Ông Trump đã nhắm vào Trung Quốc trong suốt kỳ đại hội về mọi thứ, từ trách nhiệm đối với virus Corona, đến những vi phạm nhân quyền đối với người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương. Nhưng khi cuộc bầu cử vào tháng 11 đang đến gần, Tổng thống đã trở nên im lặng về vấn đề thương mại.

Trong chiến dịch tranh cử năm 2016, ông Trump cam kết sẽ cứng rắn hơn nhiều về thương mại với Trung Quốc, quốc gia mà ông cáo buộc đã đè nén Mỹ. Sau khi phát động chiến tranh thương mại với Bắc Kinh, ông đã đạt được một thỏa thuận thương mại hạn chế vào tháng Giêng. Nhưng thỏa thuận đó có vẻ lung lay và thâm hụt thương mại vẫn ở mức cao.

Thâm hụt thương mại hàng hóa của Mỹ với Trung Quốc trong năm 2016 là 347 tỷ USD. Đối với năm 2019, nó chỉ thấp hơn một chút ở mức 345 tỷ đô la.

Ryan Hass, chuyên gia về Trung Quốc tại Viện Brookings và là cố vấn không chính thức cho chiến dịch tranh cử của Joe Biden, nói rằng, trong chiến dịch tranh cử năm 2016, ông Trump cam kết đàm phán các thỏa thuận thương mại tốt hơn cho người lao động Mỹ và đề nghị cử tri sử dụng quy mô thâm hụt như một "Thẻ điểm".

“Lý do Trump không muốn nói về thương mại bây giờ là vì ông ấy không muốn giới truyền thông mổ xẻ vấn đề”, ông Hass nói thêm. “Người Mỹ đã tống cổ họ ra khỏi khu vực chính xác nơi Tổng thống Trump nói rằng ông ấy sẽ giải quyết vấn đề của họ”.

Peter Navarro, cố vấn thương mại của Nhà Trắng, cho biết mức thuế mà ông Trump đánh vào hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc đã “giúp giảm đáng kể thâm hụt thương mại hàng hóa của chúng ta” và Nhà Trắng sẽ “tiếp tục trấn áp hành vi xâm lược kinh tế của Trung Quốc”.

Ông Navarro cho biết, thâm hụt đã "đạt đỉnh" vào năm 2018 là 418 tỷ đô la, khi ông Trump bắt đầu áp thuế và sau đó giảm 18%, tương đương 74 tỷ đô la, vào năm 2019. Ông nói thêm rằng trong nửa đầu năm 2020, thâm hụt đã giảm 21% so với cùng kỳ năm ngoái, mặc dù điều đó một phần do tác động của đại dịch đối với thương mại toàn cầu.

Ông từ chối bình luận về thực tế là thâm hụt năm 2019 hầu như không thay đổi so với con số của năm 2016.

Robert Lighthizer, đại diện thương mại Hoa Kỳ, tuần trước bày tỏ sự lạc quan về việc thực hiện thỏa thuận thương mại giai đoạn một sau cuộc điện đàm với người đồng cấp Trung Quốc Liu He.

Tuy nhiên, thỏa thuận này đang có dấu hiệu yếu đi. Tám tháng sau, Trung Quốc có nguy cơ không thể thực hiện các mục tiêu trong thỏa thuận, theo đó trong hai năm kể từ năm 2020, Trung Quốc sẽ mua hàng hóa và dịch vụ của Mỹ nhiều hơn 200 tỷ USD so với năm 2017, trước khi bắt đầu chiến tranh thương mại.

Theo Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc các sản phẩm nằm trong cam kết lên tới 48,5 tỷ USD, so với mục tiêu theo tỷ lệ hàng năm là 100,7 tỷ USD.

Thỏa thuận giai đoạn 1 có thể không đạt, Trump tránh nói về thương mại là lựa chọn đúng

Chad Bown thuộc Viện Peterson cho biết mối quan hệ thương mại Mỹ-Trung đã xấu đi dưới thời ông Trump bất chấp thỏa thuận giai đoạn một. Ông nói rằng không có cảm giác thay đổi trong việc giải quyết các vấn đề cấu trúc rộng lớn hơn.

Đầu tháng này, ông Trump cho biết Trung Quốc đã "thực hiện nhiều hơn" các cam kết của mình, khiến Tony Blinken, cố vấn cấp cao của ông Biden, ứng cử viên tổng thống của đảng Dân chủ, cáo buộc Tổng thống đang cố lừa đảo công chúng.

“Chính phủ Trung Quốc luôn có cách đối phó vượt trội so với mỗi động thái Tổng thống Trump”, Blinken nói. “Thay vì kết hợp bài nói chuyện cứng rắn của mình với hành động thực tế, Tổng thống Trump đã nhẫn nhịn hết lần này đến lần khác”.

Một số quan chức chính quyền muốn ông Trump tấn công Trung Quốc về thương mại như một phần của chiến dịch tăng cường về mọi thứ, từ công nghệ và gián điệp cho đến việc Trung Quốc áp đặt luật an ninh quốc gia hà khắc đối với Hong Kong.

Khi ông Trump trở nên quyết đoán hơn đối với Bắc Kinh về các vấn đề phi thương mại, ông ngày càng có suy nghĩ khi tuyên bố rằng ông Biden sẽ yếu đến mức Trung Quốc “sẽ sở hữu nước Mỹ”.

Tuy nhiên, ông Trump đã để lộ một luận điểm làm suy yếu lập luận của mình, bao gồm việc ca ngợi Chủ tịch Tập Cận Bình vì ông đã xử lý vụ bùng phát Covid-19 trong những ngày đầu của đại dịch.

Trong lúc Trung Quốc dường như đã khống chế được đại dịch, bên cạnh những thông tin lạc quan về vắc xin phòng COVID-19 do chính họ nghiên cứu đang tiến hành thử nghiệm ở giai đoạn cuối, thì Mỹ vẫn đang ngập chìm trong những bất ổn vì sự lây lan của dịch bệnh.

Trong lúc nền kinh tế Trung Quốc đang có nhiều khởi sắc nhờ kiềm chế được đại dịch, thì kinh tế Mỹ vẫn rất ảm đạm, với những chỉ số thất nghiệp, lạm phát đều ở mức cao.

Mặc dù chính quyền Trump đã có nhiều biện pháp để kiềm chế Trung Quốc, nhưng có vẻ điều đó chưa đủ mạnh hoặc không có tác dụng.

Dấu ấn lớn nhất của Mỹ cho đến lúc này có lẽ là việc thuyết phục Anh và các đồng minh khác không sử dụng thiết bị của Huawei, công ty viễn thông Trung Quốc mà Washington cho rằng đã giúp Trung Quốc tham gia hoạt động gián điệp.

Trong bối cảnh cuộc bầu cử Tổng thống đang đến rất gần, khi mà cuộc chiến thương mại được khởi động cách đây 2 năm không cho thấy hiệu quả thực sự theo mong muốn của Trump, những gì đạt được trong thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 chưa đủ để lôi kéo thêm sự ủng hộ của cử tri Mỹ đối với tổng thống đương nhiệm.

Thực tế, cuộc khảo sát gần đây của Gallup cho thấy 57% số người được hỏi không tán thành cách ông Trump xử lý các mối quan hệ với Trung Quốc.

Vì lẽ đó, việc phớt lờ hay nói đúng hơn giữ im lặng trước vấn đề thương mại là sự lựa chọn thông minh của Donald Trump. Và Trung Quốc có thể sẽ có thêm thời gian để tìm ra cách đối phó mới cho tới trước khi nước Mỹ xác định được việc ai sẽ ngồi trong phòng Bầu dục vào đầu năm tới.