Chia sẻ góc nhìn về giá trị của văn hoá trong xây dựng nông thôn mới, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan nêu rõ: Qua hơn 10 năm triển khai, Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới được đánh giá đã đạt thành tựu “to lớn, toàn diện và có tính lịch sử”. Bộ mặt nông thôn ngày càng khang trang, tiện ích xã hội được nâng lên, thu nhập người dân dần cải thiện.

Bên cạnh những xã nông thôn mới tạo dựng được “cốt” mới, nhưng vẫn giữ được “hồn” cũ; nhiều nơi được hiện đại hơn, nhưng dường như thô ráp, vô hồn vì những khối bê tông “đồng phục hoá”. Nhiều công trình hoành tráng lạc lõng với khung cảnh làng quê; những hàng cây xanh, luỹ tre làng bị thay thế một cách khiên cưỡng, làm mất đi hình ảnh nông thôn sinh thái.

Tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc 2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Nhiều di sản văn hóa quý báu của dân tộc có nguy cơ bị xuống cấp, mai một, thậm chí bị tiêu vong”. Nông thôn không chỉ là nơi sản xuất nông nghiệp, mà còn là nơi cân bằng cảm xúc; là không gian mở, con người sống hài hoà với nhau, hài hoà với môi trường thiên nhiên.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, nông thôn không chỉ là nơi diễn ra hoạt động kinh tế mà còn là không gian văn hoá, bao gồm vật thể và phi vật thể. Văn hoá vật thể và văn hoá phi vật thể đều tạo ra cảm xúc cho “người làng”. Người làng là chủ thể tạo lập làng, hình thành văn hoá làng, phát triển kinh tế làng. Người làng kết nối lại thành cộng đồng dân cư làng, xã hội làng. “Lệ làng”, những quy tắc ứng xử không phải để vượt lên “phép nước” mà giúp cho pháp luật được tiếp nhận một cách tự nguyện.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan khẳng định, nông thôn không chỉ là không gian vật chất, mà còn là tài nguyên phát triển. Việc giữ gìn, phát huy các giá trị nông thôn giúp người làng quê trân quý những giá trị truyền thống và để nông thôn trở thành tài nguyên phục vụ phát triển, du lịch nông nghiệp, nông thôn.

Cùng với đó, nông thôn cần được xem là một miền di sản. Không chỉ là không gian sống hữu hình, nông thôn còn là không gian tâm thức, trong đó văn hoá tạo ra giá trị tâm thức. Những giá trị vô hình là nền tảng hướng tới các làng thông minh, làng hài hoà, làng hạnh phúc.

Dẫn lời của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp viết về nông thôn “Mẹ tôi là nông dân, và tôi sinh ra ở nông thôn” cùng với việc dẫn câu thơ “Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở. Khi ta đi, đất bỗng hoá tâm hồn”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, xây dựng nông thôn mới không chỉ là đầu tư hạ tầng, mà là vun đắp tinh thần con người. Mọi cư dân nông thôn cần được giới thiệu, tìm hiểu cái hay, cái đẹp của văn hoá địa phương, cảm nhận, tự hào về ý nghĩa tốt đẹp, nhân văn của các phong tục, lễ hội truyền thống...

Để các danh hiệu văn hoá đi vào thực chất, biến thành nguồn lực, nguồn vốn phục vụ phát triển, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cho rằng, cần có Chương trình mục tiêu Quốc gia về “Gìn giữ và phát huy giá trị văn hoá nông thôn trong tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”. Qua đó, cụ thể hoá Luật Di sản Văn hoá, chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc 2021 và huy động sức mạnh, nguồn lực xã hội cùng tham gia hành động vì một Việt Nam hùng cường, giàu bản sắc.

Bên cạnh đó, cần có những giáo trình giảng dạy văn hoá nông thôn trong các đoàn thể, tổ chức xã hội. Cần chú trọng nhóm đối tượng là học sinh từ những bậc học đầu tiên, đây là thế hệ tiếp nối, giữ gìn cho dòng chảy liên tục của văn hoá dân tộc. Cần có những tiêu chí về văn hoá nông thôn thực chất có thể đo lường được, tránh bệnh thành tích trong bình xét các danh hiệu văn hoá. Cần trao quyền cho người dân trong sứ mạng giữ gìn và phát huy các giá trị văn hoá.