LTS: Nghị quyết từ Đại hội Đảng XI đến XIII đều đề cập tới hạ tầng là một trong ba đột phá chiến lược, trong đó có hạ tầng giao thông và vai trò của đường cao tốc đã được Đảng và Nhà nước nhìn nhận là rất cần thiết. Đặc biệt ưu tiên nguồn lực để phát triển kết cấu hạ tầng, trong đó có các tuyến đường bộ cao tốc.

Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đặt ra mục tiêu đến năm 2030 phấn đấu xây dựng hoàn thành khoảng 5.000km đường bộ cao tốc. Để hiện thực hóa mục tiêu này cầu huy động tối đa mọi nguồn lực cùng với quyết tâm chính trị cao từ trung ương tới địa phương.

Dự án đường bộ cao tốc Bắc Nam đang được Đảng, Nhà nước tin tưởng giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tập trung triển khai để sớm hiện thực hóa khát vọng một tuyến đường cao tốc với khối lượng vận tải lớn chạy dọc theo chiều dài đất nước.

Cùng với đó là những tuyến cao tốc trục ngang đất nước sẽ rút ngắn các khoảng cách, kết nối các vùng kinh tế, tạo động lực phát triển.

Đặt nền móng đường cao tốc với những viên gạch đầu tiên

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói :“Giao thông là mạch máu của tổ chức. Giao thông tốt thì mọi việc dễ dàng. Giao thông xấu thì các việc đình trệ”.  Giao thông luôn đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế xã hội, là chỉ số quan trọng đánh giá năng lực cạnh tranh quốc gia.

Đáng chú ý, đường bộ cao tốc là công trình kỹ thuật cao nhất trong hệ thống đường bộ với quy mô hiện đại, năng lực vận tải lớn, phương tiện có thể di chuyển với tốc độ cao xuyên suốt một khoảng cách dài.

Thực tế trên thế giới, đầu tư phát triển đường bộ cao tốc là tất yếu khách quan, tạo động lực, sức lan tỏa để phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia. Đường bộ cao tốc gắn chặt với tiến trình công nghiệp hóa của nhiều nước trên thế giới. Các nước như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc,…đều có hệ thống đường cao tốc rất phát triển.

Với Hoa Kỳ có khoảng 75.000km đường cao tốc liên bang, Nhật Bản gần 10.000km, Hàn Quốc hơn 6.160km đường bộ cao tốc. Và đặc biệt là hệ thống đường bộ cao tốc của Trung Quốc có tốc độ phát triển nhanh nhất so với các quốc gia trên thế giới. Năm 1998, Trung Quốc mới chỉ có khoảng 8.733km, đứng thứ 6 thế giới nhưng đến năm 2020, quốc gia này đã có tới 168.100km đường cao tốc, đứng đầu thế giới.

Những năm 80 - 90 của thế kỷ trước, mạng lưới giao thông đường bộ Việt Nam trong tình trạng vừa thiếu, vừa yếu, không đáp ứng được nhu cầu giao thông vận tải, phát triển kinh tế khi các phương tiện cơ giới ngày càng tăng. Điển hình là tuyến đường “xương sống” - Quốc lộ 1A xuống cấp, quá tải phải thực hiện cải tạo, sửa chữa.

Nhằm cải thiện mạng lưới hạ tầng giao thông, đáp ứng nhu cầu phát triển, Bộ Giao thông vận tải đã quyết định chuyển toàn bộ vốn dư ODA từ việc nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1A để khởi công làm 30km đường 4 làn từ Pháp Vân đến Cầu Giẽ vào tháng 9/1998 và đến năm 2001 thông xe.

Pháp Vân - Cầu Giẽ được coi là viên gạch đặt nền móng cho việc xây dựng mạng lưới đường bộ cao tốc tại Việt Nam. Nhiều lái xe thời điểm đó không khỏi ngỡ ngàng về độ hoành tráng của tuyến đường và nhất là phương tiện có thể chạy với vận tốc tối đa 120km/giờ, giải tỏa tình trạng ùn tắc khu vực cửa ngõ Thủ đô. 

Đến tháng 12/2004, tuyến cao tốc thực sự đầu tiên của cả nước là TP Hồ Chí Minh - Trung Lương được khởi công với chiều dài 61km và chỉ dành cho ô tô lưu thông với vận tốc lên đến 120 km/giờ.

Khi chưa có cao tốc, Quốc lộ 1A là con đường độc đạo nhưng lại xuống cấp, thường xuyên tắc nghẽn. Tuyến cao tốc TP Hồ Chí Minh - Trung Lương sau khi hoàn thành đã rút ngắn thời gian di chuyển bằng ô tô từ TP Hồ Chí Minh đến Tiền Giang chỉ mất khoảng 30 phút thay vì 90 phút chạy trên Quốc lộ 1A.

Động lực cho khát vọng thịnh vượng với một tuyến đường xương sống quốc gia

Sau gần nửa thế kỷ thống nhất, trên 30 năm đổi mới, đất nước ta ngày càng phát triển, hội nhập sâu rộng với quốc tế. Hơn thế nữa, đất nước đang đứng trước dấu mốc 2045 - tròn một thế kỷ thành lập, khát vọng hùng cường, thịnh vượng được đặt ra, thôi thúc hơn bao giờ hết.

Nhưng trong tiến trình hiện thực hóa được khát vọng ấy, không thể thiếu dấu ấn những con đường huyết mạch. Qua thời gian dài khai thác cùng với đó là sự phát triển nhanh, mạnh mẽ kinh tế xã hội, giao thương đã khiến Quốc lộ 1A quá tải như một "chiếc áo chật" đã quá cũ và không còn đáp ứng được yêu cầu.

Thực tế đã chứng minh nơi nào có hệ thống giao thông thuận lợi thì kinh tế ở đó phát triển, đời sống người dân ngày càng được nâng cao hay nói cách khác, đường đi đến đâu, kinh tế phát triển đến đó.

Và ngược lại, giao thông kém phát triển sẽ trở thành lực cản. Như chia sẻ của lãnh đạo Sở GTVT Bình Thuận, bao nhiêu năm qua, giao thông đối ngoại là lực cản phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Không có sân bay, chưa có cao tốc nên Bình Thuận chưa có những dự án kinh tế xứng tầm với điều kiện về tài nguyên và vị trí địa lý.

Trăn trở ấy của tỉnh Bình Thuận là hoàn toàn dễ hiểu. Mơ ước của người dân tỉnh này và du khách về việc di chuyển từ TP Hồ Chí Minh đến Phan Thiết và ngược lại chỉ còn mất 2 giờ 30 phút thay vì 7 giờ như bấy lâu nay đã trở thành hiện thực khi tuyến đường cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây đã hoàn thành đi vào khai thác.

Muốn kinh tế đất nước, kinh tế các địa phương cất cánh, phát triển mạnh mẽ hơn nữa, cần phải tạo ra những đường băng vững chắc và ở đây, đường băng ấy không gì khác chính là tuyến đường cao tốc nối liền Bắc - Nam.

Thế nên điều cần phải nỗ lực nhất lúc này là sớm làm nên một kỳ tích Việt Nam với những tuyến đường hiện đại nối liền một dải Bắc Nam, nối liền các vùng kinh tế.

Trong giai đoạn 2011 - 2020, Việt Nam đã đưa vào khai thác thêm 1.074 km, nâng tổng số chiều dài đường cao tốc đến hết năm 2020 lên 1.163 km. Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đặt ra mục tiêu đến năm 2030 phấn đấu xây dựng hoàn thành khoảng 5.000km đường bộ cao tốc.

Như vậy trong vòng chưa đầy 10 năm tới, chúng ta phải hoàn thành khối lượng công việc gấp 4 lần trước đó, điều nay quả thật là khó khăn, thách thức không nhỏ. Khó nhưng không phải là không thể.

Hình ảnh Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính trực tiếp dẫn đầu các đoàn công tác đi kiểm tra hiện trường những dự án thành phần cao tốc Bắc Nam phía Đông trong hành trình “xuyên Tết, xuyên Việt” cho thấy rõ quyết tâm lớn ấy.

Một quyết tâm chính trị lớn, một cơ chế đột phá, cụ thể và khả thi sẽ là tiền đề để góp phần hiện thực hóa tuyến đường cao tốc Bắc Nam - tuyến đường góp phần đưa đất nước hùng cường, thịnh vượng.

(Còn tiếp)

Thế Anh - Hà Long