Taliban đã nói rõ rằng họ muốn tránh lặp lại quy tắc của những năm 1990. Điều chưa rõ ràng là liệu họ có thể đạt được cam kết đó hay không, hoặc họ sẽ cố gắng như thế nào.

Việc xoay trục từ làm quân nổi dậy sang quản lý chính phủ luôn luôn khó khăn và Taliban đã có ít thời gian để chuẩn bị hơn họ mong đợi. Người đồng sáng lập Mullah Abdul Ghani Baradar thừa nhận tốc độ mà Kabul thất thủ đã khiến Taliban bất ngờ, và rõ ràng là nhóm này vẫn chưa xác định được ai sẽ cai trị và bằng cách nào.

“Họ quá chậm. Tôi cho rằng họ phải thông báo một chính phủ khi người Mỹ rời đi nhưng việc này thực sự mất nhiều thời gian và có khả năng mất kiểm soát”, bà Ashley Jackson, đồng giám đốc trung tâm nghiên cứu các nhóm vũ trang tại Viện Phát triển Hải ngoại cho biết. “Đặc biệt với mối đe dọa từ các cuộc tấn công của IS, họ phải chứng tỏ mình mạnh và có thể đảm bảo an ninh”.

Cuộc tấn công vào sân bay tuần trước đã nhấn mạnh những thách thức an ninh mà Taliban sẽ phải đối mặt. Trong quá khứ, họ đã đề nghị và đang đề nghị một lần nữa, một thời gian nghỉ ngơi sau sự kinh hoàng của chiến tranh như một lời biện minh cho những luật lệ hà khắc của họ.

Nhưng họ đã chiến đấu với IS trong nửa thập kỷ nay, nếu họ không thể kiềm chế nó, và nếu các cuộc tấn công tự sát phức tạp tiếp tục ở Kabul cũng như những nơi khác sau khi quân đội nước ngoài rời đi, điều đó sẽ làm suy yếu quyền lực của họ, tiêu hao tài nguyên và có thể làm suy yếu tính hợp pháp của họ. Nó cũng làm dấy lên bóng ma chiến tranh, mở đầu trong cuộc nội chiến mới kéo dài của Afghanistan.

Các cuộc đàm phán cho một giai đoạn chuyển tiếp, để đổi lấy sự đầu hàng của Tổng thống Ashraf Ghani, có thể đã cho họ thời gian để ít nhất bắt đầu giải quyết các câu hỏi về việc bàn giao mọi thứ, từ hệ thống ngân hàng của đất nước, phần lớn đã đóng cửa và quỹ dự trữ bị đóng băng, cho đến sân bay hiện đang bị tàn phá. 

Taliban cũng đã có thể thành lập chính phủ trong thời gian chờ đợi. Thay vào đó, trong hai tuần qua khi các cường quốc phương Tây tập trung vào việc đưa quân đội của họ và vài nghìn đồng minh Afghanistan ra khỏi đất nước, những người cầm quyền mới vẫn đang phân vân lựa chọn xem chính phủ của họ sẽ thực hiện theo hình thức nào.

Các rò rỉ cho đến nay cho thấy Taliban có thể sẽ áp dụng một cấu trúc tương tự như nước láng giềng Iran, một quan chức cấp cao nói với Reuters.

Thủ lĩnh ẩn dật của Taliban, Haibatullah Akhundzada, người chỉ có một bức ảnh duy nhất được biết đến, được cho là sẽ đảm nhận vai trò tương tự nhà lãnh đạo tối cao. Dưới ông có thể có một hội đồng kiểu nội các.

Đã có các cuộc đàm phán nội bộ giữa các phe phái hùng mạnh của Taliban, và một số cuộc gặp với các thành viên của chính phủ cũ không bay ra nước ngoài, cũng như với những người môi giới quyền lực như cựu tổng thống Hamid Karzai.

Các phát ngôn viên cấp cao cho biết nhóm muốn có một chính phủ hòa nhập và đã giữ nguyên Bộ trưởng y tế và thị trưởng Kabul để thể hiện thiện chí. Nhưng ngay cả khi các quan chức đó tiếp tục hoặc các lời hứa tương tự khác được thực hiện, Taliban sẽ tích trữ quyền lực thực sự cho riêng mình. Và bất kỳ tinh thần thỏa hiệp nào cũng không được mở rộng đối với phụ nữ.

Khi đã có chính phủ, Taliban có thể bắt đầu làm rõ cách họ dự định cai trị. Sự kinh hoàng của nhiều người Afghanistan, dựa trên hồ sơ theo dõi của Taliban tại các khu vực mà họ kiểm soát, và những hành động tàn ác đã gây ra trong lần cuối cùng họ thống trị đất nước cũng cho thấy khủng hoảng mà nước này có thể sẽ phải đối mặt.

Cho đến nay, những lời hứa ân xá của họ đã vấp phải sự hoài nghi, trong bối cảnh tổ chức này thực hiện các cuộc khám xét nhà rộng rãi đối với những người có liên hệ với chính phủ và lực lượng an ninh cũ. Những lời hứa tôn trọng quyền của phụ nữ, theo quan niệm của Taliban về luật sharia, đã bị lật độ khi các chiến binh buộc phụ nữ rời khỏi nơi làm việc bằng súng hoặc ra lệnh cho họ ở nhà vì các vấn đề "an ninh".

Và hy vọng về một phiên bản cai trị  ôn hòa hơn của Taliban đã bị lu mờ bởi lệnh cấm âm nhạc và thậm chí cả những trò tiêu khiển phổ biến như trò chơi bài ở một số khu vực.

Nhưng họ cũng nhận được sự ủng hộ của nhiều người, bao gồm cả những người đã mất người thân vào tay quân đội Mỹ hoặc chính phủ cũ. Một số người đã lưu ý rằng những người mà họ làm việc hoặc tiếp xúc thường xuyên, từ đồng nghiệp trong một tổ chức viện trợ đến nhân viên giao dịch ngân hàng, đều là những nhân viên bí mật.

Ngay cả bản thân các chiến binh cao cấp nhất cũng có thể không biết chính xác chính phủ của họ sẽ trông như thế nào hoặc nó sẽ cai trị như thế nào, khi các phe phái khác nhau tranh giành quyền kiểm soát.

Một phần thành công của nhóm trong những năm gần đây là đã trao cho các chỉ huy địa phương một mức độ tự do đáng kể trong cách họ quản lý các khu vực mà họ chiếm giữ, vì vậy một chỉ huy ở tỉnh Logar phía đông đã tích cực thúc đẩy giáo dục cho tất cả trẻ em, trong khi ở Helmand lại cấm trẻ em gái đi học, bà Jackson nói.

Tuy nhiên, không rõ họ sẽ cân bằng tầm nhìn cạnh tranh như thế nào khi điều hành cả một quốc gia, nơi luật pháp và quy định sẽ cần được tiêu chuẩn hóa hơn. Và họ đã nắm quyền kiểm soát một đất nước vốn đã có nhiều vấn đề ghê gớm, khi phải phụ thuộc vào viện trợ nước ngoài, đầy rẫy nạn tham nhũng và đối mặt với hạn hán tàn khốc ở các khu vực phía Tây trong năm nay.

Số phận của những người bị bỏ lại sau khi cuộc di tản kết thúc và hàng triệu người khác chưa bao giờ nghĩ đến việc rời đi sẽ phụ thuộc vào khả năng của Taliban trong việc chuyển từ chiến đấu sang lãnh đạo chính quyền, và liệu phương Tây có tiếp tục tài trợ viện trợ hay không.

Liên hợp quốc và các tổ chức khác đã cảnh báo về một cuộc khủng hoảng nhân đạo và giá lương thực tăng cao, điều này có thể khiến các chính phủ phương Tây phải đối mặt với sự lựa chọn tồi tệ giữa làm việc với một chính phủ mới hoặc để những người Afghanistan nghèo nhất phải trả giá đắt cho những nhà lãnh đạo mà họ không lựa chọn.