Hơn 300.000 tỷ đồng phát triển metro đến 2035

Theo Quyết định số 568/QĐ-TTg ngày 8/4/2013 của Thủ tướng về điều chỉnh quy hoạch phát triển giao thông vận tải TP HCM đến 2020 và tầm nhìn sau 2020, hệ thống đường sắt đô thị của TP HCM sẽ gồm 8 tuyến metro xuyên tâm và vành khuyên nối các trung tâm chính của TP, 3 tuyến xe điện mặt đất hoặc đường sắt một ray.

Tổng chiều dài của toàn bộ đường sắt đô thị TP HCM là 220km, vốn đầu tư ước tính đến 25 tỷ USD.

Hiện nay TP đang triển khai 2 trong 7 tuyến là metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên và metrro số 2 Bến Thành - Tham Lương với tổng vốn hơn 91.500 tỷ đồng.

Trong đó, tuyến số 1 Bến Thành - Suối Tiên dài 19,7km, dự kiến khai thác thương mại cuối năm 2023 với tổng vốn đầu tư 43.757 tỷ đồng; Tuyến metro số 2 Bến Thành - Tham Lương dài hơn 11km với tổng vốn 47.890 tỷ đồng. Đến nay dự án mới được bàn giao gần 85% mặt bằng, dự kiến thi công và vận hành thương mại vào năm 2030

Riêng tuyến số 5 - giai đoạn 1 Ngã tư Bảy Hiền - Cầu Sài Gòn dài gần 8,9km có vốn đầu tư 38.749 tỷ đồng đã được UBND TP HCM trình Thủ tướng 2 lần vào năm 2017 và 2020, đến nay vẫn chưa được thông qua chủ trương đầu tư. Dự án dự kiến sẽ được trình Quốc hội vào kỳ họp thứ nhất năm 2023.

7 dự án đường sắt đô thị còn lại chưa có chủ trương đầu tư, cần được ưu tiên, tập trung giai đoạn 2021 - 2035 với nhu cầu vốn dự kiến khoảng 210.755 tỷ đồng.

Trong đó, tuyến số 5 giai đoạn 1 ngã tư Bảy Hiền - cầu Sài Gòn dài 8,9km, tổng vốn đầu tư 38.749 tỷ đồng; Tuyến số 2 giai đoạn 2 Bến Thành - Thủ Thiêm và đoạn Tham Lương - bến xe Tây Ninh dài 9,1km cần 32.604 tỷ đồng;

Tuyến số 3a Bến Thành - bến xe Miền Tây dài 10km cần 41.860 tỷ đồng; Tuyến số 4 giai đoạn 1 Thạnh Xuân - Nguyễn Văn Linh dài gần 21km cần 58.185 tỷ đồng; Tuyến số 3b ngã sáu Cộng Hòa - Hiệp Bình Phước dài 12,1km cần 42.140 tỷ đồng; Tuyến 4b công viên Gia Định - Lăng Cha Cả dài 5,2km cần 24.200 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, TP HCM còn phải đầu tư gần 2.098 tỷ đồng để xây dựng kết nối đồng bộ tuyến metro số 1 - metro số 2 tại khu vực nhà ga Bến Thành.

Qũy đất 500m quanh nhà ga - một trong những giải pháp nguồn vốn

Theo Sở GTVT TP HCM, hiện nay nguồn vốn ngân sách khó khăn nên vốn ODA là nguồn quan trọng để đầu tư hạ tầng giao thông trọng điểm, trong đó có đường sắt đô thị. Tuy nhiên, hiện nay Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập trung bình nên việc thu hút nguồn vốn này khó. Đồng thời, việc quản lý sử dụng vốn ODA thời gian qua có một số vướng mắc, bất cập.

Do đó, cần thiết phải nghiên cứu, đề xuất phương thức huy động vốn mới đầu tư phát triển hạ tầng, đặc biệt là phương án khai thác quỹ đất khu vực xung quanh nhà ga metro và vùng phụ cận các tuyến vành đai, cao tốc gắn với phát triển đô thị theo mô hình TOD (viết tắt của Transit Oriented Development - định hướng phát triển giao thông công cộng gắn với phát triển đô thị).

Sở GTVT đánh giá, mô hình TOD là chiến lượt phát triển tích hợp đô thị với hệ thống giao thông công cộng rất hiệu quả, góp phần tăng lượng hành khách sử dụng giao thông công cộng, đi bộ và đi xe đạp, giảm sử dụng phương tiện cá nhân. Qua đó giảm ô nhiễm môi trường, ùn tắc, tai nạn giao thông để phát triển đô thị bền vững.

Mô hình TOD sẽ phát triển đô thị với dân cư tập trung cao độ, qua đó nâng cao giá trị sử dụng đất trong khu vực bán kính 500m từ các nhà ga đường sắt đô thị. Sở GTVT nhận định đây là giải pháp tài chính mang tính chiến lược trong việc huy động và tối ưu hóa nguồn lực từ khai thác quỹ đất để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt đô thị.

Với những lý do như vậy, để đẩy nhanh tiến độ đầu tư hoàn thiện các tuyến đường sắt đô thị và tạo được nguồn lực đầu tư giai đoạn 2021 - 2035, Sở GTVT kiến nghị TP HCM giao các sở ngành liên quan nghiên cứu phát triển đô thị theo mô hình TOD, cập nhật vào Đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng TP HCM đến năm 2040, tầm nhìn 2060 để khai thác quỹ đất xung quanh các nhà ga metro và vùng phụ cận các tuyến vành đai, cao tốc;

Tham mưu UBND TP phương án, kế hoạch huy động nguồn vốn đầu tư các tuyến metro cần ưu tiên giai đoạn 2021 - 2035, trong đó có phương án khia thác quỹ đất vùng phụ cận và xung quanh các nhà ga để tạo nguồn vốn cho ngân sách.

Các sở ngành và Ban quản lý Đường sắt đô thị đề xuất lập Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi một số dự án metro có khả năng khai thác quỹ đất quanh nhà ga và vùng phụ cận đã được quy hoạch đô thị theo mô hình TOD.