Bên cạnh việc cần làm rõ trách nhiệm của những cá nhân liên quan, cần sớm có phương án thu hồi nhằm ngăn chặn tình trạng dùng đất công vào mục đích trục lợi cá nhân.

Việc “ôm đất vàng” bằng cách “vẽ” ra những dự án mang đến lợi ích cho xã hội, nhưng thực chất chỉ là “vỏ bọc” để doanh nghiệp được giao đất, rồi sau đó lại âm thầm chuyển đổi mục đích sử dụng đã không còn mới, nhưng không hiểu sao vẫn được áp dụng mà lại… thành công. Điều này không chỉ gây thất thoát cho ngân sách Nhà nước, lãng phí hạ tầng quy hoạch của đô thị mà còn dẫn tới tình trạng coi thường pháp luật, khi các doanh nghiệp này biết sai nhưng vẫn cứ làm vì việc xử lý chỉ… nằm trên giấy.

Điển hình là khu đất bán đảo hồ Hoàng Cầu (phường Ô Chợ Dừa, quận Đống Đa, TP. Hà Nội) được UBND TP. Hà Nội giao cho Công ty cổ phần đầu tư và phát triển Hà Thủy thực hiện “Dự án đầu tư cải tạo nâng cấp khu vui chơi giải trí bán đảo hồ Đống Đa” phục vụ người dân. Thế nhưng hiện khu “đất vàng” này từ nhiều năm nay bị doanh nghiệp sử dụng để làm thành nhà hàng, quán ăn sang trọng, khuôn viên cũng được xây dựng các công trình trái phép để làm quán café, nơi tổ chức sự kiện… Hay là dự án cống hóa mương Phan Kế Bính (phường Cống Vị, quận Ba Đình, TP. Hà Nội) được giao cho Công ty cổ phần Đa quốc gia, nhưng thay vì làm bãi đỗ xe và dịch vụ phụ trợ thì công ty này lại cho cho nhiều cá nhân, tổ chức thuê lại và sử dụng sai mục đích để trục lợi. Thậm chí sai phạm này sau khi được các cơ quan báo chí phản ánh, Văn phòng Chính phủ đã có văn bản số 609/TB-VPCP thông báo kết luận của Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình có nêu rõ những sai phạm của doanh nghiệp và UBND TP. Hà Nội, đồng thời yêu cầu xử lý nghiêm các vi phạm nói trên theo đúng quy định của pháp luật. Thế nhưng đến hiện tại, chỉ có một số công trình bị xử lý, còn riêng công trình nhà hàng Hải sản Phố ngay mặt đường Liễu Giai vẫn tồn tại thách thức pháp luật và chỉ đạo của Phó Thủ Tướng. Bên cạnh đó còn hàng loạt khu “đất vàng”: bị sử dụng sai mục đích như: 8.000m2 đất giữa đường Phạm Hùng với đường Dương Đình Nghệ; Trung tâm thông tin văn hóa Hồ Gươm; dự án cống hóa mương thoát nước Nghĩa Đô…

Điều kỳ lạ là thay vì nhận thấy những sai phạm của doanh nghiệp khi sử dụng đất trái với mục đích được giao, các cơ quan quản lý phải yêu cầu doanh nghiệp thực hiện đúng hoặc có phương án xử lý thì hầu hết lại có những giải thích dường như “lấp liếm” sai phạm cho doanh nghiệp. Như tại khu đất bán đảo hồ Hoàng Cầu, khi trao đổi với phóng viên báo NB&CL về hướng xử lý việc xây dựng trái phép trong khuôn viên, sử dụng trái mục đích của doanh nghiệp thì, ông Phạm Việt Cừ - Phó Chủ tịch phường Ô Chợ Dừa lại lo lắng hộ doanh nghiệp khi đang phải thuê đất giá cao, kinh doanh nhà hàng ở đấy có khi… còn lỗ!? Còn với công trình nhà hàng Hải sản Phố thì UBND TP. Hà Nội trong tại phiên họp giải trình về kết quả thực hiện thông báo kết luận chất vấn tại các kỳ họp HĐND thành phố về công tác quản lý trật tự xây dựng diễn ra ngày 25/3/2019 cho rằng việc xử lý vẫn “bất khả thi” và sợ phải ra tòa vì nhiều vấn đề liên quan đến hợp đồng rất… phức tạp.

Theo các chuyên gia, việc “đất vàng” bị chiếm dụng, sử dụng sai mục đích cần phải thu hồi trong bối cảnh quy hoạch xây dựng, công tác quản lý quy hoạch đang có nhiều vấn đề bức xúc. Việc doanh nghiệp sau khi ký được hợp đồng thực hiện các dự án nhưng lại sử dụng sai mục đích sẽ gây thất thoát, lãng phí tài nguyên, phá vỡ quy hoạch, kế hoạch được triển khai trong các đô thị. Để những vi phạm này kéo dài có lỗi từ các đơn vị có liên quan, do đó, UBND TP. Hà Nội cần phải rà soát lại toàn bộ đề án quy hoạch, giao quyền sử dụng đất cho các doanh nghiệp, kiểm tra xem họ thực hiện các dự án như thế nào. Nếu đã sử dụng sai mục đích thì dứt khoát phải thu hồi. Nhất là cần làm rõ trách nhiệm thanh tra, kiểm tra của các cơ quan quản lý, vì sao sai phạm công khai như vậy lại không bị xử lý?

Theo Luật sư Diệp Năng Bình - Trưởng văn phòng luật sư Tinh Thông Luật (đoàn luật sư TP. Hồ Chí Minh), đất được Nhà nước giao để thực hiện dự án mà sử dụng không thực hiện được trong vòng 12 tháng, chậm nhất là 24 tháng thì sẽ bị thu hồi do vi phạm pháp luật về đất đai. Hết thời gian gia hạn mà chủ đầu tư vẫn chưa đưa được đất vào sử dụng đúng mục đích thì Nhà nước thu hồi đất mà không bồi thường về đất và tài sản gắn liền với đất, trừ trường hợp bất khả kháng.

Các khu đất công khi được giao cho doanh nghiệp thực hiện dự án mang lợi ích cho xã hội, nhưng lại bị lợi dụng để sử dụng trái mục đích, trục lợi cá nhân đang khiến dư luận đặt dấu hỏi có lợi ích nhóm trong việc này. Nhất là trong bối cảnh hiện nay, việc giao đất sai không những không phát huy được giá trị của đất, mà còn để lại hậu quả nặng nề để người dân phải gánh chịu, do đó cần phải được quản lý, kiểm soát chặt chẽ và sớm có phương án thu hồi những khu đất đang sử dụng trái mục đích.

Gia Nguyên