Mỹ hoàn tất rút quân

Washington và các đồng minh NATO của họ đã buộc phải thoát ra một cách gấp gáp. Sau một cuộc sơ tán hỗn loạn, họ bỏ lại hàng nghìn người Afghanistan, những người đã giúp đỡ các nước phương Tây và có thể đã đủ điều kiện để sơ tán.

Tiếng súng ăn mừng vang lên ở Kabul sau khi những người lính Mỹ cuối cùng rời đi, kết thúc cuộc chiến dài nhất của Mỹ.

"Người lính Mỹ cuối cùng đã rời sân bay Kabul và đất nước chúng tôi đã giành được độc lập hoàn toàn", người phát ngôn của Taliban Qari Yusuf cho biết trên đài Al Jazeera TV hôm thứ Hai (30/8).

Trong một tuyên bố sau khi rút quân, Tổng thống Joe Biden nói rằng thế giới sẽ nắm giữ Taliban theo cam kết của họ là cho phép những người muốn rời khỏi Afghanistan ra đi an toàn.

"Giờ đây, 20 năm hiện diện quân sự của chúng tôi ở Afghanistan đã kết thúc", ông Biden nói, người cảm ơn quân đội Mỹ đã thực hiện cuộc di tản nguy hiểm. Tổng thống Biden dự định sẽ nói chuyện với người dân Mỹ vào chiều thứ Ba (31/8).

Cuộc sơ tán đã được hoàn thành trước thời hạn hôm thứ Ba do ông Biden đưa ra, người đã hứng chịu những lời chỉ trích nặng nề từ cả đảng Dân chủ và Cộng hòa vì cách xử lý của ông đối với Afghanistan kể từ khi Taliban chiếm Kabul vào đầu tháng này sau một bước tấn công chớp nhoáng.

Tướng Frank McKenzie, chỉ huy Bộ Chỉ huy Trung tâm Hoa Kỳ, nói với Lầu Năm Góc rằng quan chức ngoại giao Hoa Kỳ tại Afghanistan, Ross Wilson, đã có mặt trên chuyến bay C-17 cuối cùng. "Mọi quân nhân Hoa Kỳ hiện đã ra khỏi Afghanistan. Tôi có thể nói điều đó chắc chắn 100%".

Các nhân viên ngoại giao "cốt cán" nằm trong số 6.000 người Mỹ cũng đã rời đi. Tướng McKenzie cho biết thêm các chuyến bay cuối cùng không có dưới 250 người Mỹ bày tỏ mong muốn rời đi nhưng không thể đến sân bay.

"Có rất nhiều đau lòng liên quan đến sự ra đi này. Chúng tôi đã không giải quyết được tất cả mọi người mà chúng tôi muốn thoát ra. Nhưng tôi nghĩ nếu chúng tôi ở lại thêm 10 ngày nữa, chúng tôi sẽ không đưa tất cả mọi người ra ngoài", McKenzie nói với các phóng viên.

Cuộc sơ tán khẩn cấp

Cho đến ngày 30/8, hơn 122.000 người đã được vận chuyển bằng máy bay ra khỏi Kabul kể từ ngày 14/8, một ngày trước khi Taliban giành lại quyền kiểm soát đất nước hai thập kỷ sau khi bị tước bỏ quyền lực bởi một cuộc tấn công do Mỹ dẫn đầu.

Tổng thống Biden đưa ra thời hạn cuối cùng để quân đội rời đi, để hoàn thành một thỏa thuận đạt được với Taliban bởi người tiền nhiệm của ông, Donald Trump nhằm chấm dứt sự can dự của Mỹ ở Afghanistan.

Giải thích cho quyết định của mình, Tổng thống Biden cho biết Mỹ đã đạt được các mục tiêu đặt ra từ lâu trong việc lật đổ Taliban vào năm 2001 vì đã chứa chấp các tay súng al Qaeda, kẻ chủ mưu vụ tấn công vào Mỹ ngày 11 tháng 9 cách đây 20 năm.

Trong nửa tháng qua kể từ ngày 14/8, Mỹ và các đồng minh phương Tây đã cố gắng cứu công dân của mình cũng như người phiên dịch, nhân viên đại sứ quán địa phương, các nhà hoạt động dân quyền, nhà báo và những người Afghanistan khác dễ bị trả thù.

Việc sơ tán càng trở nên nguy hiểm hơn khi một vụ đánh bom liều chết do Nhà nước Hồi giáo tự xưng - kẻ thù của cả phương Tây và Taliban - giết chết 13 quân nhân Mỹ, 175 người Afghanistan và hàng trăm người khác bị thương trong lúc đang chờ ở cổng sân bay hôm thứ Năm (27/8).

Tổng thống Biden cam kết sau vụ tấn công sân bay Kabul đẫm máu rằng sẽ truy lùng những kẻ chịu trách nhiệm. Màn phản công diễn ra sau khi hệ thống phòng thủ chống tên lửa của Mỹ đánh chặn các tên lửa bắn vào sân bay của Kabul. Một quan chức Mỹ cho biết các báo cáo ban đầu không cho thấy bất kỳ thương vong nào của Mỹ do có tới 5 tên lửa bắn vào sân bay. Nhà nước Hồi giáo IS đã lên tiếng nhận trách nhiệm về các vụ tấn công bằng tên lửa.

Trong những ngày gần đây, Washington đã cảnh báo về nhiều cuộc tấn công hơn, đồng thời thực hiện hai cuộc không kích vào các mục tiêu. Hôm thứ Bảy (28/8), Mỹ đã tiêu diệt hai chiến binh Nhà nước Hồi giáo bằng một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái. Sau đó một ngày, một cuộc tấn công khác bằng máy bay không người lái đã giết chết một kẻ đánh bom xe liều chết bị tình nghi chuẩn bị tấn công sân bay.

Taliban giành quyền kiểm soát và những thách thức

Hầu hết trong số hơn 20 quốc gia đồng minh liên quan đến việc không vận người Afghanistan và công dân của họ ra khỏi Kabul đều đã hoàn tất việc sơ tán vào thứ Sáu (27/8). Nước Anh, bên tham gia chặt chẽ vào cuộc chiến ngay từ đầu, đã kết thúc việc sơ tán và rút số quân cuối cùng vào ngày 28/8.

Cảnh hỗn loạn bên ngoài sân bay trong hai tuần qua, nơi hàng nghìn người chen lấn mỗi ngày để cố gắng vượt qua các cửa, là dấu hiệu cay đắng cho sự can dự kéo dài hai thập kỷ của phương Tây ở Afghanistan.

Tuy nhiên, trong khi Taliban đã tìm cách thể hiện một bộ mặt ôn hòa hơn với thế giới nhằm xóa bỏ ký ức về chế độ chính thống khắc nghiệt mà họ đã thực hành trong những năm 1990, thì việc nhiều người Afghanistan tuyệt vọng chạy trốn khỏi đất nước cho thấy rõ nỗi sợ hãi nhóm Hồi giáo đã lan truyền mạnh mẽ.

Việc Taliban chiếm giữ thành phố vào ngày 15/8 sau khi chính phủ được phương Tây hậu thuẫn sụp đổ mà không có một cuộc chiến nào và Tổng thống Ashraf Ghani bỏ trốn, đã khép lại một chiến dịch nhanh chóng chứng kiến ​họ càn quét tất cả các thành phố lớn của đất nước chỉ trong một tuần.

Không rõ liệu việc rút quân của Mỹ có thể hiện sự chấm dứt can dự của quân đội Mỹ ở Afghanistan hay không - do Washington quan tâm đến việc trừng phạt Nhà nước Hồi giáo IS vì vụ tấn công sân bay và giữ cho nước này không trở thành nơi trú ẩn của các chiến binh. Nhưng giờ đây, Taliban đã nắm toàn quyền kiểm soát đất nước, họ sẽ phải hồi sinh một nền kinh tế bị tàn phá bởi chiến tranh mà không thể trông chờ vào hàng tỷ đô la viện trợ nước ngoài thường chảy vào túi đội ngũ quan chức cầm quyền trước đây khi mà tình trạng tham nhũng có hệ thống trở nên báo động.

Bị cắt từ khoảng 9 tỷ đô la dự trữ ngoại hối và thiếu hàng nghìn chuyên gia có trình độ học vấn đã tham gia cuộc di cư, chính quyền mới thiếu kinh nghiệm sẽ phải đối phó với sự sụp đổ của đồng tiền afghani và lạm phát lương thực gia tăng.

Các ngân hàng vẫn đóng cửa, bất chấp những lời hứa rằng họ sẽ mở cửa trở lại, và khó khăn kinh tế mà những người bị bỏ lại phải đối mặt đã trở nên tồi tệ hơn đáng kể. Đồng thời, người dân bên ngoài các thành phố đang phải đối mặt với điều mà các quan chức Liên Hợp Quốc gọi là tình trạng nhân đạo thảm khốc ngày càng trở nên tồi tệ hơn do hạn hán nghiêm trọng. Cơ quan tị nạn của Liên Hợp Quốc cho biết khoảng hơn nửa triệu người Afghanistan có thể rời quê hương vào cuối năm nay.

Nhiệm vụ, trách nhiệm và quyền lợi của Taliban là rất lớn. Dù thế nào, đó sẽ là câu chuyện của ngày mai và lúc này Taliban đã đánh dấu mốc quan trọng cho việc làm chủ hoàn toàn đất nước Afghanistan. Một trang sử mới được mở ra với đất nước này.