Giá dầu là yếu tố quan trọng nhất quyết định giá xăng dầu. Hơn nữa, mối quan hệ giữa giá xăng dầu có tương quan cao, có nghĩa là chúng có xu hướng tăng cùng tăng, giảm cùng giảm. Cả hai hiện đều có giá cao hơn mức trung bình dài hạn của chúng. Mặc dù giá dầu là một yếu tố quan trọng trong việc xác định giá dầu thô, nhưng còn có những yếu tố quan trọng khác nữa.

Giá dầu thô: Nhà sản xuất

Trên toàn cầu, có hai nhóm nhà sản xuất dầu, được phân loại là OPEC và ngoài OPEC. OPEC bao gồm 13 quốc gia: Algeria, Angola, Congo, Equatorial Guinea, Gabon, Iran, Iraq, Kuwait, Libya, Nigeria, Saudi Arabia, UAE và Venezuela. Tất cả đều là các công ty dầu khí quốc gia (NOC) và hoạt động với sự điều phối của trung tâm. Các NOC tập trung vào việc làm và doanh thu tác động đến quốc gia của họ theo nghĩa rộng.

Các nhà sản xuất OPEC chiếm khoảng 40% tổng sản lượng toàn cầu. Mặc dù các quốc gia thành viên không phải lúc nào cũng tuân theo hạn ngạch sản xuất của OPEC, nhưng hầu hết họ đều tuân theo và làm việc cùng nhau theo cách phối hợp để duy trì mức giá dầu có lợi cho quốc gia của họ.

Nhóm còn lại, được gọi là các nhà sản xuất ngoài OPEC, bao gồm các công ty dầu khí thuộc sở hữu của nhà đầu tư gọi là IOC. Nhóm này, sản xuất khoảng 60% tổng sản lượng toàn cầu, bao gồm các công ty giao dịch công khai, tất cả đều tập trung vào việc tăng giá trị cổ đông. Họ hoạt động độc lập, không có sự điều phối trung tâm.

Năng lực sản xuất và mục đích là gì?

Các thành viên OPEC tập trung vào việc mang lại giá trị (việc làm và doanh thu) cho đất nước của họ trong khi các nhà sản xuất ngoài OPEC tập trung vào việc tăng giá trị cổ đông (lợi nhuận). Bởi vì mỗi nhóm có một trọng tâm rất khác nhau nên vấn đề năng lực cũng khác nhau. Ví dụ, trong các IOC, tập trung vào việc tăng giá trị cổ đông, họ thường hoạt động hết công suất, nghĩa là có rất ít dư địa để tăng sản lượng. Ngược lại, NOC thường không hoạt động hết công suất. Do đó, nếu cần thêm dầu, các thành viên OPEC có thể tăng sản lượng khai thác.

Hầu hết các loại dầu thông thường có giá thành thấp hơn nằm ở các nước OPEC. Do đó, các thành viên OPEC có thể sản xuất dầu chất lượng cao với giá rẻ. Điều này đã khiến các IOC, đặc biệt là ở Mỹ, phát triển các phương pháp khai thác dầu mới nhưng tốn kém hơn, chẳng hạn như khai thác ở khu vực nước sâu ngoài khơi và các nguồn độc đáo như cát dầu.

Giá dầu cũng bị ảnh hưởng bởi công suất của OPEC. Nếu OPEC đang hoạt động gần hết công suất, dù là điều hiếm gặp, phần bù rủi ro có thể được cộng vào giá dầu vì không thể đạt được mức tăng sản lượng. Nhưng OPEC thường không hoạt động gần hết công suất.

Dự trữ dầu thô

Hàng tồn kho là một yếu tố quan trọng khác ảnh hưởng đến giá dầu. Khi sản xuất cao hơn tiêu thụ, hàng tồn kho tăng lên, tạo ra thứ mà chúng ta gọi là dự trữ dầu.

Ngoài ra, khi giá dầu trong tương lai dự kiến cao hơn giá hiện tại, hàng tồn kho có xu hướng tăng lên do các công ty tích trữ nhiều dầu hơn để bán lại với giá cao hơn. Hãy nhớ rằng, IOC tập trung vào việc tăng giá trị cổ đông (lợi nhuận).

Thị trường tài chính và giá dầu

Giá dầu cũng bị ảnh hưởng bởi thị trường tài chính. Ví dụ, các nhà sản xuất dầu và các hãng hàng không có mức độ tiếp xúc thương mại đáng kể và phòng ngừa rủi ro của họ thông qua các dẫn xuất năng lượng. Các hãng hàng không có thể mua hợp đồng giá dầu trong tương lai hoặc chọn lựa để giúp chốt giá thấp hơn, trong khi các nhà sản xuất dầu có thể bán hợp đồng tương lai và quyền chọn để giúp đảm bảo giá cao hơn. Đây là một trong nhiều yếu tố góp phần vào giá dầu toàn cầu.

Sản xuất dầu

Sẽ là sai lầm nếu chỉ tập trung vào sản xuất dầu của Hoa Kỳ vì dầu được định giá trên toàn cầu. Sản lượng sản xuất dầu ở Mỹ từ tháng 1/2000 đến tháng 3/2022 có xu hướng cao hơn trong 6 năm đương chức của ông Obama, chỉ giảm trong 2 năm gần đây. Khi Trump trở thành tổng thống, sản lượng dầu tăng cho đến khi đại dịch xảy ra, và giảm mạnh do nhu cầu thấp.

Không còn nghi ngờ khi Tổng thống Biden chống nhiên liệu hóa thạch. Trong tháng đầu tiên nhậm chức, giá dầu đã giảm, có lẽ một phần do lập trường của ông về chủ đề này. Tuy nhiên, sản lượng dầu dưới thời Biden đã tăng lên hàng tháng trừ tháng 2 và tháng 9/2021.

Bởi vì dầu mỏ là một mặt hàng toàn cầu chịu sự tác động của các lực cung cầu toàn cầu, sản xuất của Hoa Kỳ là có liên quan, nhưng là một phần nhỏ của bức tranh. Năm 2021, sản lượng dầu của Mỹ chiếm khoảng 20% tổng sản lượng toàn cầu. Nó là đáng kể, nhưng không phải là động lực chính của giá toàn cầu. Mỹ cũng là nước tiêu thụ dầu lớn nhất, tiếp theo là Trung Quốc.

Giá dầu được xác định trên toàn cầu. Đây là một vấn đề cực kỳ phức tạp. Mặc dù các phương tiện truyền thông cánh tả và cánh hữu đang đặt vấn đề riêng của họ vào vấn đề này để cố gắng khuấy động độc giả của mình để có xếp hạng cao hơn, nhưng không bên nào khắc họa được bức tranh tổng thể chính xác.

Hơn nữa, vấn đề này không phải do một cá nhân hay đảng phái chính trị nào tạo ra. Nó được tạo ra bởi các lực lượng toàn cầu. Đành rằng, các chính trị gia và các phương tiện truyền thông cực đoan đã làm cho nó trở nên tồi tệ hơn, nhưng họ không phải là lý do duy nhất gây nên thực trạng này.

Forbes dự đoán giá xăng dầu sẽ vẫn còn tăng cao trong một thời gian khá dài.

Sơn Tùng (Theo Forbes)