Lý do dẫn đến điều này là vì tốc độ tăng trưởng mạnh ở châu Á đối với cả sản xuất điện và ứng dụng công nghiệp, vượt xa mức giảm ở Hoa Kỳ và châu Âu.

Tiêu thụ than năm 2022 tăng 3,3% lên 8,3 tỷ tấn, lập kỷ lục mới, theo Cập nhật thị trường than giữa năm của IEA, được công bố hôm nay. Báo cáo dự đoán vào năm 2023 và 2024, sự sụt giảm nhỏ trong sản xuất điện đốt than có thể được bù đắp bằng sự gia tăng sử dụng than trong công nghiệp, mặc dù có sự khác biệt lớn giữa các khu vực địa lý.

Trung Quốc, Ấn Độ và các nước Đông Nam Á dự kiến chiếm 3/4 tấn than được tiêu thụ trên toàn thế giới vào năm 2023. Tại Liên minh châu Âu, nhu cầu than tăng ở mức tối thiểu vào năm 2022 do sản lượng điện đốt than tạm thời tăng đột biến.

Ngược lại, việc sử dụng than của châu Âu dự kiến giảm mạnh trong năm nay khi năng lượng tái tạo mở rộng, và khi hạt nhân và thủy điện phục hồi một phần sau sự sụt giảm gần đây. Tại Hoa Kỳ, việc loại bỏ than đá cũng đang được cải thiện nhờ giá khí đốt tự nhiên thấp hơn.

Sau ba năm đầy biến động được đánh dấu bởi cú sốc Covid-19 vào năm 2020, sự phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch vào năm 2021 và tình trạng năng lượng hỗn loạn do chiến sự Nga - Ukraine vào năm 2022, thị trường than cho đến nay đã trở lại mô hình ổn định và dễ đoán hơn vào năm 2023.

Toàn cầu nhu cầu than ước tính tăng khoảng 1,5% trong nửa đầu năm 2023 lên tổng số khoảng 4,7 tỷ tấn, tăng 1% trong sản xuất điện và 2% trong sử dụng công nghiệp phi điện.

Theo khu vực, nhu cầu than giảm nhanh hơn dự kiến trước đó trong nửa đầu năm nay tại Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu – lần lượt là 24% và 16%. Tuy nhiên, nhu cầu từ hai người tiêu dùng lớn nhất là Trung Quốc và Ấn Độ đã tăng hơn 5% trong nửa đầu năm, bù đắp cho sự sụt giảm ở những nơi khác.

Giám đốc An ninh và Thị trường Năng lượng IEA Keisuke Sadamori cho biết: “Than là nguồn năng lượng phát thải khí carbon lớn nhất. Ở châu Âu và Hoa Kỳ, sự phát triển của năng lượng sạch đã khiến việc sử dụng than bị suy giảm về mặt cơ cấu”.

“Tuy nhiên, nhu cầu vẫn cao ở châu Á, ngay cả khi nhiều nền kinh tế trong số đó đã tăng cường đáng kể các nguồn năng lượng tái tạo. Chúng ta cần những nỗ lực và đầu tư chính sách lớn hơn, đôi khi cần hợp tác quốc tế để thúc đẩy sự gia tăng lớn về năng lượng sạch và hiệu quả năng lượng nhằm giảm nhu cầu than ở các nền kinh tế nơi nhu cầu năng lượng đang tăng nhanh”, ông nhận định.

Sự dịch chuyển nhu cầu than sang châu Á được cho là vẫn tiếp tục. Vào năm 2021, Trung Quốc và Ấn Độ đã chiếm 2/3 lượng tiêu thụ toàn cầu, nghĩa là họ cùng nhau sử dụng lượng than gấp đôi so với phần còn lại của thế giới cộng lại.

Vào năm 2023, thị phần của họ sẽ là gần 70%. Ngược lại, Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu – chiếm 40% trong ba thập kỷ trước và hơn 35% vào đầu thế kỷ này – hiện nay chỉ chiếm dưới 10%.

Sự phân chia tương tự cũng được quan sát thấy ở phía sản xuất. Ba nhà sản xuất than lớn nhất – Trung Quốc, Ấn Độ và Indonesia – đều sản xuất số lượng kỷ lục vào năm 2022.

Vào tháng 3/2023, cả Trung Quốc và Ấn Độ đều lập kỷ lục hàng tháng mới, trong đó Trung Quốc lần thứ hai vượt 400 triệu tấn và Ấn Độ vượt 100 triệu tấn cho lần đầu tiên.

Cũng trong tháng 3, Indonesia đã xuất khẩu gần 50 triệu tấn, khối lượng chưa từng có quốc gia nào xuất khẩu trước đây. Ngược lại, Hoa Kỳ, từng là nhà sản xuất than lớn nhất thế giới, đã giảm hơn một nửa sản lượng kể từ mức cao nhất vào năm 2008.

Sau những biến động cực độ và giá cao vào năm ngoái, giá than đã giảm trong nửa đầu năm 2023 xuống mức tương đương mức giá đã ghi nhận vào mùa hè năm 2021, do nguồn cung dồi dào và giá khí đốt tự nhiên giảm.

Than nhiệt quay trở lại có giá thấp hơn than luyện cốc và phí bảo hiểm lớn đối với than của Australia đã thu hẹp sau khi thời tiết La Nina gây khó khăn đã giảm bớt đã cản trở sản xuất. Than của Nga đã tìm được các khách hàng mới sau khi bị cấm ở châu Âu, nhưng thường được giảm giá đáng kể.

Than rẻ hơn khiến hàng nhập khẩu trở nên hấp dẫn hơn đối với một số người mua nhạy cảm về giá.

Nhập khẩu của Trung Quốc đã tăng gần gấp đôi trong nửa đầu năm nay và thương mại than toàn cầu vào năm 2023 dự kiến tăng hơn 7%, vượt xa tốc độ tăng trưởng nhu cầu chung, đạt mức kỷ lục trong năm 2019.

Thương mại than bằng đường biển năm 2023 có thể tốt vượt kỷ lục 1,3 tỷ tấn được thiết lập vào năm 2019.

Khánh Vy (Theo HSNW)