Mặc dù đã có lộ trình chấm dứt hoạt động của loại hình phương tiện này, tuy nhiên để xử lý dứt điểm cần có sự vào cuộc quyết liệt từ nhiều cấp, ban ngành, đơn vị liên quan.

Trao đổi với PV báo Nhà báo & Công luận, Thiếu tá Lê Văn Tiến - Phó Đội trưởng CSGT số 9 (Phòng CSGT - Công an TP. Hà Nội) cho biết, trong quá trình kiểm tra, xử lý xe ba, bốn bánh tự chế lưu thông trên đường, lực lượng chức năng đã phối hợp tuyên truyền, yêu cầu các lái xe là thương binh chấp hành nghiêm những quy định về an toàn giao thông, không chở hàng hóa cồng kềnh, quá khổ, quá tải trọng. Đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp “mạo danh” thương binh để hoạt động.

Bên cạnh đó, trong quá trình kiểm tra, xử lý vi phạm, lực lượng chức năng gặp không ít khó khăn khi yêu cầu lái xe hợp tác cũng như xử lý phương tiện vi phạm bị tạm giữ. Có mặt cùng tổ công tác trong một buổi kiểm tra, xử lý xe ba, bốn bánh tự chế vi phạm quy định tham gia giao thông, PV ghi nhận sau khi lực lượng chức năng yêu cầu lái xe tạm dừng phương tiện để kiểm tra, lái xe đã ngay lập tức xuống xe bỏ chạy, trốn tránh việc kiểm tra, xử lý. Ngoài ra, việc bố trí bãi tạm giữ phương tiện ba, bốn bánh tự chế chờ xử lý cũng là một trong những khó khăn đối với lực lượng chức năng. Nhiều xe để lâu đến hư hỏng hoàn toàn cũng không có người vi phạm đến nhận.

Thông tin từ TS. Trần Hữu Minh - Phó Chánh văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho biết, thực tế số lượng xe ba bốn bánh tự chế được cấp phép chính thức không nhiều, nhưng hiện nay số lượng phương tiện đang hoạt động trên đường lại rất nhiều. Mặc dù các địa phương, UBND tỉnh, thành phố đã ban hành các quy định để quản lý về mặt số lượng, phạm vi, luồng tuyến, thời gian hoạt động, đồng thời có quy định xe tự chế về nguyên tắc là cấm hoạt động, tuy nhiên hiện nay công tác quản lý còn nhiều bất cập. Nhất là sau nhiều vụ tai nạn giao thông thương tâm liên quan đến xe ba bốn bánh chở hàng cồng kềnh, Ủy ban an toàn giao thông Quốc gia đã yêu cầu các địa phương rà soát lại các văn bản, chấn chỉnh công tác quản lý hoạt động của loại hình phương tiện này. Nhưng về lâu dài, có lẽ những vấn đề như vậy sẽ phải được đưa vào trong quá trình sửa đổi Luật Giao thông đường bộ. Nếu chấp nhận tồn tại lại cần phải có một cơ quan ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về loại hình phương tiện này. Còn cấm, nói rất dễ nhưng thực hiện sẽ rất khó.

Theo các chuyên gia, hiện pháp luật Việt Nam không quy định niên hạn sử dụng xe máy, chưa yêu cầu kiểm định kỹ thuật đối với loại hình phương tiện này. Điều đó nghĩa là xe máy được lưu hành vô thời hạn, đây chính là lỗ hổng để nhiều người sử dụng xe máy đã cũ nát “chế” thêm bộ phận kéo theo sau hoạt động. Về nguyên tắc, đã là xe cơ giới là phải tiến hành kiểm định kỹ thuật để đảm bảo an toàn về mặt kỹ thuật cũng như tránh gây ô nhiễm môi trường, khí thải. Đây chính là một lỗ hổng mà sắp tới việc sửa đổi bổ sung Luật Giao thông đường bộ phải cân đối. Việc kiểm định kỹ thuật với xe máy không cần chặt chẽ như ô tô, nhưng cần phải tính toán làm sao để vừa đạt được mục tiêu kiểm soát được chất lượng khí thải phương tiện mà không tạo ra những chi phí quá lớn cho người dân và doanh nghiệp. Còn để xử lý được dứt điểm xe ba, bốn bánh tự chế hiệu quả không chỉ cần đến các lệnh cấm mà còn cần sự ra quân quyết liệt đồng bộ của các cấp, ban ngành, đơn vị liên quan.

Với điều kiện Việt Nam, phải tính đến các phương án hỗ trợ người dân chuyển đổi nghề nghiệp. Nếu cấm người dân sử dụng xe ba, bốn bánh tự chế phải hỗ trợ người dân sử dụng phương tiện văn minh, an toàn hơn từ việc hỗ trợ cho công nghiệp sản xuất xe rẻ hơn, hỗ trợ người dân lãi suất thấp để tiếp cận,... áp dụng nhiều giải pháp để chính sách đi vào cuộc sống. Cần có cách tiếp cận vấn đề này một cách thực tế và khả thi hơn vì đây là thực trạng không thể né tránh được. Do đó phải vừa siết chặt quy định của pháp luật, ban hành những thông tư, hướng dẫn chi tiết hơn từ các quy chuẩn phương tiện, cung cách quản lý, khai thác vận hành cũng phải chi tiết hơn.

Ngọc Hải