Những câu chuyện bi hài

Tháng 7 vừa qua, trận mưa lụt lịch sử ở thủ phủ Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc đã gây ra tình trạng mất điện trên diện rộng và làm tê liệt các dịch vụ di động.

Với thói quen thanh toán các ứng dụng như WeChat, Alipay thay vì tiền mặt, mạng di động bị đứt gãy do lũ lụt khiến người dân tại thành phố 12 triệu dân rơi vào cảnh tài khoản có tiền nhưng không thể tiêu. Không có tiền mặt, một số người đành ứng phó bằng cách dùng hàng đổi hàng. Rất nhiều câu chuyện bi hài như vậy đã được chia sẻ trên mạng xã hội, ví dụ như câu chuyện một người đàn ông “mua” rau bằng thuốc lá.

Zhao Jun, 25 tuổi, nhân viên một công ty sữa vẫn nhớ được tâm trạng bất ổn khi phải tá túc tại khách sạn trong đợt lũ lụt. Đêm đó, sau khi nhận phòng, cô chợt nhận ra bản thân không có cách trả tiền thuê vì mất mạng di động, khiến các hình thức thanh toán như Alipay hay WeChat không hoạt động. Cô cũng không có cách nào để liên lạc với bên ngoài. “Tôi đã rất lo lắng”, cô kể lại.

Trên đây cũng chỉ là một ví dụ tương đối ngắn gọn về sự gián đoạn tài chính. Song, rõ ràng đây là những rủi ro mà các quốc gia đều có thể gặp phải một khi áp dụng tiền kỹ thuật số, vốn phụ thuộc vào điện thoại di dộng và mạng di động. Khi chính phủ tham gia vào lĩnh vực tiền kỹ thuật số, ngoài việc có thể bị hacker tấn công vào ví điện tử và sàn giao dịch trực tuyến, độ tin cậy của mạng di động cũng trở thành một lỗ hổng tiềm ẩn.

Hiện, Trung Quốc là một trong số các quốc gia đi đầu về tiền kỹ thuật số. 4 ngày trước trận lũ ở Trịnh Châu, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã công bố kế hoạch triển khai đồng NDT điện tử sau quá trình thử nghiệm đạt được một số thành công.

Tuy nhiên, sự cố mất điện do thiên tai ở Trịnh Châu đã làm tê liệt cơ sở hạ tầng thanh toán điện tử - vốn là xương sống quan trọng của kế hoạch. Những ảnh hưởng của lũ lụt theo đó có thể đe dọa nền kinh tế kỹ thuật số hiện đại. Do bởi không chỉ thanh toán số, ở Trịnh Châu, bản đồ trực tuyến và xe điện cũng bị gián đoạn.

Bên cạnh đó, đồng NDT điện tử tuy có nhiều tiện ích, nhưng cũng có mặt trái khi tạo ra các vấn đề về xã hội như việc người cao tuổi không thể đi các phương tiện công cộng do không biết cách sử dụng tiền điện tử.

Phơi bày những điểm yếu

Các vấn đề trong đợt lũ lụt này cũng làm nổi bật sự trái ngược của cam kết cụ thể mà Bắc Kinh đưa ra trong bản kế hoạch chiến lược hồi tháng 7, ghi rõ rằng hệ thống tiền điện tử đã có các biện pháp ứng phó trong trường hợp thiên tai xảy ra. Trước đó, Ngân hàng Trung ương cho biết e-CNY, tên chính thức của đồng NDT kỹ thuật số, đã được thử nghiệm với khoảng 70 triệu giao dịch trong thế giới thực kể từ đầu năm 2020, mà không có lỗi công nghệ nào nghiêm trọng.

Luke Deryckx, Giám đốc công nghệ của Ookla LLC cho hay, các dữ liệu theo dõi sự cố mất mạng sau thiên tai cho thấy các trạm điện, trạm phát sóng thường nhanh chóng khôi phục lại. Tuy nhiên, vấn đề ở đây là điện thoại của khách hàng có thể bị hết pin và không có nơi sạc.

Nhiều quốc gia, bao gồm cả Mỹ, đang theo dõi quá trình thử nghiệm ở Trung Quốc đã rút ra bài học kinh nghiệm. Hiện, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc không trả lời các câu hỏi về việc sự cố ở Trịnh Châu có ảnh hưởng đến các kế hoach tiền tệ kỹ thuật số hay không. Tuy nhiên, theo đánh giá của giới phân tích, chưa có dấu hiệu nào có thể khiến kế hoạch thay đổi, nhưng Bắc Kinh có thể thận trọng hơn với thời gian ra mắt chính thức đồng NDT kỹ thuật số.

Mu Changchun, phụ trách viên dự án e-CNY tại Ngân hàng Trung ương Trung Quốc cho biết, đồng NDT kỹ thuật số được thiết kế một phần để sao lưu, dự phòng cho WeChat và Alipay, 2 nền tảng đang xử lý tới 90% các giao dịch thanh toán điện tử ở nước này.

“Trong trường hợp Alipay hay WeChat gặp vấn đề về công nghệ, chắc chắn sẽ có những tác động tiêu cực đến sự ổn định tài chính Trung Quốc”, ông Mu chia sẻ tại một hội nghị hồi tháng 3.

Trong một bài báo cáo, Trung Quốc cho biết e-CNY đã được thử nghiệm trong nhiều trường hợp, cả với người dùng không có Internet. Tuy nhiên, việc kết nối ngoại tuyến này dường như chỉ dành cho một nhóm nhỏ người dùng, ví dụ như người già ít hiểu biết về công nghệ, chứ không phải hàng triệu người mất kết nối mạng di động do thiên tai.

Ông Martin Chorzempa, nhà nghiên cứu tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (Washington, Mỹ) nhận định, việc tạo ra một loại tiền kỹ thuật số hoạt động mà không cần kết nối Internet sẽ là một trong những thách thức kỹ thuật phức tạp hơn so với e-CNY. Nguyên nhân là do hệ thống cần đảm bảo rằng cùng một đồng NDT không được tiêu hai lần (ngoại tuyến và trực tuyến).

Nếu e-CNY được sử dụng trong trận lũ ở Trịnh Châu, chưa rõ liệu hệ thống này có thể phát huy tác dụng hay không? Trong thời gian xảy ra sự cố, các cơ quan quản lý tài chính ở tỉnh Hà Nam đã khẩn cấp yêu cầu các ngân hàng nhanh chóng hỗ trợ khách hàng bị ảnh hưởng do không có khả năng thanh toán bằng điện thoại di động. Trong khi đó, điều quan trọng là cung cấp tiền mặt.

Dù vậy, trước mắt, đối với những người dân như Zhao, sau khi nhận được sự giúp đỡ từ một người lạ mặt, cô đã rút ra bài học cho chính mình rằng: không bao giờ được rời khỏi nhà mà không có tiền mặt.

Hương Vũ (Theo Wall Street Journal)