Ca trù (hay còn gọi là Ả đào) thường có hai không gian biểu diễn, một là hát cửa đình (không gian biểu diễn cổ xưa nhất) và hai là hát ở ca quán. Chương trình phục dựng trình thức hát cửa đình của người Việt nằm trong dự án “Bảo tồn và phát huy di sản Ca trù tại TP. Hà Nội”. Theo đó, nhà nghiên cứu và các cộng sự đã tìm ra được “chuẩn mực” của trình thức hát. Đây là nghiên cứu quan trọng trong việc bảo tồn, phục dựng và quan trọng hơn là truyền lại cho thế hệ trẻ một “khung” chuẩn của hát ca trù.

Nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền cho biết, từ tháng 9/2014, ông đã nghiên cứu âm luật nhạc Ả đào cùng cụ Nguyễn Phú Đẹ - kép đàn nhà nghề cuối cùng của thế kỷ XX, nghệ nhân duy nhất còn lại từng tham gia trình diễn nhạc Ả đào ở cả 2 không gian: Cửa đình và ca quán. Sau 4 tháng miệt mài học tập nghiên cứu, đến 14/1/2015, lần đầu tiên sau 60 năm vắng bóng mai một, trình thức hát cửa đình của nhạc Ả đào cổ điển bước đầu đã chính thức được phục dựng. Sau đó, ông tiếp tục tiến hành các nghiên cứu cơ bản về âm luật Ả đào và đến nay thì chính thức công bố nghiên cứu này.

 Hát cửa đình được khôi phục sau 60 năm vắng bóng. Ảnh minh hoạ.

PGS-TS Lương Hồng Quang, Phó Giám đốc VICAS cho biết, dự án có hai mục tiêu. Thứ nhất, tập huấn nhạc ca trù theo phương thức và cách tiếp cận mới. Ở đó, việc nhận diện đúng về khổ đàn, khổ phách là cơ sở để ca nương, kép đàn hiểu được cấu trúc âm nhạc của thể loại âm nhạc cổ điển này. Từ đó, quá trình truyền dạy vượt qua được khỏi cách thức mang tính kinh nghiệm. Thứ hai, phục dựng hát ả đào của người Việt, với các thể loại hát cửa đình đã bị thất truyền trong nhiều năm. Đây là quá trình được thực hiện với việc phân tích cách thức hát, đàn của gia đình danh cầm Đinh Khắc Ban, nghệ nhân Nguyễn Phú Đẹ để có thể phục dựng hát cửa đình của người Việt.

Đánh gia về công trình nghiên cứu này, PGS – nhạc sĩ Đặng Hoành Loan khẳng định, thành công nhất của công trình nghiên cứu là tìm ra được chuẩn mực của hát ca trù, hát cửa đình. Nó có giá trị trong việc truyền dạy thế hệ sau cách thức chuẩn khi hát ca trù. Từ sự chuẩn mực này, các câu lạc bộ, ca nương có thể tìm tòi sang tạo nét riêng của mình.

Phát biểu tại buổi nghiệm thu và trình diễn, GS Tô Ngọc Thanh – Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội chia sẻ, đây là công trình khoa học có giá trị giúp giữ gìn và phát huy di sản ca trù. Ông cũng đề nghị công trình nghiên cứu này mau chóng được Bộ VH-TT-DL in thành sách.

Bích Việt