguyên tố đất hiếm”. Dự luật chỉ áp dụng cho vũ khí, không áp dụng cho các thiết bị khác mà quân đội Mỹ mua.

Ngoài ra, đại diện thương mại của Hoa Kỳ sẽ được yêu cầu điều tra xem liệu Trung Quốc có đang thao túng thị trường đất hiếm hay không và khuyến nghị liệu có cần các biện pháp trừng phạt thương mại hay không.

Thời gian qua, Mỹ đang nỗ lực thúc đẩy điều chỉnh lại chuỗi cung ứng và giảm sự phụ thuộc vào Bắc Kinh đối với nhiều lĩnh vực, đặc biệt là khoáng sản quan trọng. Các chuyên gia nhấn mạnh, khoáng sản quan trọng là rất cần thiết cho an ninh kinh tế và quân sự, công nghệ năng lượng sạch. Những loại khoáng sản này đang trở thành một trong những “mặt trận mới” cho cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung.

Chiến tranh thương mại diễn ra năm 2018 giữa hai nước đã khiến Washington lo ngại rằng Bắc Kinh có thể biến khoáng sản quan trọng thành “lá bài” chiến lược và vũ khí hóa nó để chống lại Mỹ. Tháng trước, Trung Quốc đã thành lập tập đoàn đất hiếm được mô tả có quy mô lớn như “tàu sân bay”, nhằm giúp Bắc Kinh duy trì thế thống trị với nguyên liệu quan trọng.

Hương Vũ (Theo Reuters)