Ông Trump khẳng định động thái này nhằm thúc đẩy sản xuất nội địa, giảm nhập khẩu và tăng nguồn thu cho chính phủ liên bang. Ngoài ra, ông còn sử dụng thuế quan như biện pháp gây sức ép lên Canada, Mexico và Trung Quốc để hợp tác chặt chẽ hơn trong việc kiểm soát nhập cư bất hợp pháp và ngăn chặn buôn lậu fentanyl vào Mỹ.

"Bắt đầu từ ngày mai, các mức thuế này sẽ có hiệu lực", thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt tuyên bố vào ngày 31/1. Ông Trump sau đó nhấn mạnh với báo giới tại Phòng Bầu dục rằng không có biện pháp nào có thể ngăn chặn việc triển khai các mức thuế.

Ông Trump cho biết ông đang xem xét miễn trừ hoặc áp dụng mức thuế suất thấp hơn đối với dầu nhập từ Canada và Mexico. "Tôi có lẽ sẽ giảm một chút thuế đối với mặt hàng đó. Chúng tôi nghĩ rằng mức thuế sẽ chỉ khoảng 10%", ông nói.

Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ, nước này nhập khẩu khoảng 4,6 triệu thùng dầu mỗi ngày từ Canada và 563.000 thùng từ Mexico, trong khi sản lượng nội địa đạt gần 13,5 triệu thùng mỗi ngày vào tháng 10 năm ngoái.

Ngoài thuế nhập khẩu từ ba quốc gia trên, ông Trump tuyên bố sẽ tiếp tục đánh thuế đối với chip máy tính, dầu khí, đồng và có thể cả Liên minh châu Âu. Ông dự kiến các mức thuế bổ sung sẽ có hiệu lực vào khoảng ngày 17/2.

Thông báo của Nhà Trắng ngay lập tức khiến thị trường chứng khoán chao đảo. Chỉ số S&P 500 lao dốc và mất phần lớn mức tăng trong ngày khi nhà đầu tư lo ngại về tác động tiêu cực của thuế quan đối với tăng trưởng kinh tế. 

Quyết định này dấy lên lo ngại về nguy cơ giá cả gia tăng nhanh chóng đối với người tiêu dùng. Dù ông Trump ám chỉ có thể giảm bớt tác động với dầu nhập khẩu, giới phân tích cảnh báo thuế quan có thể gây rối loạn chuỗi cung ứng và đẩy lạm phát tăng cao.

Việc áp thuế đối với dầu nhập khẩu có thể làm tăng chi phí nhiên liệu, ảnh hưởng trực tiếp đến giá xăng dầu và hàng hóa tiêu dùng tại Mỹ.

Lãnh đạo phe Dân chủ Thượng viện Chuck Schumer cảnh báo thuế quan có thể làm tăng giá từ thực phẩm, xăng dầu đến ô tô, khiến các gia đình trung lưu gặp khó khăn hơn. Thuế quan cũng có thể đẩy giá cả lên cao, ảnh hưởng đến nhiều ngành công nghiệp quan trọng như ô tô, năng lượng, gỗ xẻ và nông nghiệp.

Cả Canada, Mexico và Trung Quốc đều cảnh báo sẽ có biện pháp đáp trả nếu Mỹ thực thi các mức thuế mới.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau tuyên bố Ottawa đã sẵn sàng phản ứng ngay lập tức nếu ông Trump thực sự áp thuế. Ông nhấn mạnh thuế quan có thể gây "hậu quả thảm khốc" cho Mỹ, làm tăng chi phí hàng hóa và đặt việc làm của người Mỹ vào tình thế nguy hiểm. 

Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum cũng tuyên bố chính phủ của bà đã có nhiều phương án đối phó với các động thái từ Washington. "Chúng tôi sẽ luôn bảo vệ phẩm giá và chủ quyền của Mexico, duy trì đối thoại bình đẳng mà không phụ thuộc vào Mỹ", bà nói.

Về phía Trung Quốc, ông Liu Pengyu, phát ngôn viên đại sứ quán nước này tại Washington, kêu gọi Mỹ giải quyết bất đồng thông qua đối thoại thay vì thuế quan. "Không bên nào thắng trong một cuộc chiến thương mại hay thuế quan. Điều này không có lợi cho cả hai nước cũng như nền kinh tế thế giới", ông tuyên bố.

Hoài Phương (theo Reuters, SCMP, AFP)