Thỏa thuận thúc đẩy hồi phục kinh tế, nhưng rủi ro xung đột với Mỹ

Hai bên đã hoàn tất các cuộc đàm phán về các nội dung tổng thể của Hiệp định Toàn diện về Đầu tư trong một cuộc họp trực tuyến với sự tham dự của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Chủ tịch Hội đồng Châu Âu Charles Michel, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen, Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron.

Thỏa thuận đầu tư mà Brussels và Bắc Kinh bắt đầu đàm phán vào năm 2014, được kỳ vọng sẽ tạo động lực cho các công ty châu Âu đang tìm cách thâm nhập thị trường Trung Quốc và hồi sinh các nền kinh tế châu Âu bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch COVID-19.

Đối với Trung Quốc, thỏa thuận - sắp kết thúc sau Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực được ký kết gần đây – hứa hẹn tăng cường sự ảnh hưởng quốc tế của nước này.

“Thỏa thuận này sẽ tái cân bằng mối quan hệ kinh tế của chúng tôi với Trung Quốc”, bà von der Leyen nói.

Ông Tập cho biết hiệp ước sẽ "thúc đẩy mạnh mẽ sự phục hồi kinh tế thế giới trong thời kỳ hậu đại dịch" và "nâng cao niềm tin của cộng đồng quốc tế vào toàn cầu hóa kinh tế và thương mại tự do", theo Tân Hoa xã.

Hai bên đạt được thỏa thuận trước khi Tổng thống đắc cử của Hoa Kỳ Joe Biden nhậm chức vào tháng tới, bỏ ngỏ phản ứng của chính quyền sắp tới sẽ đưa ra câu trả lời đối với vấn đề này như thế nào. Nhóm chuyển giao quyền lực của ông Biden đã cảnh báo Brussels trong tháng này về một thỏa thuận quá vội vàng, với lý do "những lo ngại chung về các hoạt động kinh tế của Trung Quốc".

Một số nhà phân tích cảnh báo rằng thỏa thuận Trung Quốc-EU có nguy cơ phá vỡ một mặt trận thống nhất chống lại một số biện pháp kinh tế có vấn đề hơn của Bắc Kinh.

“Việc EU cần công khai quảng bá và bảo vệ Hiệp định đầu tư toàn diện có thể sẽ đi ngược lại với những nỗ lực tập thể do Mỹ dẫn đầu nhằm kiềm chế các hoạt động không công bằng của Trung Quốc và do nhà nước lãnh đạo”, Wendy Cutler và James Green, hai quan chức Mỹ cho biết hôm thứ Tư (30/12).

Bà Cutler đã có ba thập kỷ làm việc tại Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ, bao gồm cả vai trò là Phó đại diện thương mại Hoa Kỳ. Trong khi đó, ông Green từng là cố vấn bộ trưởng về các vấn đề thương mại tại Đại sứ quán Hoa Kỳ ở Bắc Kinh cũng như tại Văn phòng đại diện Thương mại Hoa Kỳ.

"Bắc Kinh sẽ sử dụng những cuộc gặp gỡ này để truyền đạt sự tán thành của châu Âu đối với chính sách thương mại và đầu tư của Trung Quốc - trái ngược với những khẳng định của Mỹ về bản chất gây rối và không công bằng của hệ thống Trung Quốc - và im lặng chỉ trích các chiến thuật thương mại mạnh tay của Trung Quốc đối với Australia", họ nói.

"Rõ ràng, một trong những mục tiêu quan trọng của Bắc Kinh khi nhượng bộ châu Âu vào phút chót là thúc đẩy sự gia tăng giữa các phương pháp tiếp cận của Hoa Kỳ và EU đối với Trung Quốc trước thềm chính quyền mới ở Washington".

Sự nhượng bộ và tham vọng của Trung Quốc

Thỏa thuận này sẽ giảm bớt những rào cản mà các công ty châu Âu đang phải đối mặt khi muốn thâm nhập thị trường Trung Quốc, theo một tài liệu do EU công bố.

Bắc Kinh sẽ loại bỏ dần các yêu cầu liên doanh trong lĩnh vực ô tô và đảm bảo khả năng tiếp cận thị trường cho các phương tiện "năng lượng mới" như điện. Yêu cầu liên doanh sẽ được dỡ bỏ đối với các bệnh viện tư nhân, cho phép các doanh nghiệp EU mở cơ sở tại các thành phố lớn và các nhà đầu tư châu Âu sẽ được phép sở hữu cổ phần lên đến 50% trong các công ty cung cấp dịch vụ đám mây.

Thỏa thuận bao gồm các biện pháp cải thiện tính minh bạch xung quanh việc chính phủ Trung Quốc trợ cấp cho các doanh nghiệp nhà nước và cấm chuyển giao công nghệ cưỡng bức. Nó cũng thiết lập một cơ chế giải quyết tranh chấp nếu một bên không tuân thủ thỏa thuận.

Hai bên đã xung đột cho đến phút cuối cùng về bảo vệ người lao động ở Trung Quốc, nhưng Bắc Kinh cuối cùng đã đồng ý làm việc để phê chuẩn các quy tắc của Tổ chức Lao động Quốc tế về lao động cưỡng bức.

"Lần đầu tiên, Trung Quốc đã ... đồng ý với các điều khoản đầy tham vọng về phát triển bền vững, bao gồm các cam kết về lao động cưỡng bức", EU cho biết trong một thông cáo báo chí, đồng thời ca ngợi sự nhượng bộ này của Bắc Kinh.

Trái ngược với các hiệp định thương mại tự do, các thỏa thuận như thế này tập trung hẹp vào các điều kiện thúc đẩy đầu tư mà không đụng đến thuế quan. Phía Trung Quốc đã hy vọng vào một hiệp định thương mại, nhưng Brussels lại vướng vào đầu tư, cho rằng một hiệp định thương mại chính thức sẽ mất quá nhiều thời gian.

Thỏa thuận này, giống như RCEP, thúc đẩy nỗ lực của Bắc Kinh trong việc giữ vai trò hàng đầu trong thương mại và đầu tư quốc tế. Với sự cạnh tranh quyền lực giữa Mỹ và Trung Quốc dự kiến ​​sẽ còn kéo dài trong một thời gian, Bắc Kinh đang gấp rút thực hiện các thỏa thuận lớn thay thế Washington trong khi mở rộng phạm vi ảnh hưởng của riêng mình. Những nhượng bộ được đưa ra trong thỏa thuận này cho thấy rằng những cân nhắc địa chính trị như vậy đã được thực hiện.

Việc ký kết hiệp định đầu tư cũng được kỳ vọng sẽ mang lại những lợi ích kinh tế đáng kể. Đầu tư trực tiếp của Trung Quốc vào 27 nước thành viên EU đã tăng gấp đôi trong ba năm lên 280 tỷ USD vào năm 2019, theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế.

Sự tăng trưởng này phần lớn được thúc đẩy bởi sáng kiến ​​xây dựng cơ sở hạ tầng Vành đai và Con đường của ông Tập. Đầu tư của Trung Quốc vào các thành viên chính của EU như Đức và Pháp cũng tăng lên.

Đầu tư trực tiếp sẽ đóng một vai trò lớn hơn trong việc nâng cao nền kinh tế Trung Quốc một khi thỏa thuận mới giảm bớt trở ngại cho các công ty châu Âu nắm giữ cổ phần trong các công ty Trung Quốc, hoặc xây dựng các nhà máy của Trung Quốc.

Thu hút đầu tư của châu Âu sẽ là chìa khóa cho chiến lược "lưu thông kép" của Trung Quốc, qua đó nước này nhằm mục đích thúc đẩy các ngành công nghiệp trong nước với sự trợ giúp của đầu vào nước ngoài.

EU đã phải hứng chịu sự tác động mạnh mẽ về kinh tế từ đại dịch virus Corona, và nhiều thành viên trong đó có Đức ủng hộ mạnh mẽ thỏa thuận với Trung Quốc. Tuy nhiên, cái bắt tay giữa EU và Trung Quốc có thể khiến Mỹ phật lòng, khi mà thỏa thuận này tạo thêm một sân chơi thuận lợi cho Trung Quốc, đồng thời tăng cường sự ảnh hưởng của quốc gia này tại châu Âu.