Vào tháng 1/2020, trước đại dịch COVID-19 và dưới thời cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, Trung Quốc đã đồng ý mua thêm ít nhất 200 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ của Mỹ trong hai năm tới, so với mức năm 2017. Được gọi là thỏa thuận thương mại giai đoạn một, thỏa thuận mua bán bao gồm nông nghiệp, năng lượng và các sản phẩm chế tạo cụ thể.

Tuy nhiên, tính đến tháng 6/2021, cả dữ liệu của chính phủ Trung Quốc và Mỹ đều chỉ ra rằng Trung Quốc đã mua ít hơn 70% mục tiêu tính đến thời điểm hiện tại, theo ước tính của ông Chad Bown, chuyên gia về Kinh tế và Phát triển Toàn cầu tại Viện kinh tế Quốc tế Peterson.

Theo dữ liệu của Mỹ mà ông Bown trích dẫn, việc mua nông sản tiến gần nhất đến mức thỏa thuận đạt được, ở mức 90% so với mục tiêu. Trong khi đó, dữ liệu hải quan Trung Quốc cho thấy, sự thiếu hụt diễn ra khi thương mại giữa hai nước ngày càng tăng.

Nhập khẩu của Trung Quốc từ Mỹ trong nửa đầu năm đã tăng lên 87,94 tỷ USD, tăng 55,5% so với cùng kỳ năm 2020 và tăng gần 49,3% so với sáu tháng đầu năm 2019.

Trong khi đó, Trung Quốc đã xuất khẩu hàng hóa trị giá 252,86 tỷ USD sang Mỹ trong nửa đầu năm 2021, tăng 42,6% so với cùng kỳ năm 2020 và tăng 26,8% so với nửa đầu năm 2019.

Do đó, Mỹ vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc, bất chấp căng thẳng thương mại leo thang dưới thời chính quyền Trump.

Đàm phán thương mại Mỹ-Trung bế tắc

Trong vài năm gần đây, dưới thời chính quyền Trump, Mỹ đã áp đặt thuế quan đối với hàng hóa trị giá hàng tỷ đô la của Trung Quốc trong nỗ lực giải quyết các khiếu nại lâu dài về các vấn đề như thiếu khả năng tiếp cận thị trường và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Bắc Kinh đã đáp trả bằng chính các mức thuế đối với hàng hóa của Mỹ.

Kể từ khi nhậm chức vào tháng 1/2021, Tổng thống Joe Biden đã giữ nguyên các mức thuế và lệnh trừng phạt từ thời ông Trump đối với các công ty công nghệ lớn của Trung Quốc như Huawei, đồng thời công bố các biện pháp trừng phạt bổ sung đối với các thực thể Trung Quốc.

Nhưng ông Biden “vẫn chưa nêu rõ một chiến lược thương mại hoặc một cách tiếp cận khác thực sự hiệu quả trong việc chống lại sức mạnh kinh tế của Trung Quốc”, ông Michael Hirson, giám đốc thực hành về Trung Quốc và Đông Bắc Á tại Eurasia Group, cho biết trên “Squawk Box Asia” của CNBC.

Trong cuộc họp cấp cao giữa các quan chức hai nước vào thứ Hai (26/7), Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị cho biết Mỹ nên loại bỏ thuế quan.

Viện Peterson cho biết trong năm đầu tiên của hiệp định thương mại giai đoạn một, vào năm 2020, lượng mua của Trung Quốc chưa đạt 60% mục tiêu.

Thặng dư thương mại của Trung Quốc với Mỹ mà ông Trump đã cố gắng giảm, vẫn ở gần mức cao nhất lịch sử ở mức 32,58 tỷ đô la vào tháng 6, dữ liệu hải quan cho thấy.

Tại cuộc họp báo vào giữa tháng 7, Người phát ngôn Bộ Thương mại Gao Feng từ chối xác nhận liệu thỏa thuận giai đoạn một có còn được thực hiện hay không. Thay vào đó, ông cho biết Trung Quốc luôn khuyến khích cả hai bên “làm việc cùng nhau để tạo ra bầu không khí và các điều kiện để thực hiện thỏa thuận”.