New Zealand, căn cứ an toàn bị Delta hạ gục

Khi nhà dịch tễ học Michael Baker lướt qua một danh sách ngày càng nhiều các địa điểm lây nhiễm COVID ở New Zealand, "trái tim tôi như chùng xuống", anh nói.

Quán bar, câu lạc bộ đêm, nhà thờ, trường học, nhà hàng và bệnh viện - những địa điểm chính là cơn ác mộng của chuyên gia về bệnh truyền nhiễm. “Hầu như mọi môi trường trong nhà, rủi ro cao đều nằm trong danh sách đó”.

Ở New Zealand, dịch bệnh bùng phát được một tuần. Đất nước từ lâu đã là một câu chuyện thành công của đại dịch hiện, đang đối mặt với thách thức lớn nhất kể từ khi đại dịch bắt đầu. Trong hai tháng qua, New Zealand đã tìm hiểu những câu chuyện thành công về tiêu diệt virus trên khắp khu vực Châu Á - Thái Bình Dương trong trận chiến với biến thể Delta. Hồng Kông, Úc, Trung Quốc, Đài Loan và Singapore - tất cả đều đã đạt được mục tiêu loại bỏ hoặc gần đạt được. Biến thể Delta đã xâm nhập với tất cả, và nhiều nước phải vật lộn để kiềm chế nó.

“Bây giờ, New Zealand đã được thêm vào danh sách bị Delta tấn công”, Baker, một giáo sư và nhà truyền thông hàng đầu về ứng phó với đại dịch của đất nước cho biết.

Quốc gia này đã bị phong tỏa toàn quốc vào tối thứ Ba (17/8) và kéo dài trong ít nhất 3 ngày, sau khi một ca nhiễm duy nhất được phát hiện trước đó trong ngày. Trong những ngày tiếp theo, những người kiểm tra và theo dõi tiếp xúc của quốc gia này đã phải chạy đua với thời gian để truy tìm nguồn gốc và theo dõi mức độ lây lan của virus trước khi phát hiện ra các ổ dịch.

Đến ngày 20/8, số ca nhiễm đã tăng lên 31, trải rộng trên ba khu vực, bao gồm cả hai thành phố đông dân nhất của New Zealand. Các quan chức y tế đã công bố một danh sách mở rộng đều đặn hơn 140 địa điểm mà người nhiễm bệnh có thể đã đến thăm.

Ngày thứ Sáu (20/8), Thủ tướng Ardern xác nhận rằng toàn bộ đất nước sẽ duy trì mức phong tỏa cao nhất cho đến ít nhất là thứ Ba (24/8), tức là kéo dài đến 7 ngày. Đây được xem là một quyết định mạnh tay và “tính toán kỹ”, bởi New Zealand chỉ có 23% dân số trưởng thành được tiêm chủng đầy đủ, nên biến thể Delta có thể vượt qua để lây lan ra cả nước.

Phản ứng đại dịch của New Zealand đã từng gây chấn động thế giới trong quá khứ. Giờ đây, cả công dân của họ và các quốc gia khác đang theo dõi xem liệu nước này có thể vượt qua mối đe dọa mới nhất hay không.

'Điểm yếu rõ ràng'

Nhà dịch tễ học Baker nói rằng phản ứng đại dịch của New Zealand là "một trong những quốc gia mạnh mẽ và chặt chẽ nhất trong số bất kỳ nền dân chủ tự do nào, nhưng nó vẫn có những điểm yếu rõ ràng này".

Điểm yếu rõ ràng nhất của nó là tỷ lệ tiêm chủng thấp. Khoảng một phần ba tổng số người New Zealand từng được tiêm một mũi, 19% tiêm cả hai và 23% người trưởng thành tiêm đầy đủ. Trong số những người chưa được tiêm chủng, có nhiều nhân viên thiết yếu: trong khi nhân viên y tế và biên phòng được ưu tiên tiêm vắc xin, những nhân viên siêu thị và nhà thuốc lại không.

Nhà dịch tễ Baker nói: “Hiện có 10% đến 15% dân số không bị nhốt ở nhà, không bị cách ly tại nhà, họ đi ra ngoài, duy trì hoạt động của đất nước”.

Một số biện pháp y tế công cộng của New Zealand cũng được thiết lập khi bắt đầu đại dịch, với trọng tâm là ngăn sự lây truyền qua tiếp xúc và giọt bắn. Theo thời gian, sự đồng thuận về mặt khoa học đã thay đổi - ví dụ, thừa nhận rằng COVID-19 có thể bay trong không khí và tồn tại, lây nhiễm, trong không khí của môi trường trong nhà.

Nhiều quốc gia đã dần thích nghi với những phát hiện đó trong năm qua, khi một số quốc gia chuyển sang văn hóa đeo khẩu trang gần như phổ biến, hoặc giải quyết những thách thức như hệ thống thông gió trong nhà. Nhưng với hơn một năm không có một đợt bùng phát lớn nào xảy ra, công chúng New Zealand hiện phải trải qua một sự thay đổi căn bản hơn.

“Có tất cả những thứ quay trở lại thời kỳ đầu của đại dịch - rào chắn bằng nhựa… và cách xa hai mét trong nhà - đây là những thứ mà chúng tôi đã giữ lại từ phần đầu tiên của đại dịch. Và bây giờ chúng ta biết rằng nó đang bay trong không khí thì không còn phù hợp nữa”, Tiến sĩ Siouxsie Wiles, người đã trở thành một trong những gương mặt nổi tiếng nhất của truyền thông COVID-19 của New Zealand, cho biết.

Tuần này, lần đầu tiên chính phủ New Zealand giới thiệu quy định về đeo khẩu trang trong nhà. Nhưng một số “mức cảnh báo” thấp hơn của họ vẫn không tính đến khả năng lây truyền qua đường hàng không, thay vào đó tập trung vào các biện pháp như giãn cách xã hội trong nhà.

“New Zealand đã làm điều đó cực kỳ chậm chạp”, Nhà dịch tễ học Baker nói. “Tôi nghĩ, chúng ta có thể là quốc gia cuối cùng trên trái đất thực sự có một hướng dẫn rõ ràng về việc che đậy này trong tình huống bùng phát dịch bệnh - và bằng chứng là rất choáng ngợp, về tầm quan trọng của bình xịt. Nhưng hiện tại chúng tôi vẫn chưa phát triển được văn hóa đeo khẩu trang ở New Zealand”.

Một cách tiếp cận lâu dài

Tuy nhiên, ngay cả khi kêu gọi sự thay đổi, các chuyên gia cũng tin rằng các nguyên tắc cơ bản trong phản ứng của New Zealand đã có ngay từ đầu.

Vào giữa tháng 3 năm 2020, ngay khi bắt đầu đại dịch, thủ tướng Jacinda Ardern đã đặt ra cụm từ sẽ xác định cách tiếp cận của New Zealand: “Làm hết sức mạnh tay và hành động sớm”.

“Chúng tôi có hai sự lựa chọn với tư cách là một quốc gia. Một là để COVID-19 tiếp tục và khoanh vùng. Thứ hai là thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để ngăn chặn nó và dập tắt nó”, bà nói. "Tôi không xin lỗi vì đã chọn con đường thứ hai".

Bây giờ, hơn một năm rưỡi trôi qua, các nguyên tắc cơ bản của chiến lược đó không thay đổi. Sau hơn một năm không bị hạn chế bởi lệnh “ở đâu yên đó”, Thủ tướng Ardern một lần nữa kêu gọi người dân thực hiện cách tiếp cận cứng rắn và sớm, đưa đất nước vào tình trạng bị phong tỏa chặt nhất từ ​​trước đến nay.

“Mặc dù tôi biết tất cả chúng ta đều muốn ngăn chặn ký ức về năm 2020, nhưng chúng ta đã rơi vào tình trạng trước đây”, bà Ardern phát biểu hôm thứ Sáu (20/8). “Chúng ta biết hoạt động của chiến lược loại bỏ: các ca nhiễm tăng lên, sau đó giảm xuống, cho đến khi chúng ta không có trường hợp nào. Nó đã được thử nghiệm và đúng. Chúng ta chỉ cần đánh bật nó ra ngoài”.

Mặc dù cách tiếp cận đó khiến một số nhà bình luận ở nước ngoài không tán thành, nhưng các chuyên gia tin rằng nó vẫn sẽ tồn tại lâu dài.

“Bạn gần như phải trả lời theo cách phản trực giác”, nhà dịch tễ Baker bình luận. “Thông thường, chúng ta đã quá quen với việc nói rằng, ‘nếu điều gì đó trở nên tồi tệ hơn, chúng ta sẽ tăng cường phản ứng của mình’. Điều ngược lại bây giờ là phải biết rằng khoa học cho thấy bạn phải phản ứng tối đa khi bắt đầu".

“Nhiều chính phủ đã phải mất một thời gian dài để suy nghĩ về nó trong những điều kiện đó. Và rất tiếc, không có cơ hội thứ hai để làm lại”, Baker nhấn mạnh.

New Zealand đã đưa ra phản ứng tối đa khi bắt đầu đối mặt với biến thể Delta. Lệnh phong tỏa nghiêm ngặt nhất trong một tuần đã được áp đặt và thậm chí có thể lâu hơn. Điều này cho thấy Thủ tướng Ardern sẽ tiếp tục lựa chọn chính sách mạnh mẽ nhất để ngăn chặn đại dịch như một cách tiếp cận lâu dài, bởi chỉ một chút chần chừ sẽ “không có cơ hội thứ hai” để sửa sai.