Các dự án đầu tư của Trung Quốc tại Úc giảm mạnh diễn ra trong bối cảnh các thành viên khác của mạng lưới tình báo Ngũ nhãn, bao gồm cả Mỹ và Anh, đẩy mạnh thắt chặt giám sát đầu tư nước ngoài vì lý do an ninh quốc gia.

Dữ liệu mới cho thấy đầu tư của Trung Quốc đã giảm 61% xuống còn 1 tỷ đô la Úc (780 triệu đô la Mỹ) vào năm 2020, giảm từ 2,6 tỷ đô la Úc một năm trước đó và mức cao nhất vào năm 2016 là 16,5 tỷ đô la Úc. Năm 2016 là năm cao điểm trong quan hệ Trung-Úc, trùng với thỏa thuận thương mại tự do. Tuy nhiên, chỉ có 20 giao dịch đầu tư được ghi nhận trong năm ngoái.

Đầu tư của Trung Quốc vào năm 2020 chỉ giới hạn trong ba lĩnh vực - bất động sản, khai thác mỏ và sản xuất - một sự thay đổi lớn so với những năm trước khi hoạt động bao trùm tất cả các ngành, theo cơ sở dữ liệu theo dõi đầu tư của Trung Quốc do Đại học Quốc gia Australia quản lý.

Shiro Armstrong, Giám đốc Văn phòng Nghiên cứu Kinh tế Đông Á tại ANU, cho biết sự sụp đổ trong lĩnh vực đầu tư chủ yếu phản ánh tác động của Covid-19 và sự giám sát chặt chẽ hơn các nguồn tài trợ nước ngoài của Canberra, đặc biệt là từ Trung Quốc.

Theo số liệu của Liên hợp quốc, đầu tư trực tiếp nước ngoài toàn cầu đã giảm 42% trong khi đại dịch xảy ra, trong khi đầu tư nước ngoài vào Úc giảm 46%.

"Đây là một câu chuyện khá đáng chú ý nếu bạn biết rằng Úc là điểm đến lớn nhất của đầu tư Trung Quốc trên toàn cầu trong thời kỳ đỉnh cao của bùng nổ hàng hóa. Chúng tôi nhận được nhiều đầu tư hơn Mỹ, và điều đó vừa sụp đổ", Armstrong nói với Financial Times.

Quan hệ Úc-Trung đã chìm xuống mức thấp nhất trong nhiều năm, sau lời kêu gọi của Canberra về một cuộc điều tra quốc tế về nguồn gốc của Covid-19 và việc ban hành luật cứng rắn chống lại sự can thiệp của nước ngoài và giám sát chặt chẽ hơn đầu tư nước ngoài.

Canberra đã đưa ra những thay đổi tạm thời vào tháng 3 năm ngoái đối với khuôn khổ đầu tư của mình, trong đó khiến tất cả các khoản đầu tư ra nước ngoài phải chịu sự giám sát của Ban Đánh giá Đầu tư Nước ngoài. Điều này dẫn đến sự chậm trễ kéo dài, đặc biệt là đối với các nhà đầu tư Trung Quốc, theo các ngân hàng tham gia giao dịch.

Vào tháng Giêng, Canberra đã thắt chặt khuôn khổ đầu tư nước ngoài của mình, đưa ra các cuộc kiểm tra an ninh quốc gia bổ sung và một "quyền lực cuối cùng" để rút ngắn các giao dịch, ngay cả khi chúng đã được chấp thuận. Biện pháp này có thể dẫn đến các thương vụ mua lại gây tranh cãi, bao gồm cả việc mua cảng Darwin của công ty Trung Quốc Landsbridge, đang bị chính phủ xem xét lại.

Bắc Kinh cáo buộc Australia "vũ khí hóa" khái niệm an ninh quốc gia để chặn đầu tư của Trung Quốc, một cáo buộc bị Canberra bác bỏ. Việc Bắc Kinh áp đặt các biện pháp kiểm soát vốn trong năm 2017 cũng đã làm giảm dòng vốn đầu tư nước ngoài ra khỏi Trung Quốc.

Josh Frydenberg, thủ quỹ của Australia, cho biết các quy tắc này "nhằm cân bằng giữa việc duy trì Australia như một điểm đến hấp dẫn đối với đầu tư nước ngoài, duy trì niềm tin của công chúng vào tính toàn vẹn của khuôn khổ đầu tư của chúng tôi và bảo vệ lợi ích quốc gia và an ninh quốc gia của Australia".

Sự sụp đổ trong đầu tư vẫn chưa được phản ánh trong thương mại Trung-Úc, tiếp tục bùng nổ do giá quặng sắt tăng cao bất chấp việc Bắc Kinh áp đặt thuế quan và các rào cản thương mại khác đối với một số sản phẩm được chọn. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho biết môi trường đầu tư xấu đi cuối cùng sẽ chuyển sang thương mại.

Richard McGregor, một thành viên cấp cao tại Viện Lowy, cho biết: “Theo thời gian, đầu tư giảm cũng sẽ đồng nghĩa với việc giảm thương mại song phương, một kết quả mà Bắc Kinh đang tích cực tìm cách trừng phạt Úc”.

Vào tháng 11/2020, Vương quốc Anh đã công bố thay đổi lớn nhất trong các quy tắc đầu tư nước ngoài trong hai thập kỷ để ngăn các công ty nước ngoài mua các tài sản nhạy cảm, trong bối cảnh lo ngại về ảnh hưởng của Trung Quốc. Một tháng sau, Quốc hội đã thông qua luật buộc các công ty Trung Quốc phải hủy niêm yết khỏi các sàn giao dịch của Mỹ trừ khi họ tuân thủ các quy tắc kế toán trong nước.