Có lo ngại phí chồng phí?

Mới đây, Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 130/2024/NĐ-CP quy định thu phí phương tiện lưu thông trên cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác đã thu hút sự quan tâm lớn của người dân, nhất là những lái xe.

Đối tượng chịu phí sử dụng đường bộ cao tốc được phân thành 5 nhóm phương tiện. Đồng thời Nghị định cũng giao cơ quan quản lý thu phí sử dụng đường bộ cao tốc là cơ quan quản lý đường bộ trực tiếp tổ chức khai thác tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ cao tốc.

Xe cá nhân thường xuyên di chuyển tới các tỉnh thành để kết nối công việc, anh Hùng Long (trú tại quận Bắc Từ Liêm) cho rằng, di chuyển trên đường cao tốc sẽ nhanh hơn và việc bỏ ra một khoản tiền nhỏ là điều có thể chấp nhận được.

Nhưng nhiều người sẽ cảm thấy không vui vẻ gì với việc đó cả khi cho rằng đã đóng phí đường bộ nên được phép di chuyển trên những tuyến đường do Nhà nước đầu tư mà không phải mất thêm chi phí.

“Vì vậy nếu thực hiện thu phí trên các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư thì đi kèm với đó phải đảm bảo chất lượng, an toàn giao thông và các tiêu chuẩn kỹ thuật. Cân nhắc sao cho phù hợp, tránh tình trạng mức phí cao quá hoặc thu tại những tuyến đường không đúng”, anh Long cho biết.

Theo ông Bùi Quang Thái - Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam, Nhà nước thu phí cao tốc không phải vì lợi nhuận mà nhằm bù đắp chi phí quản lý, vận hành, bảo trì, phương án tài chính của dự án và tái đầu tư phát triển các tuyến cao tốc mới.

Mức thu đã được các cơ quan quản lý nghiên cứu thận trọng, tránh tác động đến chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và chi phí logistics. Đặc biệt đã được tính toán, phân tích kỹ lưỡng, đảm bảo hài hòa lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp.

Cùng với đó, mức phí sử dụng đường cao tốc áp dụng đối với các tuyến đường cao tốc đáp ứng quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về đường cao tốc tương đương với 70% lợi ích của người sử dụng nhận được khi sử dụng đường cao tốc (khoảng từ 1.300 đồng/xe/km đến 1.500 đồng/xe/km).

Phí sử dụng đường cao tốc áp dụng đối với các tuyến đường cao tốc đưa vào khai thác trước ngày 1/1/2025 mà chưa đáp ứng đầy đủ quy định tại Luật Đường bộ tương đương với 50% lợi ích của người sử dụng nhận được khi sử dụng đường cao tốc (khoảng 900 đồng/xe/km).

Về ý kiến băn khoăn cho rằng việc thu phí đường cao tốc có thể dẫn đến tình trạng “phí chồng phí” khi hiện nay Nhà nước đã thu phí đường bộ theo đầu phương tiện, lãnh đạo Cục Đường bộ Việt Nam cho rằng, hiện tất cả các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư đều đang có đường Quốc lộ song hành.

Người tham gia giao thông có quyền lựa chọn di chuyển trên Quốc lộ hiện có hoặc trả phí sử dụng đường cao tốc để hưởng chất lượng dịch vụ và lợi ích cao hơn.

Tạo kinh phí duy tu bảo trì, nguồn lực đầu tư mới

Thống kê hiện cả nước có 12 tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư đã đi vào khai thác gồm: Kim Thành - Lào Cai, Hà Nội - Thái Nguyên, TP. Hồ Chí Minh - Trung Lương, Cao Bồ - Mai Sơn, Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Cam Lộ - La Sơn, La Sơn - Hòa Liên, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây và Mỹ Thuận - Cần Thơ.

Với mức phí quy định tại Nghị định 130/2024, dự kiến sau khi triển khai thu phí đối với các tuyến cao tốc đang khai thác, dự kiến số phí thu được là 3.636 tỷ đồng/năm. Số nộp ngân sách dự kiến là 3.399 tỷ đồng, sau khi trừ chi phí tổ chức thu phí 6,5% số thu theo quy định.

Nhìn nhận về vấn đề này, Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam Trần Chủng khẳng định, đối với đường cao tốc, chi phí lớn nhất phải tính đến là chi phí bảo trì công trình.

“Chúng ta phải định kỳ kiểm tra, đánh giá tình trạng sức khỏe của công trình để đảm bảo cho người tham gia giao thông an toàn. Thu phí trên đường cao tốc do Nhà nước đầu tư không phải là phí chồng phí mà là một biện pháp cần thiết để duy trì nguồn vốn bảo trì đường bộ và phát triển hệ thống cao tốc tiếp theo”, PGS.TS. Trần Chủng cho biết.

Cùng quan điểm, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam Nguyễn Văn Quyền đề cập, việc thu phí cao tốc do Nhà nước đầu tư trong bối cảnh ngân sách còn khó khăn là điều cần thiết, giúp tăng nguồn lực đầu tư tuyến cao tốc mới, hoàn thiện hệ thống đường cao tốc cả nước.

Trường hợp không thu phí các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư sẽ ảnh hưởng đến các tuyến cao tốc song hành đầu tư bằng phương thức khác như BOT, tạo ra sự bất bình đẳng, ảnh hưởng tới định hướng xã hội hóa đầu tư cao tốc.

Hiện hàng năm, Nhà nước vẫn cần kinh phí để duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa, duy trì tình trạng kỹ thuật của đường, bảo đảm khai thác hiệu quả và an toàn giao thông trên tuyến. Việc thu phí cao tốc do ngân sách đầu tư giảm bớt áp lực đối với quỹ bảo trì.

Chi phí vận tải của doanh nghiệp phụ thuộc vào nhiều yếu tố, nếu chất lượng đường tốt, tốc độ lưu thông đều thì chi phí nhiên liệu, hao mòn phương tiện sẽ giảm đi. Qua đó doanh nghiệp sẽ tìm cách cân đối để lựa chọn di chuyển trên lộ trình phù hợp.

Trao đổi với phóng viên, một chuyên gia giao thông cho rằng, hiện nay nhiều nước trên thế giới đầu tư phát triển đường cao tốc từ nguồn vốn đầu tư công. Sau khi đưa vào sử dụng thì tiến hành thu phí để vận hành, bảo trì, hoàn vốn và tái đầu tư phát triển mở rộng mạng lưới cao tốc mới.

Về hình thức quản lý, khai thác và thu phí cần được thực hiện theo hướng hiện đại, công khai, minh bạch. Nên giao cho tư vấn độc lập nghiên cứu và lên phương án, Bộ Giao thông vận tải sẽ đưa ra các tiêu chí và điều chỉnh phù hợp.

Thế Anh