Rạn nứt gia tăng gây lo ngại đảo chính

Hôm thứ Sáu (29/1), với việc quân đội vẫn tuyên bố gian lận trong cuộc bầu cử tháng 11, các cơ quan đại diện ngoại giao nước ngoài tại Myanmar, chủ yếu là các quốc gia và khu vực phương Tây bao gồm Hoa Kỳ, Anh và Liên minh châu Âu, đã công bố một tuyên bố chung. Trong đó, họ kêu gọi "quân đội và tất cả các bên khác tuân thủ các chuẩn mực dân chủ". Tuyên bố cũng nói rằng các phái bộ "phản đối bất kỳ nỗ lực nào nhằm thay đổi kết quả cuộc bầu cử". 

Hơn nữa, Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã lên tiếng 'quan ngại lớn', yêu cầu tất cả các bên tôn trọng sự lựa chọn của cử tri. Ông nói: “Tất cả các tranh chấp bầu cử nên được giải quyết thông qua các cơ chế pháp lý đã được thiết lập".

Cảnh sát hôm thứ Sáu đã thắt chặt an ninh ở thủ đô Naypyidaw, với nhiều sĩ quan thiết lập các trạm kiểm soát để chuẩn bị cho các cuộc họp quốc hội.

Đảng Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (NLD) của bà Suu Kyi đã giành chiến thắng vang dội trong cuộc tổng tuyển cử vào tháng 11 năm ngoái. Trong phiên họp bắt đầu vào thứ Hai, quốc hội sẽ bầu ra tổng thống mới và các phó tổng thống, những người sẽ cai trị đất nước trong 5 năm tới. Họ cũng sẽ phê chuẩn các bộ trưởng mới được bổ nhiệm.

Tuy nhiên, quân đội nước này đã lên tiếng về một số khiếu nại xung quanh cuộc bầu cử, bao gồm cáo buộc gian lận trong danh sách cử tri và các tài liệu khác.

Các đại diện quân đội phải tham dự phiên họp vào ngày 1 tháng 2. Theo quy định của hiến pháp, 25% đại diện được chỉ định bởi các lực lượng vũ trang. Nhưng một phát ngôn viên quân đội hôm 26/1 cảnh báo rằng các lực lượng vũ trang có thể 'hành động' và không xác nhận liệu các nhà lập pháp do quân đội chỉ định có tham dự phiên họp hôm thứ Hai hay không.

Hơn nữa, khi được hỏi liệu quân đội có loại trừ một cuộc đảo chính hay không, người phát ngôn nói: "Chúng tôi không thể nói liệu chúng tôi có làm điều đó hay không".

Nhà phân tích chính trị Khin Zaw Win nói với Nikkei rằng "quan hệ giữa chính phủ dân sự và quân đội bắt đầu xấu đi sớm trong nhiệm kỳ đầu tiên do Luật Tham tán Nhà nước khởi xướng. Tất cả các thành viên quân đội của quốc hội phản đối rằng điều đó là vi hiến", ông nói và đề cập đến luật được thông qua vào năm 2016 để bà Suu Kyi trở thành lãnh đạo trên thực tế của chính phủ vì hiến pháp cấm bà trở thành tổng thống.

Mối quan hệ dân sự-quân sự là một trong những thách thức cho chính phủ mới

Vào đầu tháng Giêng, Tổng tư lệnh của đất nước Min Aung Hlaing cho biết: "Việc chính phủ dân sự thực hiện các nhiệm vụ bằng cách áp dụng luật một cách có chọn lọc là không phù hợp. Sai lầm được chỉ ra bởi vì những sai lầm như vậy có thể làm giảm giá trị của cuộc bầu cử". Vào tháng 12, ông cũng cho biết quân đội 'luôn giữ vai trò hàng đầu trong chính trị để đạt được sự ổn định và đoàn kết quốc gia". 

Mối quan hệ giữa hai bên ngày càng trở nên chông gai khi đảng NLD của bà Suu Kyi cố gắng sửa đổi hiến pháp. NLD đề nghị thay đổi các điều khoản chính có thể làm suy yếu ảnh hưởng quân sự, trong số đó có quyền bổ nhiệm các nghị sĩ quân sự.

Khin Zaw Win giải thích: “Rạn nứt lớn thứ hai xuất hiện khi sửa đổi hiến pháp vào đầu năm 2019. Suu Kyi biết nó sẽ không vượt qua, nhưng bà ấy muốn cho cử tri thấy bà ấy đã cố gắng. Quân đội rất không vui". 

Nhà bình luận chính trị Yan Myo Thein đồng ý. Ông nói: “Trong cuộc tranh luận về hiến pháp vào năm 2019, căng thẳng giữa các nghị sĩ dân sự và quân sự đã leo thang".

Một nguồn đáng tin cậy với vấn đề này nói với Nikkei rằng "hiện tại hầu như không có liên lạc trực tiếp giữa Suu Kyi và Min Aung Hlaing", và rằng "hai người đã tổ chức các cuộc gặp riêng cho đến năm 2018, nhưng cuộc đối thoại đã dừng lại".

Cuộc bầu cử tháng 11 đã giáng một đòn quan trọng khác. Áp lực quân sự lên chính phủ dân sự phản ánh sự thất vọng đối với những thay đổi tiềm tàng trong cán cân quân sự-dân sự sau cuộc bầu cử năm 2020, theo Yan Myo Thein. "Có thể quân đội mong đợi sự cân bằng hơn trong chính trị quốc hội. Họ không mong đợi một chiến thắng lớn như vậy của NLD và có thể họ cảm thấy mình sẽ mất quá nhiều quyền lực". 

Trong khi đó, phát ngôn viên của NLD, Myo Nyunt thì lạc quan. "Chúng tôi vẫn lạc quan, mặc dù còn nhiều khó khăn, trong đó có mối quan hệ quân sự - dân sự. Nhưng tôi nghĩ chúng tôi sẽ có một số thành công trong nhiệm kỳ này", ông nói với Nikkei. "Chúng tôi vẫn phải vượt qua những ký ức tồi tệ từ chế độ độc tài trong quá khứ và mối quan hệ với quân đội". 

Nhưng nhà bình luận chính trị Yan Myo Thein vẫn thận trọng. Ông nói: “Trong 5 năm tới, mối quan hệ dân sự-quân sự là một trong những thách thức mà chính phủ và quốc hội mới phải giải quyết".