Dù Tổng thống Donald Trump đang tìm cách thúc đẩy một thỏa thuận ngoại giao nhằm chấm dứt xung đột tại Ukraine và đưa Nga trở lại quỹ đạo kinh tế toàn cầu, các doanh nghiệp Mỹ vẫn chưa tỏ ra mặn mà với cơ hội quay lại thị trường này.

Một thỏa thuận hòa bình có thể mở đường cho việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của Mỹ, vốn đã gần như chặn đứng mọi giao dịch thương mại giữa hai nước kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự tại Ukraine vào tháng 2/2022.

Theo thống kê của Trường Quản lý thuộc Đại học Yale, hơn 1.000 tập đoàn đa quốc gia đã rút lui hoặc chấm dứt hoạt động tại Nga sau khi xung đột bùng nổ.

Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp không có ý định quay trở lại một thị trường nơi chính phủ can thiệp sâu vào nền kinh tế, lạm phát và lãi suất ở mức cao, còn môi trường pháp lý thiếu tính minh bạch.

“Trừ lĩnh vực năng lượng, chúng tôi chưa có khách hàng nào hỏi về thời điểm thích hợp để quay lại Nga. Đơn giản là họ không quan tâm đến điều đó”, Michael Smart, Giám đốc điều hành Rock Creek Global Advisors tại Washington, cho biết.

Triển vọng mờ mịt

Khả năng kết thúc xung đột sớm càng trở nên mơ hồ sau cuộc tranh luận căng thẳng giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng hôm thứ Sáu. Sau đó, khi rời đi Florida, ông Trump tuyên bố với báo giới: “Tôi muốn hòa bình. Chúng ta không tìm kiếm một cuộc chiến kéo dài 10 năm… Chúng ta muốn chấm dứt sự mất mát”.

Dù xung đột kết thúc vào thời điểm nào, các doanh nghiệp vẫn sẽ phải cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quay lại Nga. Ngay cả những tập đoàn năng lượng lớn, vốn từng là các nhà đầu tư nước ngoài hàng đầu tại Nga trước chiến sự, cũng khó có khả năng trở lại.

Khi giá dầu dao động quanh mức 60 USD/thùng, doanh nghiệp Mỹ không chịu áp lực phải khai thác thêm nguồn cung nước ngoài. Nếu có nhu cầu, họ vẫn có nhiều lựa chọn dễ dàng hơn so với Nga, như khai thác dầu đá phiến trong nước.

Nga hiện cần công nghệ phương Tây để tiếp cận các mỏ dầu nằm ở những khu vực khó khai thác, như các bồn trầm tích nước sâu ở Bắc Cực. Tuy nhiên, một số tập đoàn năng lượng vẫn chưa hồi phục hoàn toàn từ các khoản lỗ khi rút khỏi thị trường này.

Tập đoàn ExxonMobil, chẳng hạn, đã phải ghi nhận khoản thiệt hại 4,6 tỷ USD vào năm 2022 khi chấm dứt dự án dầu khí ngoài khơi đảo Sakhalin, vùng Viễn Đông của Nga.

Một số doanh nghiệp dịch vụ dầu khí có thể là ngoại lệ, do họ không đòi hỏi vốn đầu tư lớn như các tập đoàn dầu khí thượng nguồn. Những công ty như Halliburton, Baker Hughes và SLB (trước đây là Schlumberger) có thể khôi phục hoạt động từng bị đình trệ sau khi chiến sự nổ ra.

Ngoài ra, lĩnh vực khai khoáng cũng có thể thu hút sự quan tâm của doanh nghiệp Mỹ, dù ngành này ở Nga chủ yếu do các tập đoàn nhà nước kiểm soát.

“Các công ty khai khoáng Mỹ có thể đến, được tiếp đón trọng thị, nhưng cuối cùng chỉ nhận được những thỏa thuận thiếu hấp dẫn. Nga không thực sự coi trọng những gì họ mang đến”, Craig Kennedy, cựu Phó Chủ tịch Ngân hàng Merrill Lynch của Mỹ, nhận định.

Nga không còn hấp dẫn doanh nghiệp Mỹ

Trước khi chiến sự nổ ra, sức hút của Nga như một thị trường mới nổi đã suy giảm đáng kể. Năm 2021, kim ngạch thương mại giữa Mỹ và Nga chỉ đạt 36 tỷ USD, thậm chí còn thấp hơn giao thương giữa Mỹ và Bỉ - một quốc gia có dân số chỉ bằng 1/10 của Nga.

“Theo thống kê của chúng tôi, chỉ có rất ít doanh nghiệp Mỹ kiếm được lợi nhuận đáng kể tại Nga. Chỉ một số rất nhỏ có doanh thu từ Nga chiếm hơn 10% tổng doanh thu toàn cầu”, Jeffrey Sonnenfeld, Phó hiệu trưởng Trường Quản lý Yale, cho biết.

Bất chấp các lệnh trừng phạt từ Mỹ và phương Tây, kinh tế Nga vẫn duy trì hoạt động. Thay vì suy giảm 15% như một số nhà kinh tế Mỹ dự đoán ban đầu, GDP Nga chỉ giảm 1,2% vào năm 2022, theo Ngân hàng Thế giới.

Moscow đã tìm đến Bắc Kinh để thay thế nhiều sản phẩm và công nghệ bị phương Tây cấm vận. Dù thương mại hai nước gia tăng, trong đó Trung Quốc nhập khẩu lượng lớn dầu thô Nga, các công ty Trung Quốc vẫn thận trọng với các khoản đầu tư mới vào thị trường này.

“Trung Quốc có cơ hội để tiếp cận bất cứ lĩnh vực nào họ muốn, nhưng họ chưa chạm vào bất cứ thứ gì”, Elina Ribakova, chuyên gia kinh tế tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, nhận định.

Ba năm xung đột đã khiến Nga trở nên kém hấp dẫn hơn trong mắt các nhà đầu tư. Khi chính phủ tập trung ngân sách vào lĩnh vực quốc phòng, những người tiêu dùng Nga từng là khách hàng trung thành của các thương hiệu Mỹ như McDonald’s hay Domino’s lại đang đối mặt với nhiều khó khăn.

Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nga Elvira Nabiullina tháng trước thừa nhận lạm phát hai con số là “quá cao”, trong bối cảnh lãi suất duy trì ở mức 21% nhằm hạ nhiệt nền kinh tế thời chiến. Ngân hàng Thế giới dự báo tăng trưởng của Nga sẽ giảm mạnh trong năm nay, chỉ đạt 1,6% - chưa bằng một nửa so với năm ngoái.

Quan hệ Mỹ - Nga: Gần hơn nhưng vẫn nhiều rủi ro

Dù chính quyền Tổng thống Donald Trump có lập trường cởi mở hơn với Moscow, nhiều rào cản vẫn tồn tại. Ngoại trưởng Marco Rubio tháng trước nhắc đến viễn cảnh hợp tác kinh tế “lịch sử” giữa Mỹ và Nga, trong khi Tổng thống Trump cũng từng bày tỏ hy vọng sớm đạt được hòa bình và mở rộng hợp tác.

Về phía Nga, Tổng thống Vladimir Putin khẳng định Moscow “sẵn sàng hợp tác” với doanh nghiệp Mỹ, nhưng với điều kiện nhất định. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tuyên bố nước này sẽ ưu tiên tự chủ kinh tế và chỉ cho phép các công ty nước ngoài tham gia vào những lĩnh vực “không tạo ra rủi ro” cho nền kinh tế Nga.

Các doanh nghiệp Mỹ vẫn có lý do để thận trọng. Việc dỡ bỏ hoàn toàn hệ thống trừng phạt phức tạp giữa hai nước sẽ không thể diễn ra trong ngày một ngày hai. Các biện pháp hạn chế của châu Âu có thể kéo dài hơn Mỹ, khiến nhiều tập đoàn đa quốc gia khó quay lại Nga ngay cả khi Washington thay đổi chính sách.

EU vẫn duy trì lập trường cứng rắn, khi thông qua gói trừng phạt thứ 16 vào ngày 23/2, nhắm vào các lĩnh vực trọng yếu như năng lượng, thương mại, giao thông, cơ sở hạ tầng và tài chính.

Ngoài ra, một thỏa thuận hòa bình nếu đạt được cũng chưa chắc đảm bảo sự ổn định lâu dài. Trước đây, Tổng thống Vladimir Putin từng ra lệnh sáp nhập Crimea vào năm 2014 trước khi mở chiến dịch quân sự tại Ukraine vào năm 2022, khiến nhiều chuyên gia nghi ngờ về cam kết của Moscow đối với một nền hòa bình bền vững.

“Khi đầu tư dài hạn, các doanh nghiệp luôn cân nhắc rủi ro. Không ai chắc chắn chính sách của ông Trump sẽ duy trì được bao lâu, thậm chí ngay cả sau nhiệm kỳ của ông ấy”, Ian Bremmer, Chủ tịch Tập đoàn Eurasia, nhận định.

Dũng Phan (Theo The Washington Post)