Thanh Hóa là một tỉnh rộng về diện tích, phức tạp về địa hình. Từ trung tâm thành phố Thanh Hoá lên đến trung tâm xã xa nhất của tỉnh lên đến trên 350 km, chưa kể vào tận các làng, bản. Các vụ án có thể xảy ra ở bất cứ đâu, vào bất cứ thời điểm nào thì lực lượng cán bộ Kỹ thuật hình (KTHS) sự Công an tỉnh Thanh Hoá đều phải có mặt tại nơi đó.

Những vụ án xảy ra ở vùng sâu, vùng xa của tỉnh thì cán bộ tham gia khám nghiệm phải đi từ sáng đến tối mới tới được hiện trường, chưa kể là vào mùa mưa có khi lở núi, tắc đường vài ba ngày mới có thể tới hiện trường được. Đôi lúc ăn lá rừng, uống nước suối thay cơm, kể cả phải nhịn đói cả ngày vì xe hỏng hoặc tắc đường ở những nơi xa khu dân cư. Chuyện bỏ bữa hoặc ăn muộn và anh em bị hạ đường huyết do đói là câu chuyện rất bình thường đối với những chiến sỹ mặc sắc phục xanh.

Bên cạnh đó, có thể nói, trong lực lượng công an, bộ phận giám định pháp y và lực lượng làm công tác KNHT rất vất vả nhất. Đặc thù công việc là tiếp xúc trực tiếp với tử thi, xác chết nên có thể lây nhiễm bệnh tật, ảnh hưởng tới sức khỏe. Nhất là những trường hợp chết có liên quan dến HIV mà chưa kịp xét nghiệm hoặc những nạn nhân bị bệnh lý khác.

Trong công tác KNHT, mỗi vụ việc có liên quan, các anh đều có những kỷ niệm. Kỷ niệm lại nối tiếp kỷ niệm. Nhưng không có gì vui hơn là sau những vụ án được khám phá, có một phần công sức, trí tuệ của cán bộ đội KNHT đã tham gia.

Cụ thể như vụ việc cháu bé 23 ngày tuổi bị sát hại. Theo đó, vào khoảng 09 giờ, ngày 25/11/2017, Phòng Kỹ thuật hình sự CA tỉnh Thanh Hóa nhận được tin báo của cơ quan CSĐT Công an tỉnh về sự việc cháu Lê Minh Anh, SN 03/11/2017 (23 ngày tuổi) bị 02 đối tượng gồm 01 nam, 01 nữ cầm dao vào nhà khống chế đe dọa và bắt cóc khi bà Xuân (là bà nội) đang bế cháu Minh Anh trên tay. Khi xảy ra sự việc trong nhà có chị Phạm Thị Thanh Huyền, SN 1979, là mẹ cháu Minh Anh, còn anh Thuận là bố cháu Minh Anh đang đi đón con trai đầu (là Lê Hữu Thắng) đi học gần nhà.

Ngay sau khi tiếp nhận tin báo, Phòng KTHS đã kịp thời phân công lực lượng lên đường làm nhiệm vụ do đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng, Phó trưởng Phòng KTHS làm trưởng đoàn phối hợp cùng Cơ quan CSĐT CA tỉnh Thanh Hóa nhanh chóng có mặt tiến hành khám nghiệm hiện trường và khẩn trương phát hiện, ghi nhận, thu lượm, giám định các dấu vết tại hiện trường.

Qua hệ thống dấu vết để lại và công tác giám định, đặc biệt là dấu vết máu trên chiếc khăn là máu nhỏ giọt, không phải là vết máu quệt hay máu thấm; mẫu máu trên cổ tay trái bà Xuân và trên chiếc khăn là mẫu ADN của cháu Minh Anh; mẫu ADN thu được trên chiếc dép tại hiện trường là mẫu ADN của chồng và con bà Xuân, không phải là của đối tượng để lại.

Từ các dữ liệu thu thập được tại hiện trường và kết quả giám định các mẫu vật. Phòng KTHS đã đưa ra nhận định với cơ quan điều tra và ban chuyên án đây không phải là vụ bắt cóc bình thường như tin báo của gia đình. Trong đó, nhiều khả năng đây là một vụ án mạng, nạn nhân có thể đã bị giết, đối tượng có thể là người trong gia đình. Đặc biệt hướng điều tra cần tập trung đấu tranh với bà nội cháu bé. Do đó, những thông tin về vụ án bắt cóc chỉ nhằm đánh lạc hướng cơ quan chức năng.

Những đánh giá, nhận định trên là một trong những cơ sở quan trọng giúp cơ quan điều tra tiến hành các biện pháp điều tra đi đúng hướng, không bị ám thị bởi thông tin sai lệch do gia đình nạn nhân cung cấp.

Đặc biệt, trong quá trình điều tra vụ án, đến ngày 27/11/2017, khi phát hiện thấy xác cháu bé tại khu vực bãi tập kết rác ở thị xã Bỉm Sơn, Thanh Hoá. Căn cứ vào các dấu vết trên tử thi để xác định thời gian chết và nguyên nhân chết của cháu Minh Anh kết hợp với cơ chế hình thành vết máu trên chiếc khăn và trên cổ tay trái bà Xuân. Phòng KTHS đã khẳng định bà Xuân phải là người liên quan trực tiếp đến cái chết của cháu bé.

Mặc dù rất gian ngoan, sảo quyệt trong việc tạo dựng hiện trường giả và tìm mọi cách để chối tội nhưng với những phân tích khoa học cùng với những kết luận chính xác, bà Xuân đã phải cúi đầu nhận tội.

Lần giở hồ sơ những vụ án có sự tham gia của cán bộ KTHS, ông Hùng cho biết thêm về một vụ án đã để lại nhiều kỷ niệm trong quá trình điều tra. Theo đó, ngày 04/3/2020 Phòng KTHS nhận được trưng cầu của cơ quan CSĐT (PC02) CA tỉnh Thanh Hóa về việc khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi vụ chị Sung Thị Xua, SN 1980, trú tại Bản Chim, xã Nhi Sơn, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa bị chết tại chòi chăn nuôi của gia đình, trên thân thể có nhiều thương tích.

Xác định đây là một vụ trọng án chưa rõ đối tượng có tính chất phức tạp, đặc biệt nghiêm trọng, Phòng PC09 đã phân công đoàn công tác do đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng, Phó trưởng Phòng KTHS làm Trưởng đoàn cùng các cán bộ có kinh nghiệm thực tiễn công tác nhanh chóng có mặt tại hiện trường.

Với hiện trường nơi xảy ra vụ việc ở địa bàn miền núi, vùng sâu vùng xa của tỉnh, lại là vùng đồng bào người Mông sinh sống, có thói quen tập quán trong canh tác ở vác vùng núi cao. Khu vực hiện trường tại thời điểm xảy ra vụ án là rét đậm, rét hại, luôn bị sương mù và mưa phùn bao phủ có lúc đứng cách nhau 1m nhưng vẫn không nhìn thấy nhau.

Từ trung tâm xã lên khu vực hiện trường phải lần theo con đường mòn hiểm trở do tàn dư của trận lũ quét kinh hoàng xuống khu vực vào cuối năm 2019. Đường trơn, dốc và nhiều chướng ngại vật nên nhiều đoạn phải bò mới có thể di chuyển được.  Đây cũng là một trong những điểm nóng, phức tạp tội phạm về ma túy do giáp ranh bản Khằm Nàng của Lào (khu vực này các đối tượng có thể xin nhau ma túy để sử dụng). Hiện trường xảy ra ngay trong khu vực lán canh tác của gia đình, lại ở sườn núi dốc nhỏ hẹp nên việc triển khai phương tiện cũng như con người phục vụ cho công tác là rất khó khăn.

“Nếu để nhiều người vào hiện trường là sẽ hỏng toàn bộ hiện trường và dấu vết nên Cơ quan điều tra đã thống nhất với Viện KSND tỉnh giao toàn quyền cho Phòng KTHS chủ động trong công tác KNHT và thu thập dấu vết. Với tinh thần và ý thức trách nhiệm cao trong công việc, các đồng chí trong đoàn công tác đã hết sức tỷ mỷ trong việc phát hiện và đánh giá từng dấu vết trên hiện trường và tử thi” - ông Hùng tâm sự.

Từ kết quả khám nghiệm tử thi cho thấy, nạn nhân bị giết bằng vật tày có cạnh và vật sắc nhọn, thời gian chết sau bữa ăn cuối dưới 2 giờ. Kết quả khám nghiệm hiện trường cho thấy, nhiều khả năng giữa đối tượng và nạn nhân có sự quen biết, đối tượng đã ở trong chòi từ trước. Đặc biệt, tại khu vực bếp trong chòi phát hiện 01 ống điếu làm bằng vầu dạng tự chế còn mới, trong đó ống vầu còn tươi, phần nõ điếu bằng ống vầu loại nhỏ, phần đầu đốt thuốc bị muội khói và than hóa nhẹ. Kiểm tra trong lòng điếu nước điếu vẫn màu trắng trong, thể hiện điếu mới được làm và được sử dụng 1 hoặc 2 lần. Cạnh điếu cày là 01 bát sứ màu trắng bên trong còn khoảng 20ml nước trắng, 01 ấm nhôm đã cũ dùng để đun nước trong ấm còn khoảng 0,5 lít nước.

Từ những vật chứng thu thập được tại hiện trường, đoàn công tác đã đánh giá ống điếu, bát sứ và ống nhôm nhiều khả năng được đối tượng sử dụng trước hoặc sau khi gây án. Các dấu vết trên ống điếu, bát sứ và ấm nhôm đã được thu giữ hết sức cẩn thận và nhanh chóng được chuyển về bộ phận giám định ADN và bộ phận đường vân để phát hiện dấu vết.

Kết quả giám định dấu vết trên các mẫu vật thu được tại hiện trường đủ điều kiện giám định truy nguyên để xác định đối tượng. Tại thời điểm này cơ quan điều tra cũng tiến hành đồng loạt các biện pháp nghiệp vụ để rà soát các đối tượng nghi vấn trên địa bàn, trong đó tập trung vào các đối tượng nghiện ma túy.

Trong đó, cơ quan điều tra tập trung đặc biệt vào đối tượng hiềm nghi số 1 là Sung Văn Chứ, SN 1980, có hộ khẩu thường trú tại xã Nhi Sơn, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hoá. Bởi lẽ, tại thời điểm sau khi phát hiện ra sự việc, nhiều người thấy Sung Văn Chứ đi ra từ khu vực hiện trường trong tình trạng rất vội vã, quần áo bẩn thỉu, ướt át, vẻ mặt hốt hoảng rất đáng ngờ. Đặc biệt, đối tượng này nhanh chóng đi về phía bên kia biên giới và trốn sang nước Lào.

Qua tài liệu điều tra xác định, khi sang bên kia biên giới, Chứ đã bán con dao nhọn thường mang bên mình cho 01 cán bộ biên phòng người Lào với giá 150.000 đồng. Một tổ công tác nhanh chóng được cử sang Lào phối hợp với Công an tỉnh Hủa Phăn - Lào để truy bắt đối tượng và thu thập con dao nghi là hung khí.

Sau 2 ngày phối hợp điều tra, được sự giúp đỡ tận tình của Công an tỉnh Hủa Phăn thì đối tượng đã được cơ quan di lí về Việt Nam, kèm theo con dao nghi là hung khí vụ án. Kết quả giám định nhanh, trên con dao của đối tượng đã bán có dương tính với máu người. Tuy nhiên, căn cứ vào kết quả khám nghiệm dấu vết trên tử thi, đặc biệt là các vết tương do vật sắc nhọn tác động thì chiều rộng vết thương và đặc điểm bờ mép vết thương không phù hợp với con dao thu được của đối tượng nghi vấn.

Từ đây, các phân tích, đánh giá của phòng KTHS, đối tượng hiềm nghi số 1 của vụ án đã bị loại. Rất may trong vụ án này, mặc dù có nhiều đối tượng nghi vấn nhưng do làm tốt hiện trường và dấu vết, đặc biệt là dấu vết sinh học thu được tại hiện trường là yếu tố then chốt để gỡ nút thắt vụ án, giúp cơ quan điều tra sàng lọc các đối tượng và nhanh chóng xác định đối tượng là Sung Văn Cơ, SN 1994, ở bản Chim, xã Nhi Sơn, huyện Mường Lát là đối tượng để lại các dấu vết ở hiện trường và là thủ phạm gây ra vụ án.

Thông thường, những ngày lễ tết các loại án đều tăng lên, nên gần như cán bộ của Phòng KTHS không có ngày lễ tết vì liên tục phải lên đường làm nhiệm vụ. Ngay trong đợt tết Canh Dần năm 2020 vừa qua, khi cả nước và mọi người dân đều đang vui xuân, đón giao thừa thì Phòng KTHS lại nhận được tin báo về vụ án mạng vừa xảy ra tại Ban Công, huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hoá. Cán bộ chiến sĩ của đơn vị lại phải xuất kích, đón giao thừa trên những cung đường vắng, chúc gia đình bạn bè qua những cuộc gọi điện nhanh.

“Anh em ai cũng bảo nhau chắc tết năm nay lại nhiều việc. Quả thật, mồng 1 án lại xảy ra ở Cẩm Thuỷ, mồng 2 tết lại xảy ra ở Thọ Xuân. Thế là một năm có 3 ngày tết anh em đều không được xum vầy với gia đình, vợ con. Vất vả, gian khổ là thế nhưng bản thân mỗi cán bộ khi được phân công nhiệm vụ đều xác định được đó là trách nhiệm, nghĩa vụ, luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm, tính nhân văn và cái tâm trong công việc của mình” - ông Hùng cho biết thêm.

Cũng theo ông Hùng, trong công tác chuyên môn, sau mỗi vụ án xảy ra là thêm những băn khoăn trăn trở, thêm kinh nghiệm, bài học được rút ra. Nhưng cũng có những vụ án mà các anh bị ám ảnh rất nhiều, đó là những vụ án thương tâm liên quan đến những em nhỏ, phụ nữ hoặc những vụ án do đối tượng là người tâm thần ngộ sát thân nhân trong gia đình. Đứng trước những vụ án như vậy ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý và chất lượng công việc. Có nhiều sinh viên ĐHCS đi thực tập hoặc những cán bộ mới ra trường đi làm đã bật khóc.

Vụ án này nối tiếp vụ án kia. Nhưng với trách nhiệm và đặc thù nghề nghiệp, cán bộ Phòng KTHS luôn sẵn sàng nhận nhiệm vụ, vào những điểm nóng và bất chấp thời tiết để tới những vùng khó khăn khám nghiệm hiện trường phục vụ quá trình điều tra nhanh chóng, hiệu quả.

Chia sẻ về quá trình tham gia vào công tác khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi ở nhiều vụ án khác nhau, ông Vũ Thanh Lịch (Phòng KTHS) cho biết, lực lượng KTHS là một lực lượng đặc thù, bên cạnh thuận lợi là được trang bị các phương tiện kỹ thuật phục vụ hiệu quả cho công tác khám nghiệm, công tác giám định thì có rất nhiều những khó khăn, vất vả mà mỗi CBCS luôn phải đối mặt, vượt qua để hoàn thành nhiệm vụ được giao, đặc biệt là đối với những CBCS trực tiếp làm công tác khám nghiệm.

Đó là việc thường xuyên phải làm việc trong điều kiện khắc nghiệt về thời tiết (mưa, nắng nóng vào mùa hè, rét vào mùa đông); về thời gian (do công việc đột xuất bất kỳ thời gian nào trong ngày); về không gian (những địa bàn miền núi; địa bàn xa xôi, hẻo lánh; địa hình lầy lội, chật hẹp. Thường xuyên phải làm việc trong môi trường độc hại, nguy hiểm, như: Công tác khám nghiệm hiện trường: Đối với các vụ cháy nổ luôn tiềm ẩn nguy hiểm (đổ, sập, cháy, nổ), luôn tiếp xúc với các khí, mùi độc hại của sản phẩm cháy; đối với các vụ có người chết, đặc biệt là chết lâu ngày luôn phải đối mặt với nguy cơ dịch bệnh, tiếp xúc với mùi độc hại. Công tác khám nghiệm tử thi luôn phải tiếp xúc với những mùi, khí độc hại và luôn có nguy cơ bị lây nhiễm các nguồn bệnh, như: lao, HIV…từ đó dẫn đến có thời điểm tâm lý bị căng thẳng. Cùng đó là công tác khám nghiệm luôn phải tiếp xúc trực tiếp với nhân dân, trong những hoàn cảnh đặc biệt nên không tránh khỏi những áp lực về tâm lý, đòi hỏi mỗi CBCS trước tiên phải đặt trách nhiệm đối với công việc lên trên hết; nắm vững nghiệp vụ, pháp luật; biết lắng nghe, biết chia sẻ để nhân dân hiểu và ủng hộ  thì mới hoàn thành tốt công việc.  

Được biết, ngoài trực tiếp tham gia trong các vụ án, trung bình hàng năm phòng KTHS tiến hành giám định từ 2.300 đến 2.700 vụ trưng cầu theo yêu cầu của các cơ quan điều tra trong và ngoài tỉnh, nhiều nhất là về giám định ma túy, sinh học, hóa học, giám định tài liệu, giám định dấu vết cơ học trong các vụ tai nạn giao thông. Kết luận giám định của đơn vị luôn khách quan, kịp thời, chính xác, là cơ sở quan trọng để các cơ quan điều tra xác lập chứng cứ trong các vụ án.

Có thể nói, tuy không trực tiếp tham gia đấu tranh trực diện với tội phạm. Nhưng trong vụ án, những công việc thầm lặng mà cán bộ chiến sỹ phòng KTHS Công an tỉnh Thanh Hóa đã góp nên một chiến công, thành tích lớn trong trận tuyến đấu tranh với tội phạm có những hoạt đông tinh vi, xảo quyệt. Đã góp phần nào giải toả những bức xúc, để lại nhiều ấn tượng, hình ảnh đẹp về hình ảnh người chiến sỹ Công an trong nhân dân là điều mà cán bộ Phòng Kỹ thuật hình sự Công an Thanh Hoá luôn hướng tới.

Trần Đại