Việt Nam Độc lập: Thắp lửa cho phong trào cứu nước lan rộng

Một mặt trận để “tuyên truyền, cổ động, tổ chức và lãnh đạo cách mạng”

Báo chí vì công cuộc thống nhất tư tưởng, hành vi toàn Đảng

Những tờ báo trong ngục tù: Vũ khí đặc biệt trên mặt trận đặc biệt

Cứu Quốc: Tên báo như một lời kêu gọi thiêng liêng…

Vinh dự được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh sáng lập, trực tiếp phụ trách

Từ tháng 3/1922 lúc còn ở Pháp đến khi về nước tháng 1/1941, Bác đã sáng lập, trực tiếp tổ chức, biên tập nội dung, trình bày hình thức và phát hành 8 tờ báo chủ lực: Le Paria, Thanh Niên, Công nông, Lính Kách mệnh, Thân ái, Đỏ, Việt Nam độc lập và Cứu quốc. Trong số đó, Việt Nam độc lập được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc- Hồ Chí Minh sáng lập ngay sau khi Người trở về nước sau cuộc hành trình 30 năm tìm đường cứu nước, cứu dân để trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam.

Sau Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương (từ ngày 10/5 - 19/5/1941 với nhiều quyết sách lớn được đề ra: Thành lập Mặt trận Việt Minh; mở rộng căn cứ địa đánh đuổi phát xít Nhật và thực dân Pháp,... nhằm thiết thực phục vụ cho công tác tuyên truyền những nhiệm vụ cách mạng mà Hội nghị đã đề ra, việc cần có một tờ báo làm cơ quan tuyên truyền, cổ động cho Mặt trận Việt Minh, trở thành yêu cầu cấp bách.

Trước tình hình này, Bác Hồ chủ trương cần tổ chức xây dựng một tờ báo lấy danh nghĩa là cơ quan tuyên truyền của Mặt trận Việt Minh tỉnh Cao Bằng. Đầu tháng 7/1941, tỉnh Cao Bằng nhận được lệnh chuẩn bị bằng mọi cách, trong một tháng để báo có thể xuất bản được.

Theo chỉ thị của Bác, công tác chuẩn bị cho sự ra đời của tờ báo của Mặt trận Việt Minh được thực hiện hết sức gấp rút, dù trong hoàn cảnh bí mật giữa chốn rừng núi, mọi thứ thật ngặt nghèo, thiếu thốn. Nào là phải lấy những những tấm bia đá, mài mặt mấy ngày mới thành bản in, rồi phải viết chữ trái lên đá; giấy cũng phải đi mua từng tờ, bởi mua nhiều địch sẽ sinh nghi, theo dõi…

Trong Bài nói chuyện tại Đại hội lần thứ II Hội Nhà báo Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kể lại những ngày đầu làm Báo Việt Nam Độc lập trong bí mật ở căn cứ địa cách mạng Cao Bằng: “Năm 1941, bí mật về nước. Theo lời dạy của Lê-nin là: Tờ báo là công cụ tuyên truyền, cổ động, tổ chức và lãnh đạo. Cho nên mình cố gắng ra một tờ báo ngay và phải làm rất bí mật vì luôn luôn có mật thám của Pháp, Nhật và Bảo Đại rình mò. Điều kiện sinh hoạt thì bữa đói, bữa no. Làm báo thì phải có đá in. Mấy đồng chí đã đi lấy trộm những tấm bia đá rồi mài mất mấy ngày mới thành bản in. In thì phải viết chữ trái lên đá, thế là có một đồng chí phải hì hục tập viết chữ trái. Mấy số báo đầu, ba bốn anh em cùng làm, nhưng in cứ toe toét, chỉ in được ít và xấu xí...”.

“

Sau thành công của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Báo Việt Nam Độc lập tiếp tục xuất bản, là cơ quan ngôn luận của ba tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn và Lạng Sơn. Trong giai đoạn từ năm 1946 đến năm 1954, tờ báo là cơ quan tuyên truyền của Tỉnh bộ Việt Minh Cao Bằng, Tỉnh hội Liên Việt Cao Bằng. Tháng 7/1956, Báo được chuyển về Khu tự trị Việt Bắc và trở thành cơ quan tuyên truyền của Mặt trận Liên Việt khu tự trị Việt Bắc.

Trăm bề gian khó, thậm chí nguy hiểm, nhưng với sự chuẩn bị gấp rút, đầy quyết tâm, chỉ sau thời gian ngắn sau đó, chính xác là ngày 1/8/1941, báo Việt Nam độc lập (gọi tắt là Việt Lập), cơ quan tuyên truyền của Việt Minh tỉnh Cao Bằng xuất bản số đầu tiên. Điều vô cùng vinh dự cho tờ Việt Nam độc lập là không chỉ được Bác sáng lập, tờ báo còn được Người trực tiếp phụ trách.

Không những thế, vì cơ quan Báo Việt Nam Độc lập trong thời gian hoạt động bí mật rất ít người, nên hầu hết là kiêm nhiệm nhiều việc, bản thân Bác Hồ không chỉ phụ trách mà còn tham gia duyệt bài, làm cả việc thu thập tin tức, thậm chí… vẽ tranh, lo phương tiện in, địa điểm in và tổ chức phát hành. Chuyện kể rằng khi viết bài xong, Bác Hồ không cho in ngay mà thường đọc cho những người văn hóa còn thấp nghe, xem có hiểu không, nếu có từ nào, câu nào khó hiểu thì Bác sửa ngay, đảm bảo ai cũng có thể dễ hiểu, dễ nhớ. Từ tháng 9/1942, đồng chí Phạm Văn Đồng trực tiếp chỉ đạo báo cho đến tháng 4/1945.

Kêu gọi dân ta trẻ lẫn già/Đoàn kết vững bền như khối sắt/Để cùng nhau cứu nước Nam ta!

Đó là 4 câu thơ đăng trên trang nhất tờ Việt Nam độc lập số 103 và cũng là tôn chỉ mục đích của tờ báo cơ quan ngôn luận của tổ chức Việt Minh. Trước đó, trên trang nhất tờ Việt Nam Độc lập số đầu tiên mang ký hiệu số 101, là bài xã luận với nội dung: "Tây cốt làm cho dân ta ngu hèn. Báo Việt Nam Độc lập cốt làm cho dân ta hết ngu hèn, biết các việc, biết đoàn kết, đánh Tây, đánh Nhật, làm cho Việt Nam độc lập, bình đẳng, tự do".

Không chỉ có vậy, hầu hết các bài viết trên tờ Việt Nam độc lập đều chung một mục tiêu duy nhất tuyên truyền cho dân hiểu để cùng nhau đoàn kết đứng lên làm cách mạng cứu nước. Không những thế, các bài báo trên Việt Nam độc lập đều hướng tới mục tiêu chỉ đạo tư tưởng cách mạng, định hướng cho quần chúng biết thời cơ, điều kiện, thời điểm tiến hành khởi nghĩa thành công, hướng dẫn cán bộ về công tác bí mật, tổ chức liên lạc giao thông bí mật, về chống khủng bố và phải có thái độ kiên quyết trước sự khủng bố của địch…

Mang đậm “phong cách báo chí Hồ Chí Minh”: ít chuyên mục, kiệm lời, có tranh minh họa, sử dụng rộng rãi các thể loại văn vần cho dễ học thuộc, dễ hiểu, nhớ lâu, phù hợp với trình độ quần chúng, dễ đi vào lòng người và thuận tiện cho việc truyền miệng… Nhờ vậy, Báo Việt Nam Độc lập đã được công chúng đón nhận nhiệt thành, phát hành đến đâu là ảnh hưởng cách mạng lan đến đó, là uy tín các đoàn thể vững đến đó. Báo lúc đầu chỉ in số lượng 400 bản, về sau do phong trào cách mạng phát triển mạnh, có thời điểm Báo có phát hành tăng lên 700 số nhưng vẫn không đáp ứng nhu cầu.

Trong giai đoạn gần 5 năm, với hơn 100 số báo, từ số báo 101 năm 1941 đến số báo 230 tháng 10/1945, Báo Việt Nam Độc lập đã phản ánh trọn vẹn những diễn tiến của những tháng ngày cao trào cách mạng tiến tới Tổng khởi nghĩa, làm tròn nhiệm vụ kêu gọi toàn dân đoàn kết, cổ vũ, động viên cho cuộc đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc, tố cáo những tội ác dã man của phát xít Nhật - đế quốc Pháp; trở thành vũ khí sắc bén của Mặt trận Việt Minh góp phần quan trọng vào thắng lợi của cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Nguyễn Thư