Hàng triệu USD giá trị dầu Nga đang âm thầm chảy vào Canada nhờ một kẽ hở trong các lệnh trừng phạt liên bang, cung cấp nguồn thu quan trọng cho Điện Kremlin để duy trì cuộc chiến ở Ukraine.

Theo cuộc điều tra của nhóm phóng viên điều tra hình ảnh của CBC News, phối hợp cùng Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA), kể từ khi chiến sự Ukraine bùng nổ, khoảng 2,5 triệu thùng dầu - tương đương 250 triệu USD các sản phẩm dầu tinh chế như xăng, dầu diesel và nhiên liệu máy bay đã được đưa vào Canada.

CREA ước tính số dầu này đã mang lại cho Nga hơn 100 triệu USD, đủ để tuyển mộ hàng nghìn binh sĩ mới.

“Khi người dân Canada mua nhiên liệu xe hoặc lên máy bay, có khả năng cao một phần nhiên liệu diesel hoặc nhiên liệu máy bay đó có nguồn gốc từ dầu thô của Nga,” ông Isaac Levi, trưởng nhóm phân tích chính sách năng lượng và Nga tại CREA, cho biết.

Dầu thô ban đầu xuất phát từ Nga, nhưng vì được tinh chế tại các nước thứ ba như Ấn Độ hoặc Thổ Nhĩ Kỳ, rồi trộn lẫn với dầu từ các nguồn khác trước khi xuất khẩu sang Canada, nên không vi phạm lệnh trừng phạt.

“Chúng tôi kêu gọi đóng lại kẽ hở này và cấm hoàn toàn quy trình này,” ông Levi nói.

Kẽ hở trong việc tuân thủ trừng phạt

Theo luật sư thương mại quốc tế William Pellerin tại McMillan LLP, việc tuân thủ các lệnh trừng phạt hiện trở nên khó khăn do thiếu rõ ràng trong các quy định trừng phạt của Canada.

“Luật pháp rất rõ ràng rằng dầu thô từ Nga bị cấm nhập khẩu vào Canada. Tuy nhiên, điều chưa rõ ràng là việc sử dụng dầu thô Nga, sau khi được tinh chế và hoàn thiện tại quốc gia thứ ba, có hợp pháp hay không”, ông Pellerin nhận định.

Một phần dầu thô này, dựa trên dữ liệu cảng, hình ảnh vệ tinh và thông tin lưu thông tàu biển từ Marine Traffic, được vận chuyển bởi cái gọi là “hạm đội bóng tối” của Nga. Đây là một nhóm tàu chở dầu bị cáo buộc né tránh các lệnh trừng phạt và quy định về giá trần của quốc tế, vốn giới hạn giá bán dầu của Nga.

“Kẽ hở này làm suy yếu toàn bộ mục đích của các lệnh trừng phạt, cũng như nỗ lực hỗ trợ Ukraine và thay đổi hành vi của Nga”, bà Jane Boulden, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Queen ở Kingston, Ontario, cho biết.

Vai trò của Ấn Độ

Ngay sau khi Nga tấn công Ukraine vào tháng 2/2022, Canada, Anh và Mỹ đã cấm nhập khẩu dầu thô và các sản phẩm dầu từ Nga nhằm gây tổn hại đến nền kinh tế Nga. Cuối năm đó, nhóm G7 cũng áp dụng quy định giá trần, giới hạn giá dầu Nga ở mức 60 USD/thùng.

Tuy nhiên, một số quốc gia như Ấn Độ, không phải thành viên G7, không tuân theo quy định này.

Ấn Độ sở hữu nhà máy lọc dầu lớn nhất thế giới - Jamnagar, với khả năng xuất khẩu hơn 1 triệu thùng dầu mỗi ngày. Dữ liệu thương mại cho thấy, sau khi chiến sự Ukraine bùng nổ, tỷ lệ dầu thô nhập khẩu từ Nga của Jamnagar tăng từ 3% lên hơn 50% vào năm 2024. Trong cùng giai đoạn, lượng nhập khẩu từ Jamnagar vào Canada tăng 35%.

Những dấu vết của hạm đội chở dầu

Vào đầu tháng 9, tàu chở dầu Legacy dài 250m rời cảng dầu thô Ust-Luga ở Nga, mang theo 60.000 thùng dầu. Theo dữ liệu thương mại, công ty dầu Rosneft, nằm trong danh sách trừng phạt của Mỹ, đã bán số dầu này cho Reliance Industries Limited của Ấn Độ, chủ sở hữu nhà máy lọc dầu Jamnagar.

Đến tháng 10, hình ảnh vệ tinh ghi nhận tàu Legacy neo đậu gần cảng Sikka ở Ấn Độ để dỡ hàng, chuẩn bị chuyển đến nhà máy Jamnagar. Legacy là một trong hàng trăm tàu thuộc hạm chở dầu, sử dụng các chiến thuật như chuyển hàng giữa các tàu, thay đổi cờ quốc gia, tắt hệ thống theo dõi để che giấu danh tính.

Sau khi được tinh chế tại Ấn Độ, nhiên liệu từ Jamnagar có thể được xuất khẩu sang Canada. Vào cuối năm ngoái, tàu Lilac Victoria từ Ấn Độ đã chuyển hơn 50.000 thùng nhiên liệu tinh chế đến nhà máy lọc dầu EverWind Tupper ở Nova Scotia.

Phản ứng từ các bên

Mặc dù không rõ lượng dầu Nga chính xác trong các sản phẩm tinh chế này, các chuyên gia khẳng định dầu Nga chắc chắn đã được trộn lẫn trong quy trình. “Những sản phẩm đó chắc chắn sẽ bị pha trộn trước khi xuất khẩu”, ông David Tannebaum, giám đốc dịch vụ tuân thủ trừng phạt Blackstone, nhấn mạnh.

Công ty EverWind Tupper khẳng định họ tuân thủ mọi quy định pháp luật hiện hành. “Chúng tôi áp dụng và giám sát các quy trình thẩm định nghiêm ngặt để đảm bảo tuân thủ pháp luật”, công ty tuyên bố.

Bộ Ngoại giao Canada từ chối bình luận về vấn đề này.

Việt Hà  (Theo CBC)