Công cụ chống cưỡng chế mới sẽ nhắm mục tiêu vào các quốc gia “can thiệp vào các lựa chọn chủ quyền hợp pháp” của EU hoặc một trong 27 quốc gia thành viên tổ chức này, “bằng cách áp dụng hoặc đe dọa áp dụng các biện pháp ảnh hưởng đến thương mại hoặc đầu tư”, theo dự thảo đề xuất.

Dự thảo đưa ra một loạt các hành động trừng phạt mà EU có thể thực hiện khi họ nhận thấy rằng việc cưỡng chế đang diễn ra, bao gồm thuế quan, đình chỉ tiếp cận thị trường thông qua việc sử dụng hạn ngạch hoặc giấy phép kinh doanh; hạn chế tiếp cận các chương trình mua sắm công và thị trường đầu tư.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh vấn đề cưỡng bức kinh tế đã được đẩy lên hàng đầu trong chương trình nghị sự EU-Trung Quốc, với sự tranh cãi giữa Lithuania và Trung Quốc, khi Bắc Kinh bị cáo buộc chặn xuất khẩu của quốc gia Baltic, sau khi nước này mở rộng quan hệ với Đài Loan.

Theo dự thảo đề xuất, những quốc gia bị phát hiện có liên quan đến việc cưỡng bức có thể bị chặn khỏi nguồn cung ứng hàng hóa, bị cắt quyền sở hữu trí tuệ, bị loại khỏi các lĩnh vực dịch vụ tài chính...

Tuy nhiên, tài liệu nhiều lần khẳng định rằng EU chỉ coi công cụ này như một biện pháp răn đe và “phương sách cuối cùng”, chỉ được sử dụng khi các nỗ lực khác để ngăn chặn hành vi bắt nạt thất bại.

“Việc áp dụng các biện pháp đối phó sẽ được thực hiện khi các phương tiện khác như thương lượng, hòa giải hoặc phân xử không dẫn đến việc chấm dứt nhanh chóng và hiệu quả các hành vi bắt nạt kinh tế”, văn bản dự thảo viết.

Đề xuất sẽ được công bố vào ngày mai (thứ Tư, 8/12) và sau đó bắt đầu một quy trình lập pháp kéo dài, phải được Hội đồng châu Âu và Nghị viện châu Âu thông qua, trước khi được ký thành luật.

Mặc dù nguồn gốc của công cụ này bắt nguồn từ việc EU tìm cách chống lại chính sách thuế quan của cựu tổng thống Mỹ Donald Trump, song Trung Quốc cũng là trung tâm của kế hoạch - mặc dù dự thảo không đề cập đến tên của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Hôm thứ Hai (6/12), EU đã gia hạn các biện pháp trừng phạt thêm một năm đối với ba quan chức Trung Quốc và một thực thể vì các vấn đề nhân quyền tại nước này.

Các quan chức cấp cao của EU hôm thứ Hai cũng đã nói chuyện với Trung Quốc về những cáo buộc rằng nước này đã ngăn chặn xuất khẩu từ Lithuania.

“Các nhà chức trách Lithuania đã thông báo cho chúng tôi về các trường hợp các doanh nghiệp của họ không thể làm thủ tục hải quan khi họ xuất khẩu sang Trung Quốc. Chúng tôi sẽ xem xét, liệu đây chỉ là một lần hay có hệ thống hay không”, người phát ngôn của Ban giám đốc thương mại EU, Miriam Garcia Ferrer, cho biết.

“Và nếu điều đó được xác nhận, chúng tôi sẽ phải xem liệu hành động của Trung Quốc có phù hợp với các quy định của WTO hay không. Chúng tôi cũng đang làm việc với các cơ quan chức năng của Trung Quốc để cố gắng làm rõ sự việc”.

Trước đó, theo Vidmantas Janulevicius, Chủ tịch Liên đoàn các nhà công nghiệp Lithuania, nói rằng không doanh nghiệp nào của nước này có thể xuất khẩu hàng hóa sang Trung Quốc kể từ tuần trước.

Những năm gần đây, nhiều quốc gia EU đã phàn nàn về sự ép buộc kinh tế của Trung Quốc. Ngay cả Thụy Điển cũng phải đối mặt với điều này, sau khi họ quyết định loại Huawei và ZTE khỏi các bộ phận mạng viễn thông 5G của mình.

Nhà phân tích Viking Bohman tại Trung tâm Trung Quốc của Thụy Điển nhận định rằng: “Nhưng lệnh cấm toàn diện đối với xuất khẩu như trường hợp của Lithuania là điều chưa từng có trước đây”.

Hoàng Huy (theo SCMP)