Vì sao Nga có khả năng vỡ nợ?

Hôm thứ Tư, Nga phải đối mặt với khoản thanh toán lãi 117 triệu đô la Mỹ cho 2 loại trái phiếu. Các lệnh trừng phạt của phương Tây nhằm vào Nga do xung đột với Ukraine đã đặt ra những hạn chế nghiêm trọng đối với các ngân hàng và các giao dịch tài chính với Nga.

Bộ trưởng Tài chính Nga Anton Siluanov cho biết chính phủ nước này đã ban hành hướng dẫn thanh toán các trái phiếu bằng đồng USD, nhưng nói thêm rằng nếu các ngân hàng không thể làm điều đó vì các lệnh trừng phạt, việc thanh toán sẽ được thực hiện bằng đồng rúp. Nga có thể gia hạn việc trả nợ thêm 30 ngày trước khi bị tuyên bố vỡ nợ.

Nga cho biết họ có tiền để thanh toán nhưng họ không thể vì các lệnh trừng phạt đã hạn chế các ngân hàng và đóng băng phần lớn dự trữ ngoại tệ của nước này. Các cơ quan xếp hạng đã hạ xếp hạng tín dụng của Nga xuống dưới mức đầu tư, hay còn gọi là "rác". Fitch xếp hạng Nga là “C”, nghĩa là theo quan điểm của Fitch “sắp xảy ra một vụ vỡ nợ có chủ quyền”.

Một số trái phiếu của Nga cho phép thanh toán bằng đồng rúp trong một số trường hợp nhất định. Nhưng những trái phiếu đến hạn này thì không. Và nếu như trong trường hợp Moscow quyết định trả bằng đồng rúp, tỷ giá sẽ dựa trên thời điểm thanh toán, điều có thể khiến các nhà đầu tư mất nhiều tiền vì đồng rúp đã mất giá mạnh kể từ khi các lệnh trừng phạt được ban hành.

Ngay cả đối với trái phiếu cho phép thanh toán bằng đồng rúp, mọi thứ có thể phức tạp. Bà Clay Lowery, phó chủ tịch điều hành tại Hiệp hội các tổ chức tài chính của Viện Tài chính Quốc tế cho biết: “Rõ ràng các trái phiếu này phải là vô giá trị, chúng đang mất giá nhanh chóng".

Cơ quan xếp hạng Moody’s nói rằng việc thanh toán bằng đồng rúp trên trái phiếu không cho phép "đồng nghĩa với việc vỡ nợ, theo định nghĩa của chúng tôi. Tuy nhiên, chúng tôi cần phải hiểu sự việc và hoàn cảnh của các giao dịch cụ thể trước khi đưa ra quyết định vỡ nợ”.

Nga nợ bao nhiêu tiền?

Nga nói chung có khoảng 491 tỷ USD nợ nước ngoài, với 80 tỷ USD sẽ phải trả trong 12 tháng tới, theo Algebris Investments. Trong đó có 20,5 tỷ là trái phiếu bằng đô la Mỹ do những người không cư trú nắm giữ.

Làm thế nào để biết một quốc gia sắp vỡ nợ?

Các cơ quan xếp hạng có thể hạ xếp hạng xuống mức tối thiểu hoặc tòa án có thể quyết định vấn đề này. Các tình huống phái sinh trên thị trường nợ cũng rất phức tạp. "Sẽ có rất nhiều luật sư tham gia vào vụ việc này", bà Lowery nói.

Tác động của việc Nga vỡ nợ là gì?

Các nhà phân tích đầu tư đang thận trọng tính toán và ước tính rằng một vụ vỡ nợ của Nga sẽ không có tác động đến các tổ chức và thị trường tài chính toàn cầu lớn như năm 1998. Vào thời điểm đó, việc Nga vỡ nợ trái phiếu bằng đồng rúp đã gây ra một khủng hoảng tài chính trên thế giới, đặc biệt ở châu Á.

Chính phủ Mỹ đã phải can thiệp và yêu cầu các ngân hàng cứu trợ cho quỹ Quản lý vốn dài hạn, một quỹ đầu cơ lớn của Mỹ mà sự sụp đổ có thể đe dọa sự ổn định của hệ thống tài chính và ngân hàng rộng lớn hơn.

"Tuy nhiên, lần này thật khó để nói trước bởi vì tác động của mỗi chính phủ đều khác nhau, và ảnh hưởng toàn cầu sẽ chỉ được nhìn thấy khi nó đã xảy ra", ông Daniel Lenz, người đứng đầu chiến lược tỷ giá euro tại Ngân hàng DK ở Frankfurt (Đức) cho biết. 

Ảnh hưởng từ bên ngoài Nga có thể không quá nhiều, vì các nhà đầu tư và công ty nước ngoài đã giảm hoặc tránh các giao dịch với Nga kể từ khi nước này bị Mỹ và EU áp đặt các lệnh trừng phạt từ năm 2014 liên quan tới Crimea. Xếp hạng hiện tại của Moody cho thấy rằng các chủ nợ sẽ bị thiệt hại từ 35% đến 65% đối với khoản đầu tư của họ nếu có một vụ vỡ nợ.

Điều gì sẽ xảy ra nếu một quốc gia vỡ nợ?

Thường thì các nhà đầu tư và chính phủ vỡ nợ sẽ thương lượng một thoả thuận, trong đó các trái chủ được trao trái phiếu mới có giá trị thấp hơn nhưng ít nhất cũng được bồi thường một phần. Tuy nhiên, thật khó để biết trước mọi việc sẽ tiến triển ra sao, đặc biệt với cuộc xung đột tại Ukraine và các lệnh trừng phạt nặng nề của phương Tây. Trong một số trường hợp, chủ nợ có thể khởi kiện.

Khi một quốc gia vỡ nợ, quốc gia đó có thể bị cắt khỏi việc vay nợ trên thị trường trái phiếu cho đến khi khoản vỡ nợ được giải quyết và các nhà đầu tư lấy lại niềm tin vào khả năng thanh toán của chính phủ đó. Chính phủ Nga vẫn có thể vay đồng rúp trong nước, nơi họ chủ yếu dựa vào các ngân hàng Nga để mua trái phiếu.

Nói tóm lại, sự việc này cho thấy Nga đang phải chịu tác động kinh tế nghiêm trọng từ các lệnh trừng phạt, khiến đồng rúp lao dốc và làm gián đoạn các mối quan hệ thương mại và tài chính với phần còn lại của thế giới.