Các yếu tố trước đây đã tạo nền tảng cho sự ổn định chiến lược của khu vực - và có thể tạo nên thành công kinh tế của khu vực - đã bị xói mòn đáng kể hoặc trở thành động lực chính gây bất ổn.

Sự ổn định chiến lược được đánh dấu chủ yếu bởi các mối quan hệ hợp tác giữa các cường quốc và cạnh tranh tiềm ẩn để giành ưu thế quân sự, đã chiếm ưu thế ở Đông Á trong hầu hết thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh.

Nguyên nhân quan trọng nhất của sự may mắn phi thường mà Đông Á có được kể từ khi Bức tường Berlin sụp đổ là do sự can dự chứ không phải đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc. Bất chấp những căng thẳng đôi khi xảy ra, Washington và Bắc Kinh đã thành công trong việc thúc đẩy hợp tác và quản lý những khác biệt của họ. Về mặt kinh tế, hội nhập kinh tế khu vực được Hoa Kỳ khuyến khích đã tạo ra động lực để kiềm chế chính sách đối ngoại, che đậy các tranh chấp biển và lãnh thổ lâu đời.

Về mặt an ninh, hệ thống liên minh của Hoa Kỳ và việc triển khai lực lượng đã giúp duy trì sự cân bằng sức mạnh quân sự của khu vực. Mặc dù Trung Quốc coi tư thế an ninh này của Mỹ là di tích của Chiến tranh Lạnh và là vô nghĩa đối với lợi ích an ninh của nước này, nhưng Trung Quốc vẫn chấp nhận sự hiện diện an ninh của Mỹ vì họ vừa được hưởng lợi từ sự ổn định mà họ tạo ra, vừa ít khả năng thách thức.

Ngày nay, một vài trong số những trụ cột ổn định này vẫn đứng vững.

Hội nhập kinh tế do Hoa Kỳ dẫn đầu bị đình trệ sau khi Donald Trump rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương. Cuộc chiến thương mại và công nghệ đang diễn ra gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc có nguy cơ chia cắt các dòng chảy thương mại, đầu tư và công nghệ của Đông Á vì Washington đã coi việc tách rời như một công cụ để làm suy yếu sức mạnh của Trung Quốc. Phiên bản tách rời của Trung Quốc - giảm bớt sự phụ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ và công nghệ của họ - sẽ đẩy nhanh hơn nữa sự phân mảnh.

Chắc chắn, Bắc Kinh đang cố gắng kết hợp một khối thương mại riêng biệt với nhau thông qua hiệp định thương mại Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) không bao gồm Mỹ. Nhật Bản dường như đứng về phía Mỹ trong cuộc đọ sức với Trung Quốc.

Nhìn lại, Trung Quốc phần lớn phải chịu trách nhiệm về việc phá hủy nền tảng ổn định chiến lược của Đông Á. Sự trỗi dậy của Trung Quốc, đi kèm với việc xây dựng quân đội nhanh chóng, việc nước này quay sang chủ nghĩa dân tộc cứng rắn trong nước và chính sách đối ngoại không khoan nhượng của nước này, đã thay đổi cơ bản đánh giá về mối đe dọa của các nước chủ chốt trong khu vực.

Sự thay đổi trong nhận thức về mối đe dọa chắc chắn buộc hai tác nhân chi phối ở Đông Á - Mỹ và Trung Quốc - phải đánh giá lại mức độ đầy đủ của các khả năng quân sự của họ. Trong tất cả các yếu tố thúc đẩy sự bất ổn chiến lược trong khu vực, chính việc đánh giá lại này đã tạo ra động lực nguy hiểm nhất.

Theo quan điểm của Bắc Kinh, hệ thống đồng minh của Mỹ hiện đặt ra một mối đe dọa nghiêm trọng và không thể dung thứ được đối với an ninh của nước này. Mặc dù Trung Quốc đã hiện đại hóa quân đội từ giữa những năm 1990 để ngăn chặn Mỹ can thiệp vào một cuộc xung đột trong tương lai ở eo biển Đài Loan, nhưng sự suy thoái nhanh chóng của quan hệ Mỹ-Trung từ gắn kết thành xung đột mở trong hai năm qua đã tăng lên rất nhiều. Bắc Kinh khẩn trương và quyết tâm tiếp tục thu hẹp khoảng cách về năng lực quân sự với Mỹ.

Đối với Hoa Kỳ, đã cảnh báo rằng những tiến bộ của Trung Quốc đang làm xói mòn lợi thế quân sự của Hoa Kỳ, phản ứng hợp lý duy nhất là thực hiện các hành động để duy trì lợi thế của mình. Sáng kiến ​​Răn đe Thái Bình Dương của Lầu Năm Góc, một kế hoạch 6 năm trị giá 27 tỷ USD, rõ ràng tập trung vào việc đối phó với mối đe dọa quân sự của Trung Quốc. Nó gần như chắc chắn là biện pháp đầu tiên trong số nhiều biện pháp tương tự được áp dụng.

Do hệ thống chính trị của Trung Quốc, không biết liệu Chủ tịch Tập Cận Bình và các đồng sự có đưa ra phản ứng đối với Sáng kiến ​​Răn đe Thái Bình Dương hay không, nhưng khả năng cao là Bắc Kinh sẽ coi đây là sự leo thang mức độ đe dọa và sẽ phản ứng lại tương ứng. .

Ở đây có một vòng luẩn quẩn cổ điển. Đáng buồn thay, tất cả các dấu hiệu đều cho thấy cuộc chạy đua vũ trang này sẽ leo thang và khiến khu vực Đông Á trở nên kém an toàn và trở nên tồi tệ hơn.

Hoa Kỳ sẽ duy trì lợi thế đáng kể đối với Trung Quốc và sẽ thắng thế một cách dứt khoát trong một cuộc xung đột tiềm tàng. Nhưng logic chiến lược thúc đẩy chính sách an ninh của Trung Quốc đòi hỏi rằng Quân đội Giải phóng Nhân dân sẽ không để thua trong một cuộc xung đột như vậy nếu nó xảy ra.

Hiện tại, vì Hoa Kỳ và Trung Quốc đều ưu tiên sức mạnh quân sự trong cuộc cạnh tranh của họ, tiềm tàng một cuộc chạy đua vũ trang kéo dài và sự bất ổn chiến lược ngày càng gia tăng ở Đông Á.

Một trong những bài học của Chiến tranh Lạnh là các cuộc chạy đua vũ trang đều nguy hiểm và cuối cùng là vô ích. Những lợi thế có được thông qua việc phát triển nhiều vũ khí sát thương hơn có xu hướng tạm thời, trong khi sự tự tin được tạo ra bởi ưu thế quân sự thường làm tăng ham muốn rủi ro và dẫn đến hành vi hung hăng hơn.

Trong quá khứ, Liên Xô và Hoa Kỳ bắt đầu hiểu điều này chỉ sau khi họ suýt chút nữa đã không kịp ngăn chặn cuộc chiến tranh hạt nhân trong cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba và sau đó lãng phí hàng nghìn tỷ đô la vào học thuyết hủy diệt lẫn nhau, hay còn gọi là MAD.

Câu hỏi đặt ra là liệu các nhà lãnh đạo ở Washington và Bắc Kinh có đủ khôn ngoan để bắt đầu tham gia vào việc kiểm soát vũ khí, xây dựng lòng tin và ngoại giao trước khi quá muộn hay không. Nếu họ tiếp tục ưu tiên cạnh tranh quân sự, thì kết quả có thể xảy ra là thảm họa chứ không phải chiến thắng cho bên nào.