Xây dựng Nghị định thay thế Nghị định 128/2020/NĐ-CP là cần thiết và phù hợp với thực tiễn

Mới đây, tại Chi cục Hải quan Khu vực II, Cục Hải quan đã tổ chức Hội thảo lấy ý kiến dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 128/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan dưới sự chủ trì của Phó Cục trưởng Cục Hải quan Nguyễn Thành Hưng cùng sự tham dự của lãnh đạo Ban pháp chế (Cục Hải quan), các Chi cục Hải quan khu vực phía Nam, đại diện hiệp hội, doanh nghiệp xuất nhập khẩu…

Thể chế hoá chủ trương, thích ứng với yêu cầu của thực tiễn phát triển

Phát biểu khai mạc hội nghị, Phó Cục trưởng Cục Hải quan Nguyễn Thành Hưng nhấn mạnh, thời gian qua, Nghị định số 128/2020/NĐ-CP và Nghị định số 102/2021/NĐ-CP đã góp phần quan trọng vào việc duy trì trật tự, kỷ cương trong hoạt động hải quan, nhưng cũng bộc lộ một số hạn chế khi tình hình thực tế, cơ cấu tổ chức bộ máy cơ quan Hải quan và yêu cầu quản lý nhà nước đã có nhiều thay đổi. Đáng chú ý, nhiều hành vi vi phạm mới phát sinh chưa có quy định chế tài rõ ràng, trong khi một số quy định cũ không còn phù hợp, gây khó khăn cho công tác thực thi.

Từ thực tế đó, Bộ Tài chính đã xây dựng Dự thảo Nghị định thay thế, với mục tiêu bảo đảm tính đồng bộ, minh bạch, khả thi của hệ thống pháp luật, đồng thời đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính và chuyển đổi số của ngành Hải quan trong giai đoạn mới.

Phó Cục trưởng Cục Hải quan cũng đề nghị các đơn vị hải quan và cộng đồng doanh nghiệp đóng góp ý kiến chi tiết, xác đáng cho dự thảo Nghị định, qua đó đồng hành cùng cơ quan hải quan trong triển khai pháp luật thời gian tới và góp phần hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan.

Tại hội nghị, nhiều doanh nghiệp bày tỏ quan tâm đến quy định xử lý các lỗi khai sai nhỏ trong quá trình thực hiện thủ tục hải quan. Đa số các ý kiến cho rằng, những lỗi khai sai không làm thất thu ngân sách và không vi phạm chính sách mặt hàng thì không nên bị xử phạt, bởi điều này sẽ tạo tâm lý an tâm, khuyến khích doanh nghiệp tuân thủ tốt hơn.

Trực tiếp giải đáp các thắc mắc, Lãnh đạo Ban Pháp chế (Cục Hải quan) đã khẳng định mục tiêu của dự thảo là đảm bảo tính nghiêm minh nhưng khả thi, đồng thời tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu.

Theo đó, dự thảo Nghị định mới không chỉ kế thừa các quy định còn phù hợp, mà còn sửa đổi, bổ sung toàn diện nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan, phù hợp với thực tiễn quản lý, bảo đảm vừa nghiêm minh,vừa khuyến khích người khai hải quan và người nộp thuế tự giác tuân thủ pháp luật.

Những điểm đáng chú ý trong dự thảo Nghị định

Được biết, dự thảo Nghị định bám sát các định hướng lớn của Đảng về hoàn thiện Nhà nước pháp quyền và hệ thống pháp luật: Nghị quyết 27-NQ/TW (09/11/2022); các Kết luận 121, 126, 131, 134, 137 về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy; Nghị quyết 57-NQ/TW (22/12/2024) về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; Nghị quyết 66-NQ/TW (30/4/2025) về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật; Nghị quyết 68-NQ/TW (04/5/2025) về phát triển kinh tế tư nhân theo nguyên tắc phân định rạch ròi giữa trách nhiệm hình sự, hành chính, dân sự và giữa pháp nhân với cá nhân.

Mục tiêu của dự thảo Nghị định là đồng bộ với Luật Xử lý vi phạm hành chính và thực tiễn quản lý, bảo đảm chế tài nghiêm minh nhưng khả thi, tạo thuận lợi cho xuất nhập khẩu, khuyến khích người khai hải quan và người nộp thuế tự giác tuân thủ.

Dự thảo Nghị định gồm 39 Điều, chia thành 3 Chương, trong đó kế thừa nguyên trạng 14 Điều của Nghị định 128/2020/NĐ-CP và sửa đổi, bổ sung 25 Điều. Trong đó có một số điểm đáng chú ý gồm: Bổ sung hành vi vi phạm mới phù hợp với thực tiễn, dựa trên các quy định tại Nghị định số 167/2025/NĐ-CP về thủ tục, kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan và các văn bản pháp luật hiện hành có liên quan. Bãi bỏ các hành vi không còn phù hợp, như khai sai không làm ảnh hưởng đến số thuế phải nộp, hay vi phạm liên quan đến “kho bảo thuế” - loại hình đã bị bãi bỏ trong pháp luật hiện hành,…

Điều chỉnh thẩm quyền xử phạt, tăng thẩm quyền cho công chức hải quan trực tiếp thi hành công vụ và Đội trưởng Hải quan cửa khẩu/ngoài cửa khẩu và tương đương, phù hợp với chủ trương phân cấp, phân quyền. Bãi bỏ nội dung về áp dụng quy định nhẹ hơn khi xử lý hành vi vi phạm xảy ra trước thời điểm Nghị định có hiệu lực, do nguyên tắc này không còn được quy định trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025.

Cùng với đó là làm rõ khái niệm “tang vật vi phạm” và “trị giá tang vật vi phạm”, quy định cụ thể nguyên tắc xác định trị giá tang vật, phương tiện vi phạm để làm căn cứ xác định khung tiền phạt, thẩm quyền xử phạt, đảm bảo việc niêm phong, tạm giữ đúng quy trình, khách quan, không xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Có thể nói, việc hoàn thiện, ban hành Nghị định thay thế Nghị định số 128/2020/NĐ-CP sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng giúp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, xử lý nghiêm minh các vi phạm nhưng vẫn đảm bảo môi trường pháp lý ổn định, minh bạch cho hoạt động xuất nhập khẩu.