Tập tục mai táng - một câu chuyện không hề nhỏ

Tại Diễn đàn, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng đây là một diễn đàn khoa học mở dành cho các nhà khoa học, chuyên gia, cơ quan quản lý trực tiếp bàn về tập tục mai táng - một câu chuyện không hề nhỏ.

“Tập quán ma chay, mai táng là một vấn đề xã hội liên quan đến tập tục, truyền thống, nên không chỉ đơn thuần bằng các quy định pháp luật, chính sách kinh tế có thể giải quyết được vấn đề mà còn phải đi đôi với việc nghiên cứu rất sâu các khía cạnh văn hoá, xã hội, phối hợp tất cả các giải pháp mới có định hướng nhằm tạo chuyển biến tích cực. Việt Nam có trên 50 dân tộc anh em với những phong tục, tập quán, tín ngưỡng khác nhau nên không thể máy móc áp dụng một chính sách, quy định chung cho tất cả. Chúng ta phải bàn rất kỹ”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh và mong muốn các nhà khoa học cùng nhau nghiên cứu, đưa ra khuyến nghị và tham gia giải quyết.

Vì vậy, Diễn đàn khoa học “Tập quán mai táng của người Việt Nam - Xu hướng biến đổi và những vấn đề đặt ra” là rất cần thiết để các nhà khoa học, cơ quan quản lý, các tổ chức chính trị-xã hội, tôn giáo… đưa ra những góc nhìn khác nhau, có các khuyến nghị cần thiết.

Các ý kiến tại diễn đàn đều chung nhận định từ bao đời, người Việt truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác những phong tục tập quán về những việc cần làm đối với người đã mất. Từ việc tổ chức đám tang chu đáo với đầy đủ nghi lễ, xây dựng "mồ yên, mả đẹp" tới ngày giỗ, ngày Tết.

Hình thức và tập quán mai táng của người Việt Nam phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên, địa hình và thủy văn, môi trường, quan niệm văn hóa và tín ngưỡng, tâm linh… ở từng vùng đất, từng dân tộc, nhưng đều bày tỏ lòng tiếc thương và biết ơn, thể hiện đạo hiếu và đạo nhân, nghĩa dành cho người đã khuất.

Tuy nhiên, bên cạnh những nét truyền thống, tín ngưỡng tốt đẹp, thời gian qua, việc tổ chức tang lễ, mai táng và xây dựng mồ mả đang bị biến tướng, tự phát, “đua tranh”. Thậm chí, ở một số nơi còn “sáng tác” thêm những “mục mới” về tang lễ, mai táng, mồ mả rất hình thức. Đã có sự ganh đua, khoe khoang... vì sĩ diện, vì các mối quan hệ cho người sống chứ không phải vì những nét truyền thống tốt đẹp.

Nghĩa trang ở nhiều nơi ở tình trạng tự phát, thiếu quản lý, có nơi nghĩa trang như một thành phố nhỏ, có nơi lộn xộn, nhếch nhác không chỉ ảnh hưởng đến đất ở, đất sản xuất, mỹ quan môi trường… còn gây ra tranh chấp, mất đoàn kết ở không ít nơi...

Vấn đề ô nhiễm môi trường do cải táng (bốc mộ), cúng lễ quá nhiều và đặt các khu vực chôn cất không theo quy hoạch, không đảm bảo vệ sinh môi trường ảnh hưởng lớn đến nhiều khu đô thị và cả ở nông thôn.

Nhiều nhà khoa học cũng kiến nghị một mặt cần phải có các quy định, chính sách khuyến khích người dân thực hiện các hình thức mai táng mới. Tuy nhiên, những quy định, chính sách này phải dựa trên, đồng hành với việc vận động người dân, trong đó cần phát huy vai trò tích cực của các tôn giáo, tổ chức xã hội để định hướng, tạo đồng thuận trong nhân dân. Mặt khác, chúng ta cần đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền những vấn đề liên quan đến tập quán, phong tục mai táng đến cộng đồng, người dân và xã hội.

Quốc Trần