Người đồng sáng lập Taliban Mullah Abdul Ghani Baradar thừa nhận ngay cả bản thân các chiến binh cũng ngạc nhiên trước tốc độ của cuộc tiếp quản. Giờ đây, nhóm phiến quân Hồi giáo phải đối mặt với thách thức về khả năng cầm quyền, ông nói thêm. Taliban dự kiến ​​sẽ sớm tuyên bố một Tiểu vương quốc Hồi giáo mới của Afghanistan.

Diễn biến tình hình chiến sự ở Afghanistan chuyển biến quá nhanh. Ngay cả các quan chức cố vấn Mỹ cũng ngạc nhiên trước sự sụp đổ nhanh chóng của lực lượng chính phủ Afghanistan, khi tuần trước họ còn dự đoán thủ đô Kabul có thể thất thủ trong từ 30 ngày đến 90 ngày.

Từ sớm ngày Chủ nhật (15/8), kỷ nguyên thứ hai của sự cai trị của Taliban đã bắt đầu một cách hiệu quả. Các chỉ huy Taliban bắt đầu một ngày chiến thắng tự tin đến mức sau khi các chiến binh của họ bao vây thủ đô, họ đã ra lệnh cho các chiến binh ở bên ngoài thành phố và chờ đợi.

“Lực lượng của chúng tôi không tiến vào thành phố Kabul. Chúng tôi muốn một sự chuyển giao quyền lực một cách hòa bình”, Người phát ngôn của Taliban Suhail Shaheen nói. Nhưng với sự đầu hàng dường như không thể tránh khỏi, các lực lượng chính phủ Afghanistan tan rã, cướp bóc nổ ra và vài giờ sau Taliban tuyên bố cần phải có người của họ để khôi phục trật tự.

Vì vậy, nhóm phiến quân tiến vào Kabul không phải với tư cách là chiến binh mà là cảnh sát, thể hiện mình là một chính phủ đang chờ đợi. Đến tối, Taliban đã chiếm được ‘Arg’, dinh tổng thống là nơi nắm quyền lịch sử của Afghanistan. Nơi này dự kiến ​​sẽ được sử dụng để tuyên bố một Tiểu vương quốc Hồi giáo mới, hơn hai thập kỷ sau khi Taliban bị lật đổ bởi quân đội Mỹ và đồng minh sau sự kiện ngày 11/9.

Chưa đầy một tháng trước lễ kỷ niệm 20 năm vụ tấn công 11/9 và nước Mỹ, khói nghi ngút bốc lên từ khuôn viên đại sứ quán Mỹ tại Kabul khi các nhân viên ngoại giao vội vàng tiêu hủy tài liệu, trước khi một nhóm cuối cùng hạ lá cờ sao sọc và đến sân bay bằng trực thăng quân sự.

Ngày chủ Nhật 15/8 đánh dấu chấm hết cho chiến dịch quân sự kéo dài 20 năm của Mỹ tại Afghanistan mà thành quả của nó đến nay dường như tất cả đã rõ.

Bất chấp những lời hứa ân xá của Taliban trước đây về việc ân xá cho kẻ thù cũ của họ, nhiều người ở Kabul không tin tưởng đang tìm kiếm một tương lai khác ở bên ngoài Afghanistan. Hàng nghìn người cố gắng thoát ra kéo đến sân bay Kabul. Vào tối Chủ nhật (15/8), họ tràn vào đường băng, ngăn chặn mọi giao thông hàng không.

Những người Afghanistan khác không còn lựa chọn nào để rời đi đã chạy về nhà để phá hủy bằng chứng về mối liên hệ với phương Tây hoặc chính phủ khi họ nhận ra Taliban đang đến. Những phụ nữ không có burqas (loại áo trùm dài) tìm kiếm khắp các cửa hàng để có thể mua chúng. Nhiều bệnh viện bị đóng cửa và không ít phụ nữ phải sinh con tại nhà.

Trong các công viên và những khu vực trống trải khác, những người chạy trốn khỏi cuộc tiến công của Taliban ở các vùng khác của Afghanistan tụ tập trong lều, lo sợ về một tương lai mà họ đã cố gắng nhưng không thể trốn thoát. Cơ quan tị nạn của Liên hợp quốc cho biết hơn 550.000 người ở Afghanistan đã rời bỏ nhà cửa do xung đột kể từ đầu năm nay.

Shaheen, phát ngôn viên của Taliban, đã hứa "ân xá" cho những người làm việc cho chính phủ hiện đã sụp đổ, hoặc với các quốc gia phương Tây, mời họ - mặc dù có thể chỉ là những người đàn ông - phục vụ dưới sự cai trị của Taliban. “Chúng tôi một lần nữa mời tất cả họ đến và phục vụ dân tộc và đất nước”, ông nói.

Tuy nhiên, đó là một lời đề nghị mà nhiều người đón nhận với sự hoài nghi. Tại các khu vực bị nhóm này chiếm giữ, đã có những báo cáo đáng tin cậy về các vụ giết người trả thù, hành quyết những người lính đầu hàng và phụ nữ bị buộc thôi việc trước mũi súng, cấm đi học và bị các chiến binh cưỡng ép kết hôn.

Cuộc chiến kết thúc mà không có cuộc chuyển giao

Trong một tuyên bố hôm Chủ nhật (15/8), phát ngôn viên của Taliban cho biết “cuộc chiến đã kết thúc” và người dân Afghanistan sẽ sớm biết chế độ mới sẽ diễn ra theo hình thức nào.

Trước đó, Tổng thống Ashraf Ghani đã rời khỏi đất nước. Đến tối Chủ nhật, ông Ghani được cho là đã tới Tajikistan. Trong một bài đăng trên Facebook, Tổng thống Afghanistan thừa nhận chiến thắng quân sự của Taliban và nói rằng ông rời đi để tránh giao tranh ở Kabul, nơi có thể gây ra "một trận đổ máu".

Ông Ghani viết: “Taliban đã chiến thắng bằng sự phán xét của kiếm và súng của họ, và giờ đây họ phải chịu trách nhiệm về danh dự, tài sản và sự tự bảo vệ của đồng bào mình”.

Trong khi đó, những người còn sót lại trong chính phủ Afghanistan đã đến Qatar để gặp các đại diện của Taliban trong nỗ lực giành được sự đảm bảo về việc chuyển giao quyền lực một cách hòa bình, đối xử với người tị nạn và lời hứa về lệnh cấm trả đũa.

Tuy nhiên, nhiệm vụ của Mỹ từng nhắm tới việc tái thiết Afghanistan đã bị cắt giảm thành cố gắng đưa tất cả nhân viên và các đồng minh của Afghanistan rời khỏi đất nước trước khi Taliban tiếp quản hoàn toàn.

Tất cả các đại sứ quán của các nước liên minh châu Âu di tản khỏi Kabul dưới sự hỗ trợ và bảo vệ của quân đội Mỹ. Mặc dù vậy, các nhà ngoại giao của Nga, Pakistan, Iran và các quốc gia khác không tham gia sứ mệnh của NATO vẫn ở lại thủ đô của Afghanistan.

Cuộc di cư của những người có thể rời khỏi Afghanistan bắt đầu sáng ngày Chủ nhật, sau khi Taliban chiếm được thành phố phía đông Jalalabad, trung tâm chính cuối cùng do chính phủ nắm giữ, và khu vực gần biên giới giáp với Pakistan.

Trái ngược với ông Ghani, cựu tổng thống Hamid Karzai đã chia sẻ một đoạn video quay cảnh mình với các con gái, hứa sẽ ở lại Kabul. Ông Karzai là một phần của hội đồng điều phối mới được thành lập của các nhà lãnh đạo Afghanistan, sẽ gặp Taliban và quản lý việc chuyển giao quyền lực.  

Hai quan chức Taliban cho biết hôm Chủ nhật rằng, sẽ không có chính phủ chuyển tiếp ở Afghanistan và nhóm này mong đợi một sự bàn giao hoàn toàn quyền lực.

Cuộc chiếm giữ thủ đô Kabul gần như không đổ máu của Taliban diễn ra sau cuộc tấn công chớp nhoáng kéo dài 11 ngày vào các thành phố trên khắp Afghanistan. Các chiến binh Hồi giáo đã chiếm hầu hết các vùng nông thôn Afghanistan cùng với các cửa khẩu biên giới quan trọng trong một chiến dịch bắt đầu vào tháng 5, và trong tháng 8, họ đã tấn công vào các khu vực thành thị trên toàn quốc, chia cắt và làm mất tinh thần của các lực lượng Afghanistan.

20 năm trước Mỹ và NATO đưa quân vào Afghanistan trong sự quyết tâm và hồ hởi tiêu diệt nhóm khủng bố Al Qeada, lúc này Taliban trở lại thủ đô Kabul với đúng tâm thế ấy nhưng với mục tiêu xây dựng một nhà nước hồi giao mới, sẽ rất khác với những gì người dân Afghanistan từng có suốt hai thập kỷ qua.