LTS: Ngày 2/1/2017, Sở Giao thông vận tải (GTVT) Hà Nội chính thức thực hiện điều chuyển luồng tuyến xe khách liên tỉnh. Việc điều chuyển này với ‘kỳ vọng’ nhằm giảm xe khách đi xuyên tâm, gây ùn tắc giao thông. Tuy nhiên, sau hơn 5 năm thực hiện đã bộc lộ nhiều bất cập, không còn phù hợp với thực tế, nhiều ý kiến nhìn nhận thẳng thắn cho rằng, việc điều chuyển luồng tuyến xe khách liên tỉnh ở Hà Nội đã ‘vỡ trận’. Để có cách nhìn khách quan, phản ánh đúng thực trạng giao thông Hà Nội thời gian qua, nhóm phóng viên báo Nhà báo và Công luận đã dành nhiều tháng tiến hành khảo sát, ghi nhận, phỏng vấn các nhà xe, người đứng đầu bến xe, Sở GTVT Hà Nội và đặc biệt lấy ý kiến các chuyên gia nhằm tìm kiếm giải pháp để nâng cao, giải quyết những ‘nút thắt’, bất cập trong hoạt động vận tải này.

‘Kỳ vọng’ giảm ùn tắc giao thông

Ngày 26/6/2015, Bộ GTVT có Quyết định số 2288/QĐ-BGTVT Phê duyệt Quy hoạch chi tiết tuyến vận tải hành khách cố định liên tỉnh đường bộ toàn quốc đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Theo Quyết định này, trong quy hoạch chi tiết đến năm 2020 nêu rõ: Đối với các tuyến đi và đến địa bàn Hà Nội: Bố trí luồng tuyến đến/đi từ các tỉnh/thành phố vào các bến xe Hà Nội theo nhu cầu và theo hướng tuyến cũng như tính kết nối với mạng lưới giao thông.

Cụ thể, các tuyến theo Quốc lộ 1, Quốc lộ 1B đi vào bến xe Gia Lâm; các tuyến đi theo hướng đường Hồ Chí Minh, Quốc lộ 6 đi vào bến xe Yên Nghĩa; các tuyến đi theo hướng Quốc lộ 32, Cầu Thăng Long đi vào các bến xe Mỹ Đình; các tuyến phía Nam đi theo hướng Quốc lộ 1, đường cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ đi vào bến xe nước Nước Ngầm, Giáp Bát. Đối với các bến xe: Giáp Bát, Mỹ Đình, Lương Yên giữ ổn định tần suất phương tiện hoạt động đến năm 2020, chỉ tăng cường đi vào các dịp lễ, tết.

Đến ngày 22/12/2016, Sở GTVT Hà Nội có Thông báo số 1635/TB-SGTVT về Chủ trương sắp xếp, điều chuyển luồng tuyến vận tải hành khách liên tỉnh bằng xe ô tô trên địa bàn thành phố Hà Nội. Thời gian thực hiện: Sắp xếp, điều chuyển từ ngày 2/1/2017. 

Theo như sự kỳ vọng của Bộ GTVT và đặc biệt là thành phố Hà Nội, việc thực hiện điều chuyển luồng tuyến sẽ giảm xe khách đi xuyên tâm, giảm ùn tắc giao thông cho Thành phố - đây là nhiệm vụ trọng tâm mà Bộ Giao thông và Hà Nội tập trung giải quyết.

Lãnh đạo Hà Nội cũng từng tuyên bố: “Việc điều chuyển luồng tuyến vận tải nằm trong kế hoạch và phục vụ lợi ích chung cho thành phố, "không vì bất cứ một nhóm lợi ích nào".

Phát sinh nhiều ‘rối ren, bất cập’

Tuy nhiên, sau một thời thực hiện điều chuyển luồng tuyến, hàng loạt bất cập phát sinh đã khiến nhà xe, bến xe, lực lượng chức năng phải “đau đầu” tìm cách ứng phó.

Đáng chú ý là tình trạng xe chạy ‘trái tuyến’ để đón, trả khách diễn ra phổ biến. Những xe khách vốn dĩ phải có mặt tại bến Giáp Bát, Nước Ngầm để đón khách đi Thanh Hóa, miền Trung, Tây Nguyên, miền Nam thì vô tư đón trả khách ngay tại nhiều khu vực ở quận Nam Từ Liêm như đường Lê Quang Đạo, cổng làng Phú Đô (phường Phú Đô), đối diện cổng Đại học Ngoại ngữ Hà Nội...

Hoặc ngược lại với các tuyến đi Phú Thọ, Tuyên Quang... các xe khách cũng lòng vòng xuyên tâm đón khách ở các khu vực Hoàng Mai, Thanh Trì...

Thâm nhập vào một 'bến cóc’ bên trong bến đỗ xe Mỹ Đình 2 – Trạm đăng kiểm 29-03S (số 3 Lê Quang Đạo, phường Phú Đô), nhóm phóng viên ghi nhận, nơi đây, nhiều năm nay trở điểm đón khách và nhận hàng hóa của một số nhà xe chạy các tuyến phía Nam đi Đắk Nông, Đắk Lắk…

Qua ghi nhận, nhóm phóng viên tiếp tục phát hiện ra hàng chục ‘bến cóc’ với đủ các loại xe khách, xe Limousine chạy hợp đồng ‘trá hình’ xuất hiện trước Rạp xiếc Trung ương (phố Trần Nhân Tông, phường Lê Đại Hành, quận Hai Bà Trưng).

Hay tại khu vực Công viên Cầu Giấy (phường Dịch Vọng), đây dường như là ‘điểm dừng đỗ, tập kết khách’ với hàng chục xe khách, xe Limousine đậu đỗ la liệt. Cổng sau của siêu thị Big C Thăng Long, dọc tuyến đường Tú Mỡ (quận Cầu Giấy)... cũng đang là điểm đỗ ‘lý tưởng’ của xe chở khách ‘trá hình’.

Thậm chí, dưới lớp 'vỏ bọc' là các văn phòng nhà xe nhưng thực chất là điểm gom khách, hàng hóa, các nhà xe đã cho xe khách, xe Limousine ngang nhiên đón trả khách, hàng hóa gây mất trật tự an toàn giao thông. Như tại một chi nhánh văn phòng nhà xe Hà Nội đi Ninh Bình (ngõ 70, đường Nguyễn Hoàng, phường Mỹ Đình 2, quận Nam Từ Liêm) theo phản ánh hoạt động nhiều năm nay nhưng không bị xử lý.

Ông Vũ Ngọc Tân – người dân sinh sống tại quận Cầu Giấy bức xúc: “Vào giờ sáng tôi đi làm những chiếc xe chở khách quanh khu vực Cầu Giấy chạy như ong vỡ tổ. Lái xe họ lạng lách, đánh võng khiến ai cũng khiếp sợ. Quanh khu vực Công viên Cầu Giấy thì không khác gì bến xe đâu các chú”.

Không chỉ có xe chạy trái tuyến bắt khách, bến cóc mọc lên la liệt mà nghiêm trọng hơn là sự ‘nở rộ’ của dạng xe Limousine dưới 10 chỗ ‘chạy dù’ dưới hình thức chở khách hợp đồng. Người dân không khó để bắt gặp tại khu vực các bến xe: Giáp Bát, Gia Lâm, Nước Ngầm, Yên Nghĩa, Mỹ Đình hàng loạt những chiếc xe Limousine chạy liên tỉnh với ngoại hình nhỏ gọn, bắt mắt xếp hàng đón khách, hàng hóa.

Theo thống kê của Sở GTVT Hà Nội trong năm 2017 có hơn 200 xe Limousine được cấp phép hoạt động dưới hình thức chạy 'hợp đồng'. Nhưng hiện nay, số lượng xe Limousine đã tăng nhanh một cách 'chóng mặt' không chỉ ở Hà Nội mà còn ở các tỉnh. Số liệu không chính thức từ một Giám đốc bến xe tại Hà Nội, trước khi Quyết định 2288 của Bộ GTVT ra đời, xe hợp đồng có khoảng 2.000 lượt ra vào Hà Nội nhưng sau 5 năm con số này đã lên đến hàng chục nghìn lượt.

Qua khảo sát của nhóm phóng viên, các xe Limousine hoạt động tương tự như xe khách liên tỉnh, chỉ khác là không vào bến mà hoạt động ở những bến cóc tự phát, hoặc có thể chạy lòng vòng quanh Thành phố để đón khách khi khách có nhu cầu đi xe. Họ nắm bắt rất tốt tâm lý của người dân chỉ cần ‘bốc máy’ dù bất cứ ở khu vực nào trên địa bàn thành phố Hà Nội cũng có xe đưa rước, phục vụ.

Trong khi đó, để xử lý những tình trạng nêu trên rất khó khăn. Điều này được Thanh tra Sở GTVT Hà Nội giải thích là khó có thể chứng minh được xe Limousine hoạt động như dạng xe khách liên tỉnh. Hoặc họ sinh ra những hợp đồng ‘ma’ để đối phó với lực lượng chức năng…

Một lãnh đạo bến xe tại Hà Nội (xin được giấu tên) cho biết, ông có tham gia vào một Group trên mạng xã hội trong đó có cả người đứng đầu các lực lượng chức năng của Quận để tiện trao đổi công việc. Trên đường đi làm ông có chụp ảnh một số ‘xe dù’ đậu đỗ ngay trước cửa bến đón trả khách đề nghị lực lượng chức năng xử lý nhưng có khi chỉ nhận được những phản hồi như “sẽ cho xử lý ngay” hoặc “vâng dạ”, xong rồi lại đâu vào đấy.

Nhiều xe khách “bỏ” bến hoặc chạy túc tắc qua ngày

Sau điều chuyển luồng tuyến, bến xe được hưởng lợi gì? Điều này cũng được dư luận rất quan tâm. Qua trao đổi với phóng viên, một số lãnh đạo bến xe lại “kêu trời” bởi bất cập với tình trạng xe bỏ bến…

Ông Nguyễn Tất Thành - Giám đốc bến xe Giáp Bát cho biết, bất cập trong bến xe là từ khi điều chuyển luồng tuyến xuất hiện nhiều xe chạy về cùng một tỉnh, thành phố. Do đó, việc xếp nốt khiến nhà xe than phiền, thậm chí bức xúc bởi bất cập không có khách mà xe vẫn cứ phải xuất bến.

“Hiện nay, số lượng xe trong bến dần teo tóp hết. Như tuyến Ninh Bình về, trước điều chuyển về có 70 chuyến, khi điều về thêm gần 70 chuyến nữa, sinh ra bất cập. Bởi hình thành hơn 150 chuyến thì cứ 3, 5 phút ra một chuyến thì làm sao người ta sống được, đến bây giờ teo tóp hết vì người ta không thể tồn tại.

Đến giờ phút này cũng chẳng ai kiểm tra xem như thế nào và hiện nay biểu đồ của anh vẫn thế, gộp 2 vào, cứ 5, 7 phút/chuyến. Vẫn đánh giá biểu đồ cũ trong khi lượng xe thất thoát đi rất nhiều rồi. Quy định rất rõ định kỳ tổng hợp báo cáo nhưng đến nay biểu đồ vẫn theo Quyết định 2288, rất bất cập”, ông Thành nói.

Trao đổi với nhà xe Vinh Quang chạy tuyến Hà Nội – Nam Định, Hải Hậu tại bến xe Giáp Bát, chúng tôi nhận thấy sự buồn bã: “Xe anh vào bến đến lúc xuất bến lèo tèo được 3, 4 người. Trong khi giờ rất khó khăn như xăng dầu tăng giá, nhưng thuế phải đóng đầy đủ, phải chấp hành. Khách thì không có, trong khi xe dù chạy ngoài lúc nào cũng đầy khách, họ chạy khắp nơi Hà Nội. Sau khi phân luồng tuyến thành ra quá nhiều bất cập, xe dù như Limousine nó mới nở rộ như bây giờ”.

Trong khi đó, Giám đốc bến xe Gia Lâm Nguyễn Mạnh Tuấn cho biết, hiện nay, lượng khách trong bến ít. Ví dụ như bến xe Gia Lâm trước kia khoảng 600 – 650 xe chạy/ngày, Mỹ đình khoảng 800 – 900 xe/ngày, Giáp Bát tầm 900 xe/ngày nhưng bây giờ kinh tế phát triển, nhu cầu đi lại của người dân rất lớn, thậm chí phải tăng lên; nhưng hiện nay các xe trong các bến hoạt động không nổi, mỗi chuyến xe xuất bến ra được có 1, 2 khách đến 5,7 khách thì không đủ chi phí hoạt động được, dẫn đến bỏ xe, xe bỏ bến hoặc xe chạy được thì cũng chỉ ‘túc tắc’ qua ngày. Điều này dẫn đến tình trạng xe “rùa bò” bắt khách sau khi xe xuất bến.

Cũng theo ông Tuấn, từ nhiều nguyên nhân trong đó hoạt động rầm rộ của ‘xe dù, bến cóc’ thì có thể thấy kết quả của việc phân luồng tuyến của Thành phố không đạt được hiệu quả, hiệu quả không cao. Trong bến thì vắng khách, người dân nhu cầu đi về phía Nam, phía Bắc, Tây… lại không vào bến xe để đi mà vẫn cứ ở tại vị trí và đi xe dù bên ngoài.

Nhóm tác giả