Quỹ Tiền tệ Quốc tế tin rằng 35 đến 40 quốc gia đang “lâm vào cảnh túng quẫn”, được định nghĩa là khi một quốc gia gặp khó khăn trong việc trả nợ hoặc cơ cấu lại nợ. Tuy nhiên, con số này "vẫn thấp hơn thực tế”, nghiên cứu cho hay.

Các nhà nghiên cứu cho biết, mức nợ tăng không bền vững đã khiến bất bình đẳng ngày càng gia tăng giữa các quốc gia có thu nhập cao và các quốc gia ở phía nam bán cầu.

“Chúng tôi đã tổng hợp một danh sách các quốc gia có mức nợ cao dựa trên một số tiêu chí và ước tính khoảng 100 quốc gia sẽ phải giảm thâm hụt ngân sách trong giai đoạn này, mặc dù phần lớn vẫn đang đối mặt với làn sóng thứ ba hoặc thứ tư của đại dịch Covid-19”, báo cáo cho biết.

“Hơn nữa, khả năng hủy bỏ khoản nợ này rất phức tạp vì nhiều quốc gia trong số này đã nhận nợ theo các điều khoản không ưu đãi từ các tổ chức cho vay tư nhân. Các nguồn của chương trình Tài trợ cho Phát triển (FFD) của LHQ hoàn toàn không đủ để đáp ứng các mục tiêu phát triển bền vững ngay cả trước Covid-19. Bây giờ chúng ta đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng toàn diện".

Bà Faiza Shaheen, tác giả chính của báo cáo, cho biết, các quốc gia đang lâm vào cảnh túng quẫn bao gồm Tunisia, nơi đã chứng kiến ​​những biến động chính trị, cũng như Zambia và Ghana.

Zambia là nước châu Phi đầu tiên vỡ nợ vào năm ngoái trong đại dịch và hiện phải phân bổ 44% doanh thu hàng năm của chính phủ cho các chủ nợ, bà Shaheen nói. Ghana dành khoảng 37% ngân sách quốc gia cho việc trả lãi nợ.

Vào năm 2019, chi phí trả các khoản nợ nước ngoài ở 64 quốc gia đã vượt quá những gì họ chi cho chăm sóc sức khỏe, bà nói. Cameroon đã chi 23,8% ngân sách cho việc trả nợ, so với 3,9% doanh thu của đất nước cho y tế.

Các nhà nghiên cứu đã sử dụng nhiều chỉ số khác nhau để xác định các quốc gia được coi là dễ bị tổn thương do mức nợ ngày càng gia tăng, bao gồm tỷ lệ nợ trên GDP, tỷ lệ nợ trên xuất khẩu, cũng như các quốc gia được coi là dễ bị tổn thương về mặt tài chính của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc.

Xếp hạng tín dụng và quỹ đạo tăng trưởng của quốc gia được so sánh với gánh nặng dịch vụ nợ của quốc gia đó.

Bà Shaheen cho biết: “Đại dịch Covid-19 đã dẫn đến một cuộc khủng hoảng nợ nần chồng chất, dư âm của cuộc suy thoái toàn cầu năm 2008".

“Tình hình càng trở nên tồi tệ hơn khi các quốc gia nghèo và thu nhập trung bình đang mắc nợ nhiều hơn để mua vắc xin hoặc phải dựa vào chương trình Covax của LHQ, vốn chỉ hứa hẹn 20% tỷ lệ bao phủ vắc xin vào cuối năm nay”, bà nói.

“Các nước giàu có thể vay với giá rẻ và sử dụng các gói kích thích tài khóa khổng lồ trong khi các nước thu nhập thấp và trung bình phải cắt giảm, có nghĩa là bất bình đẳng toàn cầu có khả năng gia tăng", bà nhận định. 

Bà Shaheen cũng cho rằng các nước giàu hơn đã chi trung bình khoảng 6,5% GDP cho kích thích tài khóa Covid-19, gần gấp đôi mức chi 3,3% GDP của các nước nghèo hơn đang phải tập trung vào việc giảm thâm hụt và trả nợ.

Các nhà nghiên cứu đã thăm dò ý kiến ​​người dân ở 8 quốc gia về mối quan tâm của họ về sự bất bình đẳng và các ưu tiên chính sách của chính phủ các nước đó.

Bà Shaheen nói: “Chúng tôi đã nói chuyện với mọi người trên khắp thế giới và cuộc thăm dò cho thấy rõ ràng rằng mọi người không muốn chính phủ của họ cắt giảm. Họ muốn chính phủ của họ chi tiêu nhiều hơn”.

“Nếu các chính phủ phải cắt giảm, người dân sẽ thấy sự phát triển bị đình trệ và thậm chí là đảo ngược. Đối với những người trên đường phố, điều đó có nghĩa là họ sẽ thấy rõ ràng rằng việc tiếp cận các dịch vụ chính ngày càng khó khăn hơn và họ sẽ không thấy những cải thiện về đời sống vật chất của mình", bà nhận định.