Những đứa trẻ khoanh chân trước camera, chắp tay cầu xin người lạ trên livestream TikTok. "Chúng cháu rất nghèo, xin hãy giúp đỡ", một cậu bé nhìn thẳng vào ống kính nói. Xung quanh cậu là một túp lều lợp bùn, có vẻ như ở Afghanistan. Khán giả đến từ Mỹ, Anh và nhiều nơi khác trên thế giới, thỉnh thoảng tặng quà ảo "hoa hồng" trị giá 1 xu.

Từ tháng 1 đến tháng 4/2025, một cuộc điều tra của Observer đã phát hiện hàng loạt buổi livestream ăn xin trên TikTok ở nhiều quốc gia như Indonesia, Pakistan, Afghanistan, Syria, Ai Cập và Kenya.

Trẻ em, người già, thậm chí là người khuyết tật bị đưa lên sóng hàng giờ để cầu xin quà tặng ảo – sau đó được quy đổi thành tiền thật. Nhưng sau khi TikTok cắt phần hoa hồng và phí, người phát trực tiếp có khi chỉ nhận được khoảng 30% giá trị món quà.

TikTok tuyên bố họ nghiêm cấm mọi hình thức ăn xin bóc lột, đặc biệt là với trẻ em. Nhưng theo điều tra, các thuật toán của ứng dụng lại không ngăn chặn đề xuất dạng nội dụng này. TikTok thậm chí được cho là lấy tới 70% hoa hồng từ những món quà người dùng gửi tặng, trong khi trẻ em – nhân vật chính – chỉ nhận được phần nhỏ nhoi còn lại.

Olivier de Schutter, báo cáo viên đặc biệt của Liên hợp quốc về nghèo đói, mô tả xu hướng này là "diễn biến gây sốc" và yêu cầu TikTok phải chấm dứt hành vi khai thác người dễ tổn thương để kiếm lời. Tương tự, chuyên gia từ tổ chức Save the Children khẳng định đây là một hình thức lạm dụng nghiêm trọng.

Một số buổi livestream có dấu hiệu tổ chức chuyên nghiệp: một tài khoản nhưng mỗi ngày lại có một nhóm trẻ em khác nhau lên livestream, quay cùng địa điểm, có sự xuất hiện của người lớn đi kèm.

Một tài khoản TikTok bị phát hiện có tới 7 đứa trẻ xin quà tặng trong một buổi livestream hồi tháng 2, và nhóm trẻ này lại được thay bằng nhóm khác chỉ một ngày sau. TikTok đã xóa tài khoản đó sau khi được cảnh báo.

Một số buổi phát trực tiếp còn đáng lo hơn: người tham gia bị yêu cầu thực hiện những hành vi nhục nhã để nhận quà – từ tự đánh mình, lăn lộn trên sàn, đến thức trắng đêm. Tại Indonesia, có lần hai cô gái trẻ nằm trên sàn gạch suốt buổi phát sóng, trong khi tại Pakistan, ba người đàn ông đội mũ tiệc, ngồi trong bóng tối và chỉ tỉnh dậy khi được tặng quà để biểu diễn.

Novita Anggraeni từ tổ chức Care International cho biết TikTok Live từng là nơi thể hiện tài năng, nhưng giờ đã bị biến thành "con đường tắt để kiếm tiền", và đang phát triển thành một hình thức khai thác hoàn toàn mới. Theo bà, nhiều người phát trực tiếp bị các tổ chức đứng sau kiểm soát hoàn toàn quyền tiếp cận thu nhập.

Marwa Fatafta từ tổ chức Access Now thì chỉ trích TikTok Live vì "thiết kế thúc đẩy hành vi mạo hiểm để nhận tương tác" cũng như "không làm đủ" để xử lý hậu quả. Bà cảnh báo việc kiểm duyệt hàng loạt có thể ảnh hưởng tới những người thực sự cần hỗ trợ nhân đạo, nhưng vẫn nhấn mạnh: cần phân biệt rõ giữa trợ giúp và bóc lột.

Trước sức ép dư luận, TikTok cho biết họ đã xóa các tài khoản được đánh dấu và đang áp dụng các biện pháp giám sát. Họ khẳng định cấm tuyệt đối nội dung có trẻ em ăn xin, và đã chủ động chặn hơn 4 triệu luồng mỗi tháng để giữ an toàn cho nền tảng. Người phát trực tiếp phải trên 18 tuổi và có hơn 1.000 người theo dõi. Trẻ em vẫn có thể xuất hiện nếu có người lớn đi cùng.

TikTok cũng cho biết khoản hoa hồng thu được phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm phí cửa hàng ứng dụng và đơn vị thanh toán. Có hơn 100 loại quà kỹ thuật số trên nền tảng – từ bông hồng 1 xu đến "TikTok Universe" 34.999 xu, tương đương khoảng 13.999.600 VNĐ.

Ngọc Ánh (theo Guardian, AJ)