Khi ai đó nghĩ đến một chiếc ô tô điện, thì cái tên đầu tiên xuất hiện trong đầu có lẽ sẽ là Tesla. Công ty California sản xuất ô tô điện bán chạy nhất thế giới và gần đây đã được định giá 1 nghìn tỷ đô la. Nhưng đằng sau câu chuyện thành công này của Hoa Kỳ là một câu chuyện về sức mạnh sản xuất của Trung Quốc.

Trung Quốc dẫn đầu cuộc chạy đua về pin

Nhà máy của Tesla ở Thượng Hải hiện sản xuất nhiều ô tô hơn nhà máy ở California. Một số loại pin điều khiển được sản xuất tại Trung Quốc và các khoáng chất cung cấp năng lượng cho pin phần lớn được tinh chế và khai thác bởi các công ty Trung Quốc.

Khi thế giới chuyển đổi sang xe điện (EV), các công ty đang chạy đua để đảm bảo và củng cố vị trí của mình trong chuỗi cung ứng pin, từ khai thác và chế biến khoáng sản đến sản xuất.

Ngành này đã tiến tới hội nhập theo chiều dọc để đảm bảo nguồn cung và trong một số trường hợp, để cải thiện tính minh bạch. Và trong cái được mệnh danh là “cuộc chạy đua vũ trang pin”, Trung Quốc đang ở vị trí đầu bảng.

Trung Quốc là thị trường tiêu thụ xe điện lớn nhất thế giới với tổng doanh số 1,3 triệu xe vào năm ngoái, chiếm hơn 40% doanh số bán hàng trên toàn thế giới. Nhà sản xuất pin Trung Quốc CATL kiểm soát khoảng 30% thị trường pin EV trên thế giới.

Nhà cung cấp chuyên về coban Darton Commodities ước tính rằng các nhà máy lọc dầu của Trung Quốc đã cung cấp 85% lượng coban dành cho pin của thế giới vào năm ngoái; một khoáng chất giúp cải thiện độ ổn định của pin lithium-ion.

Phần lớn coban đến từ Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC), nơi gần 70% lĩnh vực khai thác do các công ty Trung Quốc chi phối.

Vào tháng 8, Công ty Molypden Trung Quốc (CMOC), một công ty khai thác khổng lồ của Trung Quốc, đã công bố khoản đầu tư 2,5 tỷ đô la để tăng gấp đôi sản lượng đồng và coban tại mỏ Tenke Fungurume, một trong những mỏ lớn nhất ở DRC. Tiếp theo là việc họ mua 95% cổ phần của mỏ đồng và coban ở Kisanfu gần đó với giá 550 triệu đô la.

Gã khổng lồ của Trung Quốc, Huayou Cobalt sở hữu hoặc có cổ phần trong ít nhất ba mỏ đồng-coban ở DRC và là người đóng vai trò quan trọng trong mọi bước của chuỗi cung ứng coban, từ mỏ đến nhà máy lọc dầu đến sản xuất pin.

Thách thức từ châu Âu và Mỹ

Một số nhà sản xuất ô tô và pin đang bắt đầu giảm lượng coban trong pin của họ như một cách để tránh rủi ro pháp lý và uy tín liên quan đến coban từ DRC. Pin giàu niken được coi là một con đường phía trước, nhưng cả Huayou Cobalt và CMOC cũng đang tăng cường đầu tư vào khai thác và chế biến niken ở Indonesia, quốc gia có trữ lượng niken lớn nhất thế giới với 72 triệu tấn.

Điều này có nghĩa là Trung Quốc hiện là thị trường sản xuất niken lớn nhất toàn cầu, đánh bại sự cạnh tranh từ châu Âu và Mỹ.  

Ông Paul Ginting, giám đốc điều hành của AEER, một tổ chức phi chính phủ về môi trường của Indonesia cho biết: “Trung Quốc sẽ là người chơi chính vì xuất khẩu nguyên liệu niken với giá thấp hơn so với châu Âu, vì các công ty Trung Quốc được biết đến với lao động rẻ”.

Gần đây, đã có những nỗ lực nhằm đẩy lùi sự thống trị của Trung Quốc, bắt đầu từ DRC.

Trong một chuyến thăm đến Kolwezi vào tháng 5, Tổng thống DRC Félix Tshisekedi, cho biết: “Mọi người đến Congo tay trắng và khi họ rời đi, họ là tỷ phú, nhưng chúng tôi vẫn nghèo".

DRC gần đây đã công bố đánh giá một số hợp đồng khai thác lớn nhất của mình, bao gồm cả thỏa thuận trị giá 6,2 tỷ đô la, cho phép tập đoàn Trung Quốc kiểm soát đa số đối với Sicomines vào năm 2007.

Theo Darton Commodities, vào cuối thập kỷ này, châu Âu dự kiến ​​sẽ có 28 nhà máy sản xuất pin lithium-ion, với công suất sản xuất sẽ tăng 1440% so với mức năm 2020. Sự tăng trưởng đó đang được thúc đẩy bởi các công ty như Britishvolt ở Northumberland và Northvolt của Thụy Điển, cũng như các công ty châu Á mở rộng sản xuất sang châu Âu.

Tuy nhiên, đầu tư của châu Âu vào khai thác mỏ và sản xuất pin đang bị tụt hậu, ông Andries Gerbens tại Darton cho biết. “Trung Quốc cuối cùng sẽ trở nên kém ưu thế hơn. Tuy nhiên, họ sẽ vẫn là người chơi chính”, ông nói.

Mỹ bị tụt lại phía sau, mặc dù có khoản đầu tư trị giá 174 tỷ đô la "để giành được thị trường xe điện", được công bố như một phần của gói cơ sở hạ tầng trị giá 2 nghìn tỷ đô la của Tổng thống Joe Biden vào tháng 4.