Nghi án tham nhũng

Hạ viện Haiti đã bị giải thể hoàn toàn và người đứng đầu nhánh tư pháp Haiti đã thiệt mạng vì Covid-19. Ông Rony Célestin cũng là một trong số 10 thượng nghị sĩ còn lại trong Quốc hội. Do Haiti có rất ít tổ chức chính trị hoạt động, ông Célestin có một vai trò quan trọng đối với tương lai của quốc gia có hơn 11 triệu dân này.

Đặc biệt, sau khi Tổng thống Haiti Jovenel Moise bị ám sát, ông Rony lại ngày càng có sức ảnh hưởng lớn, khi là một phần trong nhóm những nhà lãnh đạo quan trọng có thẩm quyền pháp lý, giúp quốc gia nghèo thoát khỏi cuộc khủng hoảng chính trị.

Tuy nhiên, đối với hầu hết người dân Haiti, căn biệt thự triệu USD mà ông Célestin sở hữu là biểu tượng của sự bất bình đẳng khi họ cho rằng tầng lớp lãnh đạo ngày càng trở nên giàu có, trong khi người dân trên khắp Haiti đang chịu cảnh đói khổ.

Trong những tháng gần đây, nhiều cuộc biểu tình đã nổ ra trên khắp Haiti nhằm phản đối sự lạm dụng quyền lực của giới quan chức chính trị. Ông Célestin bị các nhà hoạt động Haiti cáo buộc tham nhũng khi mua một căn biệt thự xa xỉ tại Canada.

Theo nguồn tin, ông Célestin sở hữu một căn biệt thự trị giá 3,4 triệu USD với khuôn viên rộng rãi, có rạp chiếu phim riêng, hầm rượu vang và hồ bơi.

Đây cũng là một trong những ngôi nhà đắt nhất từng được rao bán tại khu phố của giới thượng lưu bậc nhất thành phố Quebec, bang Montreal (Canada). Việc mua lại căn nhà đã khiến ông Célestin phải đối mặt với một cuộc điều tra tham nhũng.

Căn biệt thự triệu USD tại thành phố Quebec đã trở thành biểu tượng cho thấy khoảng cách giàu nghèo rõ rệt giữa lối sống xa hoa của giới thượng lưu Haiti và phần đông dân số nước này. Trung bình mỗi ngày một người dân Haiti chỉ kiếm được khoảng 2,41 USD, theo thống kê.

Việc sở hữu căn nhà xa hoa tại Canada của ông Célestin đã khiến người dân phẫn nộ và cho rằng ông đã tham nhũng ngân quỹ khiến nền kinh tế và cuộc sống người dân Haiti trở nên ngày càng khó khăn hơn.

Kiếm hàng triệu USD mỗi tháng

Ông Célestin kịch liệt phủ nhận bất kỳ hành vi sai trái nào. Ông khẳng định rằng mình là một doanh nhân thành công và đã có đóng góp lớn cho chiến dịch tranh cử của Tổng thống bị ám sát, ông Jovenel Moise. Qua đó, ông đã có được nhiều đặc quyền và thành công giúp ông có khả năng chi trả cho căn biệt thự và giúp vợ ông có một vị trí tại Lãnh sự quán Haiti ở Montreal.

“Tôi có sức ảnh hưởng. Nếu tôi muốn vợ tôi trở thành đại sứ, điều đó sẽ xảy ra”, vị thượng nghị sĩ của Haiti chia sẻ với NYT. “Tôi không cần phải biện minh cho những khoản thu nhập của mình.”

Trong một cuộc phỏng vấn hiếm hoi vào cuối tháng 3, vị thượng nghị sĩ 46 tuổi từng chia sẻ ông kiếm được hàng triệu USD/tháng từ việc trồng trọt, nhập khẩu và các công việc kinh doanh hợp pháp khác. Ông cho biết,Marie Louisa Célestin, tiền để mua căn biệt thự vào cuối năm 2020, để vợ và các con của ông có thể tận hưởng “phúc lợi xã hội tốt nhất” khi sống tại Canada.

Vị thượng nghị sĩ khẳng định ông sở hữu những doanh nghiệp đang phát triển mạnh tại Haiti, giúp nguồn thu nhập mỗi tháng của ông lên tới hàng triệu USD.

Cụ thể, ông Célestin từng chia sẻ ông sở hữu một trang trại gà khổng lồ với hơn 800.000 con ở thành phố Léogâne của Haiti, có trị giá khoảng 60 triệu USD. Bên cạnh đó, ông cũng sở hữu một công ty khí đốt có tên là PetroGaz-Haiti. Không những vậy, ông Célestin cho biết ông cũng có một đài phát thanh Model FM có trụ sở đặt ở ngoại ô thủ đô Port-au-Prince.

Tuy nhiên, tờ NYT gần như không tìm thấy bằng chứng nào cho chứng thực cho lời nói của ông Célestin. Một số doanh nghiệp theo như mô tả của ông đều có quy mô nhỏ hơn rất nhiều so với những gì ông Célestin tuyên bố.

Luật sư của anh ta từ chối cung cấp thông tin chi tiết về các doanh nghiệp của anh ta khi cuộc điều tra chống tham nhũng ở Haiti đang được tiến hành.

Khủng hoảng tại Haiti

Bất chấp nhận được hàng tỷ USD tiền trợ nhằm tái thiết đất nước sau trận động đất kinh hoàng năm 2010, Haiti vẫn chưa vực dậy được và tình hình được đánh giá đang ngày càng trở nên tồi tệ hơn.

Các băng đảng tội phảm kiểm soát nhiều khu vực khiến tình trạng đói nghèo tại Haiti gia tăng nhanh chóng. Các quan chức cấp cao như ông Célestin dính cáo buộc tham nhũng trong khi không có những nỗ lực tích cực để hỗ trợ cứu đất nước khỏi khủng hoảng.

Tổ chức Minh bạch Quốc tế, cơ quan giám sát chống tham nhũng, xếp Haiti thứ 170 trong số 180 quốc gia về chỉ số tham nhũng trong năm 2020.

Nhiều nhà hoạt động Haiti và Canada nghi ngờ về tính nghiêm túc của cuộc điều tra tham nhũng đối với ông Célestin. Một báo cáo năm 2020 của Bộ Ngoại giao Mỹ cho rằng những kẻ tham nhũng tại Haiti không bị trừng phạt. Thượng viện Haiti chưa bao giờ truy cứu một quan chức cấp cao bị cáo buộc tham nhũng.

Khi làn sóng phẫn nộ của người dân ngày càng lên cao, chính phủ Haiti đã mở một cuộc điều tra tham nhũng đối với ông Célestin, Tuy nhiên, nhiều nhà hoạt động Haiti và giới chức Canada tỏ ra hoài nghi về tính nghiêm túc của cuộc điều tra này.

Một báo cáo về nhân quyền năm 2020 của Bộ Ngoại giao Haiti cho biết bất chấp nhiều báo cáo về tham nhũng của chính phủ, những quan chức tham nhũng vẫn không hề bị trừng phạt. Thượng viện nước này cũng chưa từng có tiền lệ truy cứu một quan chức cấp cao bị buộc tội tham nhũng, báo cáo nhấn mạnh.

Vào năm 2019, Willot Joseph, một thượng nghị sĩ thuộc đảng của tổng thống bị ám sát, thừa nhận trên đài truyền hình quốc gia rằng ông đã nhận hối lộ 100.000 USD từ một ứng cử viên cho chức thủ tướng để đổi lấy lá phiếu “có” về đề cử của ông.

Ba báo cáo của Tòa án Kiểm toán và Tranh chấp Hành chính Cấp cao của đất nước tiết lộ rằng phần lớn khoản tài trợ phát triển dầu mỏ từ Venezuela trị giá 2 tỷ USD cho Haiti đã bị biển thủ hoặc lãng phí bởi giới chức chính phủ Haiti.

Kể từ năm 2008, tất cả các quan chức được bầu ở Haiti đã được yêu cầu phải kê khai tài sản cá nhân khi nhậm chức và rời nhiệm sở.

Tuy nhiên, theo báo cáo năm 2019 của Tổ chức Clear Eyes, một nhóm nhân quyền ở Haiti, cho biết có rất ít quan chức thực hiện yêu cầu trên và kể cả nếu có bị phát hiện tham nhũng thì họ cũng không phải chịu bất kỳ hình phạt nào.

Trong những năm qua, ông Célestin đã phải đối mặt với nhiều cáo buộc gian lận và tham nhũng, cả trong các chiến dịch tranh cử và cả khi đảm nhiệm chức thượng nghị sĩ.

Năm 2010, khi ông được bầu vào Hạ viện của Quốc hội, cuộc bầu cử đã bị hủy bỏ do các cáo buộc tham nhũng và gian lận . Bảy năm sau, khi ông giành được ghế Thượng viện, đối thủ của ông cho rằng cuộc bỏ phiếu đã bị “thao túng”.

Pierre Espérance, giám đốc điều hành của Mạng lưới Bảo vệ Nhân quyền Quốc gia Haiti, đã kêu gọi ông Célestin tiết lộ hồ sơ kê khai tài sản và thu nhập của ông, chẳng hạn như phiếu nhập khẩu hàng hóa và tờ khai thuế của các doanh nghiệp do ông đứng tên. “Nếu kiếm được hàng triệu USD mỗi tháng, ông ấy cũng đã nộp rất nhiều tiền thuế cho chính phủ. Ông ấy phải cho chúng ta xem những bằng chứng đó”, ông Espérance cho biết.

“Haiti là một quốc gia nghèo, nơi mọi người đang chết vì đói. Vậy mà vẫn có rất nhiều giàu có đang cố gắng chuyển tiền của họ ra nước ngoài để mua biệt thự xa xỉ,” Frantz André, một nhà vận động nhân quyền hàng đầu của Haiti ở Montreal, dẫn đầu các cuộc biểu tình bên ngoài lãnh sự quán Haiti trong những tháng gần đây, chia sẻ.

Đăng tải bức ảnh căn biệt thự xa hoa của thương nghị sĩ Célestin tại Canada trên trang Facebook cá nhân của mình, ông André còn kèm theo một câu mô tả “Nếu bạn là người dân Haiti, đây cũng là nhà của bạn đấy”.